Прагляд крыніцы для Пецярбурскі мэтрапалітэн

{{Мэтрапалітэн
| назва = Пецярбурскі мэтрапалітэн
| лёга = Spb metro logo.svg
| фота = 
| подпіс = 
| месца = [[Санкт-Пецярбург]], [[Ленінградзкая вобласьць]] [[Расея]]
| пачатак працы = 15 лістапада [[1955 год у мэтрапалітэне|1955]]
| лініі = 5
| даўжыня = 118,6 км
| станцыі = 69
| пасажыры = 2,02 млн. (сярэдні, 2018)
| пасажыры2 = 740,9 млн. (2018)
| схема = [[Файл:Saint Petersburg metro map RUS.png|значак]]
}}
'''Пецярбу́рскі мэтрапалітэ́н''' (да ліпеня 1992 — Ленінградзкі ордэну Леніна мэтрапалітэн імя У. І. Леніна) — хуткасная пазавулічная транспартная сыстэма [[Санкт-Пецярбург]]у й [[Ленінградзкая вобласьць|Ленінградзкае вобласьці]]. Мэтрапалітэн адкрыты 15 лістапада 1955 году; падземка стала другой у СССР пасьля [[Маскоўскі мэтрапалітэн|маскоўскай]]. На сёньняшні дзень функцыянуе 5 лініяў, эксплюатацыйная даўжыня складае 118,6 км. Колькасьць станцыяў — 69 (сярод іх 7 перасадачных вузлоў).

== Гісторыя ==
=== Праекты мэтро ў часы Імпэрыі ===
Ужо ў канцы XIX ст. у сталіцы Расейскае імпэрыі ўсур’ёз абмяркоўвалі перспэктывы будаўніцтва падземнае чыгункі. Аднак у той час у Пецярбургу не было нават электрычнага трамваю. Практычна ўсе дарэвалюцыйныя праекты адрозьніваліся пераважна эстакаднымі лініямі, па аналёгіі з [[Парыскі мэтрапалітэн|Парыскім]] і [[Венскі мэтрапалітэн|Венскім]] мэтро, і, як паказаў досьвед эксплюатацыі ва ўмовах Пецярбургу, выкарыстаньне адкрытых лініяў было бы зьвязанае зь вялікімі цяжкасьцямі.  А для будаўніцтва тунэльнага мэтрапалітэну глыбокага закладаньня не было ані матэрыяльных, ані тэхнічных рэсурсаў<ref>[http://www.metro.spb.ru/historymetro.html  Гісторыя мэтрапалітэну] {{мова-ru|}}</ref>.

=== Праектаваньне ===
Пытаньне пра праектаваньне падземнага мэтрапалітэну было ўзьнятае ў 1938 годзе па ініцыятыве старшыні Ленгарвыканкама [[Аляксей Касыгін|А. М. Касыгіна]].

Першым кіраўніком мэтро стаў начальнік Ленінградзкага мэтрабуду Іван Зубкоў. Першапачаткова распрацоўка праекту вялася маскоўскім інстытутам Мэтрагіпратранс, але 21 студзеня 1941 году была ўтворана «Дырэкцыя Будаўніцтва № 5 НКШЗ» (рас. «Дирекция Строительства № 5 НКПС»). Да красавіка [[1941 год у мэтрапалітэне|1941 году]] былі закрадзеныя ўсе 34 шахтных ствалы.

=== Перыяд вайны ===
Падчас [[Вялікая Айчынная вайна|вайны]], празь недахоп рэсурсаў, пройдзенныя ствалы й выпрацоўкі былі вымушаныя затапіць. Мэтрабудаўнікі ў гэтыя гады займаліся будоўляй тупікоў, складаў, чыгуначных галін і партовых збудаваньняў у [[Блякада Ленінграду|часы аблогі Ленінграду]].

=== Першая чарга ===
У [[1946 год у мэтрапалітэне|1946 годзе]] ствараецца «Ленмэтрапраект».
У новым варыянце трасы адмыслоўцы вылучаюць два новых рашэньні:
* будоўля станцыяў «на горках» (перагон ніжэй за станцыю);
* памяншэньне дыямэтру тунэляў з 6 (маскоўскі стандарт) да 5,5 м.

3 верасьня [[1947 год у мэтрапалітэне|1947 году]] зноў пачалося будаўніцтва ленінградзкага мэтрапалітэну.
У сьнежні [[1954 год у мэтрапалітэне|1954 году]] пастановай Савета Міністраў СССР быў створаны Ленінградзкі мэтрапалітэн. Яго ўзначаліў Іван Новікаў.
7 кастрычніка [[1955 год у мэтрапалітэне|1955 году]] запушчаны першы абкатачны электрацягнік. 
5 лістапада [[1955 год у мэтрапалітэне|1955 году]] быў падпісаны акт пра здачу ў эксплюатацыю першае чаргі мэтро.

== Лініі ==
Назвы лініяў у шырокім ужытку, як правіла, не выкарыстоўваюцца. Аднак ужываюцца ў афіцыйнай дакумэнтацыі, а таксама на ўказальніках, у правадніках і мапах гораду. 
{{Асноўны артыкул|Сьпіс станцыяў Пецярбурскага мэтрапалітэну}}
{| border="1" cellpadding="3" style="margin: 0 auto; border-collapse: collapse; text-align: center;"
|-
!<small>№</small>
!<small>Назва лініі</small>
!<small>Дата адкрыцьця<br>лініі</small>
!<small>Апошняя станцыя<br>адкрытая</small>
!<small>Даўжыня,<br>км</small>
!<small>Колькасьць<br>станцыяў</small>
!<small>Сярэдняя адлегласьць<br>між станцыямі, км</small>
!<small>Сярэдняя хуткасьць<br>(с улікам прыпынкаў), км/г</small>
!<small>Час<br>паездкі, хв<ref>Прыблізна, залежыць ад часу содняў</ref><ref>{{cite web|url=http://metro.yandex.ru/spb|title=Схема линий Петербургского метрополитена|publisher=Яндекс|archiveurl=http://www.webcitation.org/65BiTKqCI|archivedate=2012-02-04}}</ref></small>
!<small>Сярэдняя глыбіня<br>станцый, м</small>
|-
|[[Файл:Spb metro line1.svg|35px|left]]
|style="text-align: left;"|[[Кіраўска-Выбарская лінія|Кіраўска-Выбарская]]
|15 лістапада [[1955 год у гісторыі мэтрапалітэну|1955 году]]||29 сьнежня [[1978 год у гісторыі мэтрапалітэну|1978 году]]||29,65 ||19
|1,647
|38,68||≈ 46||-49,95
|-
|[[Файл:Spb metro line2.svg|35px|left]]
|style="text-align: left;"|[[Маскоўска-Петраградзкая лінія|Маскоўска-Петраградзкая]]
|29 красавіка [[1961 год у гісторыі мэтрапалітэну|1961 году]]||22 сьнежня [[2006 год у гісторыі мэтрапалітэну|2006 году]]||30,1 ||18
|1,771
|39,39||≈ 46||-44,50
|-
|[[Файл:Spb metro line3.svg|35px|left]]
|style="text-align: left;"|[[Неўска-Васілеастроўская лінія|Неўска-Васілеастроўская]]
|3 лістапада [[1967 год у гісторыі мэтрапалітэну|1967 году]]||26 траўня [[2018 год у гісторыі мэтрапалітэну|2018 году]]||28,822 ||12
|2,618
|42,38||≈ 40||-50
|-
|[[Файл:Spb metro line4.svg|35px|left]]
|style="text-align: left;"|[[Правабярэжная лінія|Правабярэжная]]
|30 сьнежня [[1985 год у гісторыі мэтрапалітэну|1985 году]]||7 сакавіка [[2009 год у гісторыі мэтрапалітэну|2009 году]]||11,21 ||8
|1,601
|42,08||≈ 16||-62,38
|-
|[[Файл:Spb metro line5.svg|35px|left]]
|style="text-align: left;"|[[Фрунзэнска-Прыморская лінія|Фрунзэнска-Прыморская]]
|{{comment|20 сьнежня [[2008 год у гісторыі мэтрапалітэну|2008 году]]|першая станцыя адкрытая 30 сьнежня 1991 году}}||3 кастрычніка [[2019 год у гісторыі мэтрапалітэну|2019 году]]||26,24 ||15
|1,822
|42,96||≈ 28||-64,58
|-
|colspan="2"|'''Усяго:'''
|colspan="2"|
|'''118,6 '''
|'''69'''
|'''1,872'''
|'''40,61'''
|''' '''
|'''-52,52'''
|}

== Тэхнічныя характарыстыкі ==
* Пецярбурскае мэтро выкарыстоўвае шырыню каляіны, што і чыгункі СНД — 1520 мм. Для падачы току выкарыстоўваецца трэцяя (кантактная) рэйка: напружаньне на ёй складае ў сярэднім 825 В (ня больш за 975 В і ня менш за 550 В<ref>[https://web.archive.org/web/20120623162956/http://metromost.com/alb/pte.htm Правілы тэхнічнае эксплюатацыі мэтрапалітэнаў, пункт 7.2] {{мова-ru|}}</ref>).
* Пецярбурскае мэтро мае пяць працоўных лініяў, якія абслугоўваюць шэсьць электрадэпо. На лініях разьмешчаныя 67 станцыяў, агульная даўжыня шляхоў складае 113,6 км<ref>[https://web.archive.org/web/20171117065845/http://www.metro.spb.ru/information.html Пецярбурскі мэтрапалітэн, інфармацыя для пасажыраў]{{мова-ru|}}</ref>.
* У Пецярбурскім мэтрапалітэне маецца шэсьць падземных перасадачных вузлоў, якія зьвязваюць па дзьве станцыі, і адзін — які зьвязвае тры станцыі.
* У Пецярбурскім мэтрапалітэне маецца 73 вэстыбюлі, 255 эскалятараў, 856 турнікетаў.
* Рухомы састаў прадстаўлены 1534 вагонамі. Мінімальны інтэрвал часу між цягнікамі — 2 хвіліны ўлетку і каля 1-й хвіліны ўзімку, а колькасьць цягнікоў на содні — 3106. Цягнікі Пецярбурскага мэтро ходзяць з эксплюатацыйнай хуткасьцю больш за 50 км/г, канструкцыйная хуткасьць 90 км/г, да якой разгон магчымы пры адпаведным блёк-участку АРС, максымальная хуткасьць уезду на станцыю складае 60 км/г.

== Плян разьвіцьця мэтрапалітэну ==

* У траўні 2018 году адкрыліся дзьве станцыі Неўска-Васілеастроўскай лініі — [[Новакрастоўская (станцыя мэтро)|«Новакрастоўская»]] ды [[Бегавая (станцыя мэтро, Санкт-Пецярбург)|«Бегавая»]]. Адкрыцьцё яшчэ дзьвюх станцый гэтай лініі («Турысцкая» ды «Заапарк») перанесенае на 2020 год;
* Наступнымі заплянаваны запуск трох станцыяў на Фрунзэнска-Прыморскай лініі на поўдзень ад [[Міжнародная (станцыя мэтро, Санкт-Пецярбург)|«Міжнароднай»]]: [[Праспэкт Славы (станцыя мэтро)|«Праспэкт Славы»]], [[Дунайская (станцыя мэтро)|«Дунайская»]] ды [[Шушары (станцыя мэтро)|«Шушары»]];
* Напрыканцы 2019 году заплянаванае ўвядзеньне ў эксплюатацыю станцый «Тэатральная» ды «Горны Інстытут» Правябярэжнай лініі.<ref>{{cite web|url=http://paperpaper.ru/new-metro/|title=В петербургском метро до конца года появятся станции «Дунайская», «Шушары» и «Проспект Славы». Что известно о них и других новых станциях|publisher=Бумага}}</ref></small>

== Дадатковыя зьвесткі ==
* Пецярбурскае мэтро зьяўляецца адначасова самым паўночным (станцыя «[[Парнас (станцыя мэтро)|Парнас]]») і самым заходнім (станцыя «[[Бегавая (станцыя мэтро, Санкт-Пецярбург)|Бегавая]]») у Расеі.
* Да [[1982 год у гісторыі мэтрапалітэну|1982 году]] мэтро ў Санкт-Пецярбургу лічылася самым паўночным у сьвеце, пакуль не адкрылася [[Мэтрапалітэн Хэльсынкі|мэтро ў Хэльсынкі]].
* Самай загружанай станцыяй мэтро ў Расеі зьяўляецца станцыя «[[Праспэкт Вэтэранаў (станцыя мэтро)|Праспэкт Вэтэранаў]]» (блізка 193 тыс. пасажыраў/дзень за зімовыя содні).
* Найглыбейшае ў сьвеце мэтро паводле сярэдняй глыбіні заляганьня: 60 з 69 станцыяў — глыбокага закладаньня (22—86 м). Станцыя «Адміралтэйская» — найглыбейшая станцыя ў Расеі (блізка 86 м). Глыбіня перагонаў «Неўскі праспэкт» — «Горкаўская», «Чорная рэчка» — «Піянэрская» ды «Камэнданцкі праспэкт» — «Старая дзярэўня» дасягае 95—100 м.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons}}
* [https://web.archive.org/web/20210104033620/http://metro.spb.ru/ Официальный сайт Петербургского метрополитена]
* [https://web.archive.org/web/20120529061046/http://www.metrostroy-spb.ru/ Официальный сайт Петербургского Метростроя]
* [https://web.archive.org/web/20061128205155/http://www.kommet.spb.ru/station/ Интерактивная схема линий]
* [https://web.archive.org/web/20070915014934/http://www.mr-spb.ru/info/metro/ Метро Санкт-Петербурга. Карта-схема. График работы станций]
* [http://metro.nwd.ru Форум фанатов Петербургского метрополитена]
* [http://piter.metro.ru/ Интересные факты о питерском метро]
* [http://metro.vpeterburge.ru/ Размышления о Питерском метро]
* [http://podzemka.spb.ru/ Собрание схем и карт]
* [http://meta.metro.ru/peterburg/peterburg.html Станция Петербург на сайте «Метаметро»]
* [https://web.archive.org/web/20210227144124/http://www.metrowalks.com/ru/petersburg Петербург на сайте «Прогулки по метро»]
* [http://seenandheard.narod.ru/ «Увиденное и услышанное»]
* [https://web.archive.org/web/20060402213230/http://ometro.net/ Сайт о Петербургском метрополитене (проект Алексея Неволина)]
* [http://spb.metro.ru/ Петербургский метрополитен (неоф.сайт, архивная копия)] — история и сегодняшний день метрополитена, типы станций, подвижной состав, схемы линий, путеводитель, планы развития.
* [http://metroworld.ruz.net/others/spb.htm Петербургский метрополитен на сайте «Мир метро»]
* [https://web.archive.org/web/20070526195217/http://xussrsubways.by.ru/piter.htm Петербургский метрополитен на сайте Даниила Столярова]
* [http://www.metrosoyuza.net/r/piter/spb-uebers-h-d.html Петербургский метрополитен на сайте Метро Союза (автор — Петер Донн)]
* [https://web.archive.org/web/20100806161719/http://www.metropics.nwd.ru/ Галерея рисунков метро] — авторские рисунки метро Петербурга и других городов.
* [https://web.archive.org/web/20081227100924/http://www.bestseller.ru/audiogid/text/spbmetro.htm Экскурсия «Метро и вокзалы Санкт-Петербурга»]
* [https://web.archive.org/web/20080906115234/http://urbanrail.net/eu/pet/petersbg.htm Петербургский метрополитен на UrbanRail.net]{{ref-en}}
* [https://web.archive.org/web/20080122145916/http://forum.mymetro.ru/phpbb/viewforum.php?f=35 Форум метро Петербурга]
* [http://www.metroschemes.narod.ru/sankt-peterburg.html История Петербургского метрополитена в схемах на metroschemes.narod.ru]
{{Лініі Пецярбурскага мэтрапалітэну}}
{{Мэтрапалітэны Расеі}}

[[Катэгорыя:Пецярбурскі мэтрапалітэн| ]]