Прагляд крыніцы для Першацьвет веснавы

{{Таксанамічная інфармацыя
|Назва           = Першацьвет веснавы
|Выява           = Illustration_Primula_veris0_clean.jpg
|Подпіс да выявы = Батанічная ілюстрацыя з кнігі [[Ота Вільгельм Томе|О. В. Томе]] «Flora von Deutschland, Österreich und der Schweiz», 1885
|Надцарства      =
|Царства         = [[Расьліны]]
|Падцарства      = 
|Група           = 
|Разьдзел        = 
|Падразьдзел     =
|Надтып          =
|Тып             = 
|Падтып          = 
|Нададдзел       =
|Аддзел          = [[Кветкавыя расьліны]]
|Пададдзел       = 
|Надкляса        =
|Кляса           = [[Двудольныя]]
|Падкляса        =
|Інфракляса      = 
|Надатрад        =
|Надпарадак      =
|Атрад           =
|Парадак         = [[Верасакветныя]]
|Падатрад        =
|Падпарадак      =
|Інфраатрад      =
|Інфрапарадак    =
|Надсямейства    =
|Сямейства       = [[Першацьветныя]]
|Падсямейства    = 
|Трыба           =
|Падтрыба        =
|Род             = [[Першацьвет]]
|Падрод          =
|Сэкцыя          =
|Від             = Першацьвет веснавы
|Віды            =
|Падвід          =
|Падвіды         =
|Бяз рангу       =
|Лацінская назва = Primula veris
|Даччыныя таксоны =
|Назва разьдзелу даччыных таксонаў =
|Мапа            =
|Шырыня мапы     =
|Подпіс мапы     =
|Commons         = Category:Primula_veris
|ITIS            = 24035
|NCBI            = 170927
}}
[[File:Primula veris MHNT.BOT.2011.3.11.jpg|thumb|''Primula veris'']]

'''Першацьве́т веснавы́''', ці '''ле́кавы''', ці '''пры́мула веснава́я''' ({{мова-la|Prímula véris}}, {{мова-la| Primula officinális}}) — [[шматгадовыя расьліны|шматгадовая]] [[трава|травяністая]] [[расьліна]] з роду [[першацьвет]].

Расьліна сустракаецца амаль па ўсёй [[Эўропа|Эўропе]], утым ліку ў Эўрапейскай частцы [[Расея|Расеі]]; расьце таксама на [[Каўказ]]е, у [[Турцыя|Турцыі]] і [[Іран]]е. Аддае перавагу [[луг (расьліннасьць)|лугам]], рэдкім [[лес|лясам]], узьлескам і палянам.

== Назвы ==
Іншыя беларускія назвы: ''зязю́льчыны панчо́шкі''<ref>Первоцвет весенний (лекарственный) // {{Літаратура/Кароткі расейска-беларускі фармакалягічны слоўнік (1995)}}</ref>.

Назвы на іншых мовах: {{мова-en|Cowslip primrose|скарочана}}, {{мова-hsb|Wonjaty kropačk|скарочана}}, {{мова-cy|Briallen Fair|скарочана}}, {{мова-da|Hulkravet Kodriver|скарочана}}, {{мова-it|Primula officinale|скарочана}}, {{мова-lt|Pavasarinė raktažolė|скарочана}}, {{мова-de|Echte Schlüsselblume|скарочана}}, {{мова-nl|Gulden sleutelbloem|скарочана}}, {{мова-no|Marianøkleblom|скарочана}}, {{мова-pl|Pierwiosnek lekarski|скарочана}}, {{мова-uk|Первоцвіт весняний|скарочана}}, {{мова-fi|Kevätesikko|скарочана}}, {{мова-fr|Primevère officinale|скарочана}}, {{мова-cs|Prvosenka jarní|скарочана}}, {{мова-sv|Gullviva|скарочана}}, [[Эспэранта|эспэр.]] ''Printempa primolo''.

== Біялягічнае апісаньне ==
[[Файл:Primula-veris-blomst.JPG|200пкс|зьлева|міні|Кветка першацьвета веснавога]]
Расьліна дасягае ў вышыню 5—30 см.

[[Лісьце]] падоўжана-яйкавіднай формы, зубчатыя па краях, ствараюць прыкорневы [[акружак]].

[[Кветка|Кветкі]] жоўтыя, 7—15 мм у дыямэтры, з 10-зубчатым [[падвяночак|падвяночкам]], нахіленыя ў адзін бок, абоеполыя, сабраныя групай па 10—30 штук. [[Венца]] ў заснаваньні зрослапялёсткавы: [[пялёсткі]] тупыя.

[[Запылкаваньне]] — з дапамогай насекомых (часьцей за ўсё — з дапамогай [[чмель|чмялей]] і [[пчала|пчолаў]]), прычым для ''Першацьвета веснавога'' характэрная так званая [[дыморфная гетэрастылія]]. Сэнс гэтага прыстасаваньня да [[Перакрыжнае запылкаваньне|перакрыжнага запылкаваньня]] заключаецца ў тым, што кветкі ў адной часткі [[папуляцыя|папуляцыі]] маюць доўгія слупікі, а ў другой — кароткія. [[Рыльца]] ў доўгаслупікавай формы разьмяшчаюцца ў сярэдняй частцы трубкі венца, а [[тычынкі]] прымацаваныя да сярэдняй часткі трубкі [[венца]]; ральце ў кароткаслупікавай формы разьмяшчаецца ў сярэдняй частцы трубкі венца, а тычынкі — каля ўзроўні адгіба. Гетэрастылію першацьветаў падрабязна вывучаў [[Чарлз Дарвін]] у 1862 і 1877 гг.; праведзячы розныя экспэрымэнты, ён зрабіў высновы, што ў шетэрастыльных першацьветаў магчымыя тры варыянты запылкаваньня (паміж рознымі формамі, паміж аднолькавымі формамі і [[самазапылкаваньне]]), але найболей спрыяльным лоя расьлінаў зьяўляецца перакрыжнае запылкаваньне паміж рознымі формамі: у гэтым выпадку насеньня ўтвараецца болей і яны больш жыцьцяздольны.

Ва ўмовах сярэдняй паласы Эўрапейскай часткі Расеі расьлтна красуе ў красавіку — ліпені.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* Жизнь растений. В 6-ти т. Т. 5. Ч. 2. Цветковые растения / Под ред. А. Л. Тахтаджяна. — М.: Просвещение, 1981. — С. 111—114. {{ref-ru}}
* Ботаника. Энциклопедия «Все растения мира»: Пер. с англ. (ред. Григорьев Д. и др.) — Könemann, 2006 (русское издание). — С. 704. — ISBN 3-8331-1621-8. {{ref-ru}}
* Иллюстрированный определитель растений Ленинградской области / Под ред. А. Л. Буданцева и Г. П. Яковлева. — М.: Товарищество научных изданий КМК, 2006. — С. 187—188. — ISBN 5-87317-260-9. {{ref-ru}}
* ''Губанов И. А. и др''. Определитель высших растений средней полосы европейской части СССР: Пособие для учителей / И. А. Губанов, В. С. Новиков, В. Н. Тихомиров. — М.: Просвещение, 1981. — С. 192. {{ref-ru}}
* ''Lehtilä K., Syrjänen K., Leimu R., Garcia M. B., Ehrlén J.'' Habitat change and demography of Primula veris: identification of management targets. Conserv Biol. 2006 Jun; 20(3):833-43. {{ref-en}}
* ''Broda B.'' Primula veris L. and Primula elatior (L) Scherb. as medicinal plants. Acta Pol Pharm. 1952; 9(1):55-76; 1952; 9(2):85-95. {{ref-en}}

{{ізаляваны артыкул}}

[[Катэгорыя:Дэкаратыўныя расьліны]]
[[Катэгорыя:Лекавыя расьліны]]
[[Катэгорыя:Першацьветныя]]
[[Катэгорыя:Флёра Бліжняга Ўсходу]]
[[Катэгорыя:Флёра Эўропы]]
[[Катэгорыя:Флёра Цэнтральнай Азіі]]