Прагляд крыніцы для Паўднёваалтайская мова

{{Інфармацыя пра мову       
|Назва мовы                = Паўднёваалтайская мова
|Назва мовы ў арыгінале    = 
|Краіны ўжываньня          = [[Расея|Расеі]]
|Рэгіён                    = [[Рэспубліка Алтай]] (Расея)
|Колькасьць карыстальнікаў = 253 673 чал.<br/>(перапіс насельніцтва Расеі [[2010]] р.)<ref>http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/per-itog/tab6.xls</ref>
|Клясыфікацыя              = [[Алтайскія мовы]]
* [[Цюрскія мовы]]
** [[Горна-алтайскія мовы]] ([[алтайская мова]])
*** '''Паўднёвалтайская мова'''
|Афіцыйная мова ў          = {{Сьцяг Расеі}} [[Рэспубліка Алтай|Рэспубліцы Алтай]]
|Дапаможная мова ў         = 
|Рэгулюецца                = 
|Код па ISO 639-1          = 
|Код па ISO 639-2(B)       = alt
|Код па ISO 639-2(T)       = alt
|Код па SIL                = 
|Выява                     = 
|Подпіс да выявы           = 
|Шырыня выявы              = 
}}
'''Паўднёваалта́йская мова''' — [[цюрскія мовы|цюрская]] мова, на якой размаўляе [[цюрскія народы|цюрскі]] народ [[алтайцы]]. Таксама часта можа лічыцца як дыялект (або група дыялектаў) адзінай [[алтайская мова|алтайскай мовы]]<ref>«Лингвистический энциклопедический словарь», Москва, 1990</ref><ref>{{Кніга|аўтар = Baskakov, N. A.|частка = 8: 9–15|загаловак = "La Classification des Dialectes de la Langue Turque d'Altaï"|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца = |выдавецтва = Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae|год = 1958|том = |старонкі = |старонак = |сэрыя = |isbn = ISSN 0001-6446|наклад = }}</ref>.

== Клясыфікацыя і дыялекты ==
Алтайская мова (мовы) традыцыйна лічыцца (прынамсі, лічылася) адзінай мовай. Між тым, паводле некаторых клясыфікацыяў, гэтая мова можа падзяляцца на дзьве — [[паўночнаалтайская мова|паўночна-]] ды паўднёваалтайскую. Праблему клясыфікацыі ўскладняе тая акалічнасьць, што некаторыя гаворкі гэтых дыялектаў (моваў) — кумандзінская, целяуцкая, тубаларская й чалканская — таксама могуць лічыцца асобнымі мовамі.

У складзе паўднёваалтайскае мовы (дыялекту) вылучаюцца чатыры гаворкі: алтай-кіжы, целяу́цкая, целянгіцкая, тубаларская. Сучасны [[літаратурная мова|літаратурны стандарт]] мовы засноўваецца на гаворцы алтай-кіжы, на целяуцкай гаворцы быў заснаваны літатурны стандарт, які дзейнічаў у пэрыяд зь сярэдзіны [[19 стагодзьдзе|ХІХ ст.]] да [[1923]] року. Тубаларская гаворка па сваім характары зьяўляецца пераходнаю да паўночнаалтайскае мовы. Дакладная колькасьць асоб, што размаўляюць на апошніх трох гаворках, невядомая: паводле прыблізных адзнакаў на іх размаўляе каля трох тысячаў чалавек, астатнія размаўляюць на ўласна алтайскай.

== Колькасьць носьбітаў ==
Паводле зьвестак перапісу насельніцтва ў Расеі [[2010]] року, 55 720 чалавек указалі сваё валоданьне ''алтайскай мовай'', пры гэтым большасьць зь іх размаўляе на паўднёваалтайскай мове (прыкладна 10 000 чалавек размаўляе на гаворках паўночнаалтайскай). Большая частка носьбітаў паўднёваалтайскае мовы размаўляе на гаворцы алтай-кіжы.

== Гісторыя і пісьмовасьць ==
Серад пісьмовых помнікаў мовы адзначаюцца пераклады біблейскіх тэкстаў, жыцьцяў сьвятых, зборнікаў малітваў ды службаў, што былі зьдзейсьненыя ў пэрыяд [[19 стагодзьдзе|ХІХ ст.]] падчас хрысьціянізацыі алтайцаў. У [[1869]] року ў [[Казань|Казані]] была апублікаваная граматыка мовы, у [[1884]] годзе выйшаў слоўнік.

Пісьмовасьць паўднёваалтайскае мовы пачала разьвівацца 1840-х гадоў на аснове [[расейская мова|расейскага]] [[кірылічны альфабэт|кірылічнага альфабэту]]. З [[1928]] па [[1939]] гады ў мове выкарыстоўваўся [[лацінскі альфабэт]], потым у мове зноўку пачала ўжывацца кірыліца.

Сучасная пісьмовасьць паўднёваалтайскае мовы засноўваецца на кірылічнай графіцы з даданьнем літараў Ҥҥ, Јј, Ӧӧ, Ӱӱ.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* Баскаков Н. А. Алтайский язык. М., 1958.
* Коргунбаева Н. И. Алтайско-русский — русско-алтайский словарь. Горно-Алтайск, 1991
* Грамматика алтайского языка, составленная членами Алтайской духовной миссии. — Казань, 1869.
* Дыренкова Н. П. Грамматика ойротского языка. — М.-Л., 1940.
* Тощакова Т. М. Грамматика ойротского языка. — Новосибирск, 1939.
* Исследования по алтайскому языку: Сборник научных трудов/ Под ред. А. Э. Чумакова. — Горно-Алтайск: РИО ГАГУ, 2003. — 160 с.
* Ерленбаева Н. В. Бытовая лексика алтайского языка. — Горно-Алтайск: РИО ГАГУ, 2008. — 184 с.

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Інкубатар|alt|паўднёваалтайскай||}}
* [http://www.ethnologue.com/language/alt Altai, Southern | Ethnologue]
* [https://web.archive.org/web/20070108175735/http://www.gasu.ru/univer/edu/dep/ff/alt.html Горно-Алтайский государственный университет: ФФ: кафедра алтайского языка и литературы]
* [https://web.archive.org/web/20160313235240/http://epaltay.ru/index.php?catid=48:2009-11-26-04-23-57&id=2313:2010-12-15-06-25-51&itemid=83&option=com_content&view=article Русско - Алтайский словарь]

{{Цюрскія мовы}}
{{Афіцыйныя мовы ў Расеі}}

[[Катэгорыя:Мовы Расеі]]
[[Катэгорыя:Цюрскія мовы]]