Прагляд крыніцы для Нарымонт

{{Іншыя значэньні|Нарымонт (неадназначнасьць)}}
{{Манарх
| Імя                 = Нарымонт
| Лацінка             = Narymont
| Варыянт імя         = 
| Тытул               =
| Жанчына             = <!-- любое значэньне, калі так -->
| Партрэт             = Narymont. Нарымонт (1709).jpg
| Памер               = 
| Апісаньне           = Нарымонт (уяўны партрэт)
| Пасада              = [[Князь полацкі]]
| Пачатак тэрміну     = 1335
| Канец тэрміну       = 1345
| Каранацыя           =
| Папярэднік          = [[Воін]]
| Наступнік           = [[Андрэй Альгердавіч]]
| Імя пры нараджэньні =
| Дата нараджэньня    =
| Месца нараджэньня   = 
| Дата сьмерці        = 
| Месца сьмерці       = 
| Дата пахаваньня     = 
| Месца пахаваньня    = 
| Нашчадкі            = 
| Каралеўскі дом      = 
| Дынастыя            = [[Гедзімінавічы]]
| Каралеўскі гімн     = 
| Каралеўскі дэвіз    = 
| Муж                 = 
| Жонка               = 
| Жонкі               = 
| Сужэнец             = 
| Бацька              = 
| Маці                =
| Сайт                =
}}
'''Нарымонт Гедзімінавіч''' (у праваслаўі '''[[Глеб]]'''; каля 1294 — {{Памёр|2|2|1348}}) — дзяржаўны дзяяч [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], [[князь полацкі]] (1335—1345).

== Імя ==
{{Асноўны артыкул|Нарымонт (імя)|Імёны ліцьвінаў}}

Нормунд (Normundus<ref>Gerchow J. Die Gedenküberlieferung der Angelsachsen. — Berlin; New York, 1988. P. 401.</ref>, Normund) — імя [[Германскія мовы|германскага]] паходжаньня<ref>Stemshaug O. Norsk Personnamnleksikon. — Oslo, 1982. S. 190.</ref><ref>[https://www.nordicnames.de/wiki/Normund Normund], Nordic Names</ref>. [[Двухасноўнае імя|Іменная аснова]] [[Нор (імя)|-нар- (-нор-)]] (імёны ліцьвінаў [[Нарэла]], [[Нарвід]], [[Асінар (імя)|Ашнар]]; германскія імёны Narelo, Norvid, Asinar) паходзіць ад [[Гоцкая мова|гоцкага]] nasjan 'захоўваць, ратаваць'<ref name="Dajlida-2019-18">{{Літаратура/Пачаткі Вялікага княства Літоўскага (2019)|к}} С. 18.</ref>, [[Стараверхненямецкая мова|стараверхненямецкага]] -neri 'уратаваньне, утрыманьне'<ref>Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych. T. 5: Nazwy osobowe pochodzenia niemieckiego. — Kraków, 1997. S. 187.</ref>, а аснова [[Мунд|-мунд- (-мунт-, -монт-)]] (імёны ліцьвінаў [[Мантыгерд (імя)|Монтгерд]], [[Валімонт]], [[Жыгімонт]]; германскія імёны Mundgerd, Walmont, Sigimunt) — ад германскага *mundô 'рука, абарона, крэўнасьць'<ref>Kremer D. Die Germanischen Personennamen in Katalonien // Estudis romànics. Nr. 14, 1972. S. 180.</ref> або гоцкага munds 'моц розуму, імкненьне', mundrs 'гарлівы, палкі'<ref name="Dajlida-2019-18"/>. Такім парадкам, імя Нарымонт азначае «захаваньне палкасьці»<ref>{{Літаратура/Пачаткі Вялікага княства Літоўскага (2019)|к}} С. 24.</ref>.

Адпаведнасьць імя Нармонт германскаму імю Nor(d)mund (*Norimund) сьцьвердзіў францускі лінгвіст-[[Германістыка|германіст]] [[Раймонд Шмітляйн]], які на падставе шматгадовых дасьледаваньняў прыйшоў да высноваў пра германскае паходжаньне літоўскіх уласных імёнаў<ref>Schmittlein R. L’anthroponyme germanique employé d’une façon absolue en fonction toponymique // Revue internationale d’onomastique. Nr. 3, 1961. P. 203.</ref>.

Варыянты імя князя ў гістарычных крыніцах: ''Reussen könig Norman'' ([[Хроніка Віганда]])<ref>Scriptores rerum Prussicarum. Bd. 2. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=8H8OAAAAYAAJ&q=Norman#v=snippet&q=Norman&f=false S. 508].</ref>; ''Narmanthe rex Rutenorum'' ([[Хроніка Лівоніі Германа Вартбэрга]])<ref>Scriptores rerum Prussicarum. Bd. 2. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=8H8OAAAAYAAJ&q=Narmanthe#v=snippet&q=Narmanthe&f=false S. 76].</ref>; ''Narimuth''{{Заўвага|Паводле [[Паходжаньне караля Ягайлы і Вітаўта, князёў Літвы|Origo regis Jagyelo et Wytholdi ducum Lithuanie]]}} або ''Нарамонтъ''{{Заўвага|Паводле [[Віленскі летапіс|Віленскага сьпісу]]}} ([[Летапісец вялікіх князёў літоўскіх]]); ''Narimunth'' ([[Ян Длугаш]])<ref>Joannis Długossii seu longini canonici Cracoviensis Historiae Polonicae libri XII. T. 3. L. 9, 10. — Cracoviae, 1876. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=ONvkM5EkcLYC&q=Narimunth#v=snippet&q=Narimunth&f=false P. 406, 491].</ref>; ''Наримонтъ Гедиминовичь'' ([[Наўгародзкі чацьверты летапіс]])<ref>ПСРЛ. Т. 4. — СПб., 1848. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=QUoPAQAAMAAJ&q=%D0%9D%D0%B0%D1%80%D0%B8%D0%BC%D0%BE%D0%BD%D1%82%D1%8A+%D0%93%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87%D1%8C#v=snippet&q=%D0%9D%D0%B0%D1%80%D0%B8%D0%BC%D0%BE%D0%BD%D1%82%D1%8A%20%D0%93%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87%D1%8C&f=false С. 53].</ref>; ''Наримонтъ Гедименовичь'' ([[Сафійскі першы летапіс]])<ref>ПСРЛ. Т. 5. — СПб., 1851. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=gc5hAAAAcAAJ&q=%D0%9D%D0%B0%D1%80%D0%B8%D0%BC%D0%BE%D0%BD%D1%82%D1%8A+%D0%93%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87%D1%8C#v=snippet&q=%D0%9D%D0%B0%D1%80%D0%B8%D0%BC%D0%BE%D0%BD%D1%82%D1%8A%20%D0%93%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87%D1%8C&f=false С. 220].</ref>; ''Наримонтъ Гедименовичь''<ref>ПСРЛ. Т. 10. — СПб., 1885. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=8mBKAQAAMAAJ&q=%D0%9D%D0%B0%D1%80%D0%B8%D0%BC%D0%BE%D0%BD%D1%82%D1%8A#v=snippet&q=%D0%9D%D0%B0%D1%80%D0%B8%D0%BC%D0%BE%D0%BD%D1%82%D1%8A&f=false С. 206].</ref> або ''Наримантъ Гедимановичь''<ref>ПСРЛ. Т. 10. — СПб., 1885. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=8mBKAQAAMAAJ&q=%D0%9D%D0%B0%D1%80%D0%B8%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%82%D1%8A+%D0%93%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87%D1%8C#v=snippet&q=%D0%9D%D0%B0%D1%80%D0%B8%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%82%D1%8A%20%D0%93%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87%D1%8C&f=false С. 216].</ref><ref>{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 178.</ref> ([[Ніканаўскі летапіс]]); ''Наримонт… Наримунт'' ([[Хроніка літоўская і жамойцкая]])<ref>ПСРЛ. Т. 32. — М., 1975. С. 32.</ref>.

== Жыцьцяпіс ==
[[Файл:Narymont, Pahonia. Нарымонт, Пагоня (1330).jpg|значак|Пячаць Нарымонта з [[Пагоня]]й, 1330 г.]]

Паводле [[Раўданскі рукапіс|Раўданскага рукапісу]], Нарымонт нарадзіўся ў 1277 годзе і быў другім сынам [[Гедзімін]]а ад першай жонкі Віды. Упершыню выступае ў гістарычных крыніцах у 1331 годзе, калі Гедзімін затрымаў на [[Валынь|Валыні]] [[Наўгародзкая рэспубліка|наўгародзкага]] архіяпіскапа Васіля, адпусьціўшы з умовай абраньня Нарымонта князем [[Наўгародзкая рэспубліка|Вялікага Ноўгараду]]. Імаверна, тады ж атрымаў [[праваслаўе|праваслаўнае]] імя Глеб. 

Прыбыў у [[Наўгародзкая рэспубліка|Ноўгарад]] у кастрычніку 1333 году, атрымаў у «кармленьне» гарады [[Ладага|Ладагу]], [[Арэшак]], [[Карэла|Карэлу]], палову [[Капор’е|Капор’я]]. Каля 1335 году зьехаў з [[Ноўгарад]]у, хутчэй за ўсё, каб заняць [[Полацак|полацкі]] [[сталец]] па сьмерці князя [[Воін]]а (у праваслаўі Васіля, брата [[Гедзімін]]а). Пакінуў у [[Наўгародзкая рэспубліка|Ноўгарадзе]] замест сябе сына Аляксандра. У 1338 годзе адмовіўся прыехаць на дапамогу наўгародцам дзеля адбіцьця швэдзкай агрэсіі і нават адклікаў Аляксандра з Арэшка. Намесьнікі Глеба-Нарымонта, аднак, заставаліся ў Арэшку да 1348 году.

Каля 1338 году Глеб-Нарымонт разам з [[Полацак|полацкім]] япіскапам Грыгорам падпісаў дамову з [[Рыга]]й (захаваўся адно дадатак, які варуе вольны гандаль [[Дзьвіна|Дзьвіной]]; раней памылкова датаваўся 1330 годам). Да дадатку прымацоўваецца пячатка з выявай [[Пагоня|Пагоні]] — адна з найранейшых вядомых выяваў гэтага гербу<ref>Юргенсон У. (Мінск) [https://web.archive.org/web/20100114132636/http://belcoins.com/numinfo.phtml?art=61 Эвалюцыя дзяржаўнага герба Вялікага княства Літоўскага па дадзеных сфрагістыкі і нумізматыкі] // Беларускі гістарычны часопіс. 2003. № 8. С. 47—52.</ref>. Ускосна ўпамінаецца як полацкі князь («кароль») у дамове [[Смаленск]]у з [[Рыга]]й (каля 1340 году).

Паводле «[[Летапісец вялікіх князёў літоўскіх|Летапісца вялікіх князёў літоўскіх]]», згодна з тэстамэнтам [[Гедзімін]]а атрымаў [[Пінскае княства]] «''за ўсемі акалічнасьцямі над Прыпяцю ракою аж да Дняпра''», якое заставалася за [[Нарымонтавічы|яго нашчадкамі]] да канца XIV стагодзьдзя.

У час княжаньня князя [[Яўнут]]а (1341—1345) быў найбуйнейшым землеўладальнікам і, відаць, найбольш уплывовым князем у [[Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]]. Супраць яго і Яўнута выступілі браты [[Альгерд]] і [[Кейстут]], па захопе [[Альгерд]]ам вялікакняскага стальцу ў 1345 годзе Нарымонт уцёк да цара [[Залатая Арда|Залатой Арды]] [[Джанібек]]а, а [[Альгерд]] перадаў [[Полацкае княства]] свайму сыну [[Андрэй Полацкі|Андрэю Полацкаму]].

Нарымонт вярнуўся ў [[Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]] каля 1346 году, у 1347 годзе браў удзел у выправе супраць [[Тэўтонскі Ордэн|Тэўтонскага Ордэна]]. Імаверна, ачольваў войска ВКЛ у [[бітва на Стрэве|бітве]] з [[крыжакі|крыжакамі]] на рацэ Стрэве (2 лютага 1348 году), у якой і загінуў.

На думку гісторыка [[Юзэф Пузына|Юзэфа Пузыны]], князь Глеб быў сынам Нарымонта-Давыда (тоеснага нібы [[Давыд Гарадзенскі|Давыду Гарадзенскаму]]), сына [[Гедзімін]]а, але гэтае меркаваньне не пацьвярджаецца крыніцамі.

== Мова і культура ==
{{Асноўны артыкул|Ліцьвіны|Русіны}}

Захавалася некалькі пячацяў Нарымонта з гербам [[Пагоня]]й і [[Славянскія мовы|славянамоўным]] (рускім) надпісам на адваротным баку: «ПЕЧАТЬ КNѦЖѦ ГЛѢБОВА» («ПЕЧА/ТЬ КНЯ/ЖЯ ГЛЕ/БОВА»): асобнік пры грамаце [[Полацкае княства|Полацку]] [[Лівонскі ордэн|Лівонскаму ордэну]] і Рызе датуецца 1338—1341 гадамі і мае повязь з полацкім княжаньнем, асобнік з [[Старая Ладага|Старой Ладагі]], відаць, мае повязь з пэрыядам панаваньня ў Ноўгарадзе (1333—1335 гады) або з часам дзейнасьці ў ім Нарымонтавых намесьнікаў (да 1345 году), знойдзены каля [[Стары Капыль|Старога Капылю]] асобнік зьвязваюць з княжаньнем у [[Пінскае княства|Пінску]] і датуюць 1341—1348 гадамі<ref>Сідаровіч В., Касюк А. Пячатка князя Глеба Нарымонта XIV ст. з в. Стары Капыль // Беларуская даўніна. Вып. 3, 2016. С. 45—46.</ref>.

== Галерэя ==
<gallery widths=225 heights=180 caption="Уяўныя партрэты Нарымонта" class="center">
Narymont. Нарымонт (1578).jpg|З кнігі Б. Папроцкага «Гняздо цноты», 1578 г.{{Заўвага|У кнізе аналягічным партрэтам ілюструюцца яшчэ некалькі гістарычных асобаў}}
Narymont. Нарымонт (A. Tarasievič, 1675).jpg|З радаводу князёў [[Палубінскія|Палубінскіх]]. {{nowrap|[[Аляксандар Тарасевіч|А. Тарасевіч]], 1675 г.}}
Narymont. Нарымонт (1709) (2).jpg|Праект для Коданскай галерэі, 1709 г.
</gallery>
<gallery widths=225 heights=180 class="center">
Narymont. Нарымонт (1709).jpg|З Коданскай галерэі, 1709 г.
Narymont. Нарымонт (J. Łoski, 1855).jpg|Я. Лоскі, 1855 г.
Narymont. Нарымонт (M. Barvicki, 1908).jpg|М. Барвіцкі, 1908 г.
</gallery>

== Глядзіце таксама ==
* [[Гедзімінавічы]]

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* [[Алесь Белы|Белы А.]] Нарымонт // {{Літаратура/ЭВКЛ|2}} — С. 349—350.
* {{Літаратура/Пачаткі Вялікага княства Літоўскага (2019)}}
* Сідаровіч В., Касюк А. Пячатка князя Глеба Нарымонта XIV ст. з в. Стары Капыль // Беларуская даўніна. Вып. 3, 2016. — С. 45—46.
* {{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1}}
* Scriptores Rerum Prussicarum. II. — Leipzig, 1863. — S. 75, 511.
* Krupa K. Książęta litewscy w Nowogrodzie Wielkim do 1430 r. // Kwartalnik historyczny. R. C. 1993. № 1.
* Puzyna J. Narymunt Giedyminowicz // Miesięcznik Heraldyczny. R. 9, 1930. № 3.
* Puzyna J. Potomstwo Narymunta Giedyminowicza // Miesięcznik Heraldyczny. R. 11, 1932. № 10.
* Новгородская первая летопись. — М.—Л., 1950. — С. 345, 349.
* Полоцкие грамоты XIII—начала XIV вв. Сост. А. Хорошкевич. Вып. 1. — М., 1977. С. 39—41; Вып. 3. — М., 1980. — С. 127—132.
* ПСРЛ. Т. 25. — М.-Л., 1949. С. 170—176; Т. 32. — М., 1975. С. 41, 68, 138. Т. 35. — М., 1980. —С. 68, 85, 97 і інш.
* Сапунов А. Река Западная Двина. — Витебск, 1893. — С. 276—277.

== Вонкавыя спасылкі ==
* [[Алесь Белы]], [http://vkl.by/articles/2179 Нарымонт], Электронная энцыкляпэдыя «Вялікае Княства Літоўскае»

[[Катэгорыя:Полацкія князі]]
[[Катэгорыя:Нарымонтавічы]]
[[Катэгорыя:Гедзімінавічы]]
[[Катэгорыя:Загінулі ў баі]]