Прагляд крыніцы для Нарач

{{Іншыя значэньні}}
{{Возера
|Назва                    = Нарач
|Лацінка                  = Narač
|Назва ў родным склоне    = Нарачы
|Краіна                   = Беларусь
|Краіны                   = Беларусі
|Панарама                 = Narač - 2.jpg
|Месцазнаходжаньне        = 
|Плошча                   = 79,6 км² 
|Плошча вадазбору         = 199 км² 
|Максымальная глыбіня     = 24,8 м 
|Сярэдняя глыбіня         = 8,9 м 
|Найбольшая даўжыня       = 12,8 км 
|Найбольшая шырыня        = 9,8 км 
|Вышыня над узроўнем мора = 165 м
|Даўжыня берагавой лініі  = каля 41 км 
|Аб'ём вады               = 710 млн м³
|Шырата_паўшар'е          = паўночнае
 |Шырата_градусаў         = 54
 |Шырата_хвілінаў         = 51
|Даўгата_паўшар'е         = усходняе
 |Даўгата_градусаў        = 26
 |Даўгата_хвілінаў        = 45
}}
'''На́рач''' — найбольшае [[возера]] [[Беларусь|Беларусі]], у басэйне ракі [[Нарачанка|Нарачанкі]]. Знаходзіцца ў [[Мядзельскі раён|Мядзельскім раёне]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]], за 4 км на захад ад [[Мядзел]]у<ref>{{Літаратура/Блакітная кніга Беларусі|к}}</ref>. Належыць да [[Нарачанскія азёры|Нарачанскай групы азёраў]]. Плошча паверхні возера 79,6 км². Даўжыня 12,8 км, найбольшая шырыня 9,8 км. Найбольшая глыбіня дасягае 24,8 м, сярэдняя складае 8,9 м. Аб’ём [[вада|вады]] 710 млн м³. Даўжыня берагавой лініі 41 км.

Нарач — тыповы прадстаўнік прыроды поўначы Беларусі — [[Паазер’е (этнаграфічны рэгіён Беларусі)|Паазер’я]]. Утварылася некалькі тысячагодзьдзяў таму, пры адступаньні [[ледавік]]а, на шляху якога да поўначы паўсталі [[Сьвянцянскія грады]]. Вада ад талага лёду спарадзіла вялізную водную прастору, зь якой пазьней, з паніжэньнем узроўню вады, вылучыліся азёры, якія ўтварылі Нарачанскую групу.

== Апісаньне ==
[[Файл:Narocz.svg|180px|значак|зьлева|Рэльеф дна]]
[[Файл:Озеро Нарочь жарким летом.jpg|значак|Лета 2021 году на Нарачы]]

Катлавіна падпруднага тыпу, акруглай формы. Схілы на поўначы і паўночным усходзе вышынёй 45—50 м, утвораныя адгор’ямі Сьвянцянскіх градаў, сугліністыя і супясковыя. На поўдні да возера прымыкае больш нізкая Паўднёва-Нарачанская града. Берагі пераважна нізкія, пясковыя, месцамі стромкія і абразійныя, вышынёй 2—11 м, на паўднёвым усходзе забалочаныя, тарфяныя. Трапляюцца невялікія берагавыя валы, утвораныя прыбойнай дзейнасьцю хваляў і пасоўваньнем ледзянога покрыва. Каля паўночна-ўсходняга берага выспа плошчай 6,2 га, якая праз сваю маляўнічасьць і пражываньне на ім рэдкіх зьвяроў і птушак, гнездаваньня ахоўнага віду ([[Савук вялікі|крахаль вялікі]]) лічыцца помнікам прыроды. Да паўднёва-ўсходняга берага прымыкае [[Чарэмшыцы (гідралягічны заказьнік)|гідралягічны заказьнік Чарэмшыцы]], на паўночным беразе — біялягічныя заказьнікі Някасецкі і Пасынкі.

Дно пераважна роўнае, на ўсходзе больш складанай будовы, трапляюцца прыўзьнятыя амаль да паверхні дзялянкі. Прыбярэжная водмель пясковая, часткова глейкая, каля стромкіх берагоў шмат галькі і валуноў. Глыбакаводная частка дна высьцілаецца [[сапрапэль|сапрапэлем]], глініста-пясковыя адкладамі. Паўвыспа Наносы (заканчваецца касой) падзяляе возера на паўночна-заходні Малы плёс (глыбіні да 18 м) і паўднёва-ўсходні Вялікі плёс (глыбіня да 24,8 м на так званых Гатаўскіх ямах каля ўсходняга берага, насупраць вёскі Гатавічаў).

Ваганьні ўзроўню на працягу году да 70 см. Лёд трымаецца зь першай дэкады сьнежня, таўшчыня 50—60 см, у асобныя гады да 80 см, да першай дэкады красавіка. У некаторыя гады паўднёва-ўсходні плёс замярзае толькі ў студзені. У зацяжныя вёсны ледзяныя палі захоўваюцца да канца красавіка, а ледзяныя таросы каля берагоў — да траўня. Увесну водная маса добра перамешваецца да дна, тэмпэратура вады на найболыных глыбінях 10—12 °C. Сярэдняя тэмпэратура паверхневых слаёў вады ў кастрычніку 8,7 °C, у ліпені 18,9 °C. Увесь год вада добра насычаецца [[тлен]]ам.

Найбольш зарастае Малы плёс, у паўночна-ўсходняй частцы якога шырыня палосы расьліннасьці да 2 км (у Вялікім плёсе 50—350 м). Адзначаецца хвалепрыбойная паласа без расьліннасьці (ад урэзу вады да глыбіні 1,5—2 м у Малым плёсе і 3,5—4 м у Вялікім плёсе). Надводная расьліннасьць займае нязначную (меншую за 3%) плошчу возера, пашыраецца дзялянкамі да глыбіні 1,5—2 м. Падводнай расьліннасьцю высьцілаецца каля 15 км² плошчы дна (пашыраецца да глыбіні 7,5 м)<ref>{{Літаратура/Энцыкляпэдыя прыроды Беларусі|3к}} С. 461.</ref>.

Адзінае возера ў краіне, заражанае [[цэркарыёз]]ам, што абумоўлівае спадзісты спуск у ваду, калі ад берага да глыбіні вялікая адлегласьць. У такіх умовах прыбярэжная вада добра выграваецца, што правакуе актывізацыю мікраарганізмаў. Таксама іх разьвіцьцю спрыяе разрастаньне воднай расьліннасьці.

Возера мэзатрофнага тыпу. Упадаюць 17 ручаёў (Пронькі, Купа, Антонізбэрг, Сіманы ды іншыя) і кароткая рака-пратока [[Скема]] з возера [[Мястра]]. Выцякае рака [[Нарачанка]].

Спрыяльныя кліматычныя ўмовы, лясы паблізу возера, маляўнічыя краявіды абумовілі стварэньне вакол возера курорту. Тут дзейнічаюць санаторыі, дамы адпачынку, дзіцячыя летнікі, турыстычныя базы. На беразе возера разьмяшчаецца курортнае мястэчка [[Нарач (курортны пасёлак)|Нарач]]. Возера і яго ваколіцы ўваходзяць у [[Нарачанскі нацыянальны парк]].

На берагох возера разьмяшчаюцца вёскі [[Чараўкі (Менская вобласьць)|Чараўкі]], [[Пасынкі (Менская вобласьць)|Пасынкі]], [[Мікольцы (вёска)|Мікольцы]], [[Гатавічы]], [[Занарач]].

== Флёра і фаўна ==
У воднай флёры налічваецца 48 відаў уласна водных расьлінаў, у тым ліку 38 кветкавых, 8 водарасьцяў. Сярод надводных расьлінаў пераважаюць трысьнёг і чарот, сярод падводных — харавыя водарасьці.

У іхтыяфаўне налічваецца 25 відаў рыбаў, прамысловае значэньне маюць акунь, шчупак, плотка, вугор, верхаводка, лінь, мянтуз, гусьцяра, судак, амурскі сазан ды іншыя.

Возера вызначаецца багацьцем вадаплаўных птушак, адзначаюцца гняздоўі лебедзя-шыпуна, малой крачкі, скапы, малой паганкі, занесеных у [[Чырвоная кніга Рэспублікі Беларусь|Чырвоную кнігу Беларусі]]<ref>{{Літаратура/Энцыкляпэдыя прыроды Беларусі|3к}} С. 462.</ref>.

== Гісторыя ==
Падчас [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] ў 1916 годзе ў навакольлях возера праводзілася [[Нарачанская апэрацыя]] — няўдалая спроба наступу арміі [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]].

У 1921{{Заўвага|[[Рыская мірная дамова]]}}—1939{{Заўвага|[[Пакт Молатава-Рыбэнтропа]]}} гадох знаходзілася на тэрыторыі [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]] і было найбольшым возерам гэтай краіны.

== Галерэя ==
<gallery caption="Краявіды Нарачы" widths="150" heights="150" class="center">
Narač - 1.jpg
Narač - 8.jpg
Narač - 4.jpg
Narač - 6.jpg
</gallery>

== Глядзіце таксама ==
* [[Нарачанскае выступленьне рыбакоў]]
* [[Кулгрында]]

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/Блакітная кніга Беларусі}}
* {{Літаратура/Энцыкляпэдыя прыроды Беларусі|3}}

{{Нарачанскія азёры}}
{{7 цудаў Беларусі}}

[[Катэгорыя:Нарачанскія азёры]]
[[Катэгорыя:Азёры Мядзельскага раёну]]