Прагляд крыніцы для Міхась Забэйда-Суміцкі

{{Музыка
|Імя               = Міхась Забэйда-Суміцкі
|Сапраўднае_імя    = 
|Лёга              = 
|Памер_лёга        = 
|Апісаньне_лёга    = 
|Фота              = Michaś Zabejda-Sumicki. Міхась Забэйда-Суміцкі (1930-37).jpg
|Памер_фота        = 
|Апісаньне_фота    = Партрэт Міхася Забэйды-Суміцкага, аўтар Анатоль Крывенка 
|Месца_нараджэньня = [[Шэйпічы (Пружанскі раён)|Шэйпічы]]
|Месца_сьмерці     = [[Прага]]
|Гады              = 
|Прафэсіі          = сьпявак
|Інструмэнты       = 
|Жанры             = 
|Псэўданімы        = 
|Гурты             = 
|Супрацоўніцтва    = 
|Лэйблы            = 
|Узнагароды        = 
|Сайт              = 
}}
'''Міха́сь Іва́навіч Забэ́йда-Сумі́цкі''' ({{Дата ў старым стылі|14 чэрвеня|1900|1 чэрвеня}}, в. [[Шэйпічы (Пружанскі раён)|Шэйпічы]] [[Пружанскі раён|Пружанскага раёну]] — 21 сьнежня 1981, [[Прага]]) — беларускі сьпявак, [[тэнар]]. Сьпявак імкнуўся выконваць усе творы ў арыгінале і на памяць, каб як найбольш прыблізіць выканальны твор да слухача і як найбольшы сьлед пакінуць у яго душы. Акрамя клясычнага рэпэртуару М. Забэйда-Суміцкі абавязкова ўключаў у кожнае сваё выступленьне народныя песьні і вакальныя творы беларускіх кампазытараў. Папулярызаваў беларускую народную песьню ў сьвеце.

== Біяграфія ==

=== Дзяцінства і юнацтва ===
[[Файл:Шэйпічы. Месца нараджэньня Забэйды-Суміцкага — Šejpičy.Jpeg|значак|Месца нараджэньня Забэйды-Суміцкага. Вёска Шэйпічы Пружанскага раёну]]
Нарадзіўся сьпявак 14 чэрвеня 1900 году, як сам расказваў, у адной з трох вёсак — [[Шэйпічы (Пружанскі раён)|Шэйпічы]] (цяпер [[Пружанскі раён]]), [[Падароск]] ці [[Несьцеравічы (Гарадзенская вобласьць)|Несьцеравічы]]. Ахрышчаны ў [[Сядзельнікі|Сядзельніцкай]] царкве каля Падароску<ref name="kulany">{{Спасылка|аўтар = Аляксандар Горбач.|прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = 23 траўня 2014|url = http://kuliany.by/%D0%BF%D0%B5%D1%81%D0%BD%D1%8F%D0%B9-%D0%B4%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D1%9E-%D0%BB%D1%8E%D0%B4%D0%B7%D1%8F%D0%BC-%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B0%D1%81%D1%86%D1%8C-%D0%BC%D1%96%D1%85%D0%B0%D1%81%D1%8C-%D0%B7%D0%B0/|загаловак = Песняй даваў людзям радасць. Міхась Забэйда-Суміцкі|фармат = |назва праекту = Куляны|выдавец = |дата = 16 чэрвеня 2014|мова = |камэнтар = }}</ref>.

Двайное прозьвішча (узяў ужо ў сталым веку) у яго ад бацькі (па мячы) — Івана (Яна) Андрэевіча Забэйды зь вёскі Несьцяровічы, і маці (па кудзелі) — Аляксандры Феліксаўны Суміцкай зь вёскі Шэйпічы. Дзяцей у сям’і было сямёра, але выжыў толькі Міхась, брат Валодзя памёр ад сухотаў у 22 гады. Калі Міхалу было паўтара году, памёр яго бацька. Паводле расказаў вяскоўцаў, Іван Андрэевіч добра сьпяваў.

Гадоў з 8—9 Міхась пачаў працаваць у панскім маёнтку. Скончыў Зельзінскую аднаклясную школу, потым двухклясную царкоўна-прыхадзкую вучэльню ў [[Галоўчыцы (Пружанскі раён)|Галоўчыцах]], якую скончыў у 1914 годзе.

У тым жа 1914 годзе ён паступае ў [[Маладэчанская настаўніцкая сэмінарыя|Маладэчанскую настаўніцкую сэмінарыю]]. Праз год, калі набліжаўся фронт [[Першая сусьветная вайна|першай сусьветнай вайны]], сэмінарыя эвакуявалася ў [[Смаленск]], куды пераехаў таксама Міхась Забэйда. Скончыў сэмінарыю ў 1918 годзе і паехаў працаваць у [[Сыбір]], куды эвакуявалі маці.

=== Сыбір, Манчжурыя ===
1918—1920 гг. — праца настаўнікам у сяле Усьць-Калманскае, што каля [[Барнаул]]у. Ствараў хоры і драматычныя гурткі.

У 1920 годзе ў выніку грамадзянскае вайны Забэйда-Суміцкі апынуўся ў [[Харбін]]е, на станцыі Вэйшахэ Кітайскай усходняй чыгункі, потым — у Вэйшахэ. У Харбіне ён пачаў вучыцца музыцы. Яго настаўніцай была Ю. К. Платніцкая, былая супрацоўніца [[Фёдар Шаляпін|Шаляпіна]], добрая артыстка і пэдагог. У 1929 годзе пасьпяхова скончыў юрыдычны факультэт Харбінскага расейскага ўнівэрсытэту з дыплёмам другой ступені і правам атрыманьня дыплёму першае ступені. Аднак жыць бязь сьпеваў ня змог і замест прапанаванага месца ў асыстэнтуры зрабіўся салістам Харбінскай опэры. У гэты час у яго ўжо ёсьць вопыт і пяяньня ў дзіцячых хорах, і самастойнага авалодваньня музычнымі інструмэнтамі ([[скрыпка]], [[гітара]], [[мандаліна]], [[балалайка]], [[губны гармонік]]). Дэбютаваў у ролі Ленскага ў опэры «[[Яўген Анегін]]» [[Пётар Чайкоўскі|Пятра Чайкоўскага]]. За тры гады, аддадзеных Харбінскай опэры, ён выканаў 15 партыяў: Фаўста ў «[[Фаўст|Фаўсьце]]» Ш. Гуно, Альфрэда ў «[[Травіята|Травіяце]]», Герцага ў «[[Рыгалета]]», Уладзімера ў «Князі Ігары» А. Барадзіна і іншых, — а ўсяго падрыхтаваў пятнаццаць партыяў, прычым нязьменна сьпяваў на мове арыгіналу. Пры гэтым яшчэ працаваў у школе. Крытыка добра прыняла маладога сьпевака, ён паверыў у сябе, захацеў удасканаліць свае здольнасьці і зьехаў у [[Мілян]].

=== Італія ===
У 1932 годзе, атрымаўшы візу, пераехаў у [[Італія|Італію]]. Вучыўся ў маэстра Фэрнанда Карпі, які раней канкураваў з [[Каруза]] і іншымі славутымі сьпевакамі. Тут Міхась Забэйда-Суміцкі ўпершыню пачуў [[Фёдар Шаляпін|Ф. Шаляпіна]], пазнаёміўся зь [[Леанід Собінаў|Леанідам Собінавым]]. Пасьпяхова выступаў у Мілянскай опэры, сьпяваў на 16 мовах. Канцэртуе ў Мілянскай кансэрваторыі, гастралюе па Італіі, выконвае тэнаровыя партыі ў опэрах «[[Травіята]]», «[[Рыгалета]]», «[[Сэвільскі цырульнік]]» на сцэне «[[Ля Скаля]]». Яму прадказвалі вялікую артыстычную будучыню.

=== Польшча ===
Але ў гэты час сьпявак атрымаў з Шэйпіч вестку, што ягоная маці, зь якой ён ня бачыўся 16 гадоў, моцна хварэе і хоча яго бачыць. Так у 1935 годзе Міхал Іванавіч пераяжджае ў [[Заходняя Беларусь|Заходнюю Беларусь]]. Цягам 1935—1936 гадоў М. Забэйда-Суміцкі выступае ў беларускіх гарадох ([[Ружаны]], [[Беласток]], [[Баранавічы]], [[Берасьце]], [[Горадня]]), па ўсёй Польшчы ([[Варшава]], [[Познань]]) і далей, шырэй — [[Летува]], [[Латвія]], [[Чэхаславаччына]]. Ягоны першы канцэрт з нагоды прыезду на бацькаўшчыну адбыўся ў Ружанах, блізкіх з Шэйпічамі, роднай вёскай сьпевака. У канцэрце сярод клясычных твораў прагучала і беларуская [[калыханка]], якую калісьці сьпявала яго маці. Ад яе ён і ўзяў тады другую частку прозьвішча — Суміцкі<ref name="kulany" />.

На 1935—1936 гады заключыў кантракт з [[Вялікі тэатар імя Манюшкі (Познань)|познанскім опэрным тэатрам]]. Там сьпяваў усё па-польску. Пашырыў свой рэпэртуар новымі опэрамі: «Выкраданьне з Сэралю» [[Вольфганг Амадэй Моцарт|В. Моцарта]], «Юлій Цэзар» [[Георг Фрыдрых Гэндэль|Г. Ф. Гендэля]], «Барыс Гадуноў» [[Мадэст Мусаргскі|М. П. Мусаргскага]] і інш. Хаця на працягу сэзону ён блішчэў у галоўных партыях опэр «Галька» [[Станіслаў Манюшка|С. Манюшкі]], «Яўген Анегін» [[Пётар Чайкоўскі|П. І. Чайкоўскага]] і іншых, адносіны дырэктара опэры зь Міхасём Іванавічам былі ня лепшыя. Канфлікт паўстаў на глебе нацыянальнага пытаньня: Міхась Забэйда-Суміцкі ніяк не жадаў называць сябе вялікім польскім сьпеваком, прызнаючы толькі адно права — звацца беларускім. На ягоныя ролі часьцей сталі ставіць палякаў. З гэтае прычыны на другі год сьпявак ад далейшага супрацоўніцтва з тэатрам адмовіўся і пераехаў у Варшаву.

У 1936 годзе прэзэнтацыі клясычнага беларускага рэпэртуару адбыліся ў культурнай сталіцы краю — Вільні — на запрашэньне [[Рыгор Шырма|Рыгора Раманавіча Шырмы]]. Тут Забэйда-Суміцкі пазнаёміўся з [[Максім Танк|Максімам Танкам]]. Сумесныя канцэрты М. Забэйды і хору [[Рыгор Шырма|Р. Шырмы]] адбыліся: першы — у рамках вечару беларускай паэзіі і песьні 15 сакавіка, другі — на сьвяце «Дня беларускай культуры» 13 сьнежня. «Віленскія гастролі» Забэйды адбыліся і ў 1937 годзе.

З 1937 працаваў салістам на Варшаўскім радыё. Займаўся актыўнай канцэртнай дзейнасьцю, гастраляваў па гарадах Польшчы (у тым ліку [[Заходняя Беларусь|Заходняй Беларусі]]), Латвіі, [[Эстонія|Эстоніі]]. Акрамя клясычнага рэпэртуару М. Забэйда-Суміцкі абавязкова ўключаў у кожнае сваё выступленьне народныя песьні і вакальныя творы беларускіх кампазытараў. Польскае радыё не жадала прапускаць беларускія песьні менавіта як беларускія, яны маглі гучаць толькі пад назвай «палескія», «рэгіянальныя», «людовыя». Цэнзураваньне рэпэртуару выдатнага сьпевака не аднойчы прыводзіла да выкрэсьліваньня з канцэртных праграм «Лявоніхі», «Маладога дубочку» і іншых, часьцяком не пакідаючы ніводнай беларускай песьні.

1938 год стаў вельмі плённым на шматлікія радыёканцэрты, гастрольныя туры (Баранавічы, Беласток, Берасьце, Горадня, Вільня, [[Ліда]], [[Камянец]], [[Сасноўка (Слонімскі раён)|Сасноўка]]). Беларуская частка канцэртаў складалася з рамансаў і песень [[Станіслаў Манюшка|Манюшкі]], Туранкова, Чуркіна, Аладава, Галкоўскага, Грачанінава, Казуры. Радыёвыступы Забэйды-Суміцкага трансьляваліся ў [[Парыж]]ы, Празе, [[Нью-Ёрк]]у, [[Лёндан]]е і іншых гарадох.

Менавіта ў гэты пэрыяд сьпеваку ўдалося наладзіць у польскім аддзяленьні фірмы «Odeon» запіс першай з шэрагу грампласьцінак з апрацоўкамі беларускіх народных песень «Малады дубочак», «Чаму ж мне ня пець», «Ляціць сарока», «Конь бяжыць, зямля дрыжыць», «Шчука, рыба ў моры», «Ой, рана-рана куры запелі», «Рабіна-рабіначка», «Як памёрла матулька», «Ой, у лесе, лесе», «Лявоніха». Аднак ужо з канца 1938 году яго нацыянальна-асьветніцкая дзейнасьць усё болей і болей абмяжоўвалася польскімі ўладамі. У сьнежні быў забаронены канцэрт сьпевака ў Вільні. Выступленьне ўдалося арганізаваць ва ўнівэрсытэцкай «Зале Сьнядэцкіх» толькі з дапамогаю Беларускага студэнцкага саюза Ўнівэрсытэту імя Стэфана Баторы, які скарыстаў права «экстэрытарыяльнасьці» віленскага ўнівэрсытэту. Напярэдадні [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] канцэртная дзейнасьць М. Забэйды-Суміцкага на тэрыторыі польскай дзяржавы спынілася.

У 1939 годзе плянавалася турнэ сьпевака па [[Эўропа|Эўропе]] і [[Амэрыка|Амэрыцы]], але перашкодзіў пачатак ваенных дзеяньняў, якія пачаліся з бамбаваньняў у першую чаргу Варшавы. Падчас бамбардаваньня гітлераўцамі Варшавы Міхась Забэйда быў кантужаны. Стрыечны брат сьпевака [[Язэп Урбановіч]] з адным са сваіх таварышаў прабраўся цераз акружэньне і спрабаваў вывесьці Забэйду-Суміцкага з Варшавы, але той быў настолькі хворы, што ня здолеў ісьці зь імі. Там ён пражыў да траўня 1940 году.

Вясною, атрымаўшы запросіны ад Народнага тэатру з Прагі, пераехаў туды.

=== Чэхія і Нямеччына ===
З траўня 1940 году і да канца жыцьця родным горадам для яго воляю лёсу стала [[Прага]]. М. Забэйду-Суміцкага запрашаюць на сталую працу ў [[Нацыянальны тэатар (Прага)|Нацыянальны тэатар]]. 12 кастрычніка 1940 году адбыўся першы канцэрт беларускага сьпевака ў Празе. Вымушаны ён быў канцэртаваць, ня маючы сродкаў да жыцьця. Пазьней яшчэ выкладаў сьпевы ў музычнай акадэміі.

А рэпэртуар М. Забэйды-Суміцкага на той час ужо складала і сусьветная клясыка ([[Вольфганг Амадэй Моцарт|Моцарт]], [[Франц Шубэрт|Шубэрт]], [[Людвіг ван Бэтговэн|Бэтговэн]], [[Пётар Чайкоўскі|Чайкоўскі]], [[Станіслаў Манюшка|Манюшка]]), і творы чэскіх кампазытараў ([[Антанін Дворжак|Дворжак]], [[Вітэзслаў Новак|Новак]], [[Бедржых Сьметана|Сьметана]]), і сваіх суайчыньнікаў ([[Мікалай Аладаў]], [[Канстанцін Галкоўскі]], [[Рыгор Пукст]], [[Аляксей Туранкоў]], [[Мікалай Чуркін]]), і беларускі ды ўкраінскі фальклёр. Ён сьпяваў на 16 мовах, а на працягу аднаго канцэрту нярэдка выконваў песьні на дзесяці мовах, прычым ніколі не дазваляў сабе зазіраць у тэксты.

Але [[Бэрлін]] глядзеў на трыюмф М. Забэйды інакш. Сьпеваку прапанавалі як беларусу ўзначаліць беларускія радыёперадачы з Бэрліну на [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|Савецкі Саюз]] (тады [[Трэці Райх|Нямеччына]] ўжо распачала вайну з СССР). Міхаіл Іванавіч адмовіўся.

Апошні падчас вайны канцэрт быў у віленскім Гарадзкім тэатры ў 1944 годзе. Пасьля вяртаньня ў [[Прага|Прагу]] Міхал Іванавіч быў выкліканы ў [[гестапа]] па даносе, што ён — бальшавіцкі агент. Нават выдалі распараджэньне выселіць сьпевака з Прагі як непажаданую асобу. Але здароўе сьпевака моцна пагоршылася, з дапамогаю дактароў ён трапіў у шпіталь, хоць гестапаўцы забралі яго і адтуль. Сядзеў у {{Не перакладзена|Пэчкаў палац|Пэчкавым палацы|cs|Pečkův palác}} — «гнязьдзе гестапа», у [[Панкрацкая турма|Панкрацкай турме]], урэшце апынуўся ў [[Бэнешаў|Бэнешаве]]. Абвінавачваўся ў тым, што сьпяваў расейскія і беларускія творы. Быў вызвалены адтуль у 1945 годзе з прыходам Чырвонай арміі. І адразу ж [[КДБ]] распачаў на яго палітычную справу, абвінавачваючы ў супрацы з фашыстамі. Абвінавачаньне было афіцыйна скасаванае толькі ў 1950 годзе.

== Чэхаславаччына ==
Па вайне славуты геній сцэны застаўся жыць у [[Чэхаславаччына|Чэхаславаччыне]], выступаў з канцэртамі, запісваўся ў студыях, займаўся выкладчыцкай дзейнасьцю. Выконваў беларускія, чэскія, славацкія, украінскія, расейскія песьні. Многія творы савецкіх кампазытараў упершыню прагучалі ў Празе ў ягоным выкананьні.

=== 1960-ыя гады жыцьця ===
[[Файл:Zabejda pomnik.jpg|міні|200пкс|Магіла М. Забэйды-Суміцкага на Альшанскіх могілках у Празе]]
Толькі адзін раз, падчас хрушчоўскай адлігі ў 1963 годзе, яго запрасілі ў Савецкую Беларусь. Яго апекуны клапаціліся, каб у касах практычна не было квіткоў, і тады ў паўпустыя залі прыводзілі салдатаў тэрміновай службы. І ўсё-ткі гэта быў проста фурор: аншлягавыя канцэрты ў [[Менск]]у, Горадні, [[Ваўкавыск]]у, [[Слонім]]е, Лідзе, Баранавічах, [[Віцебск]]у, [[Магілёў|Магілеве]], Гомлі.

У верасьні 1965 году [[ГП БГКТ]] запрасілі на Беласточчыну [[Міхал Забэйда-Суміцкі|Міхала Забэйду-Суміцкага]] для выступаў. Ён жыў у [[Прага|Празе]] ў [[Чэхаславаччына|Чэхаславаччыне]]. 15 кастрычніка 1965 году М. Забэйда-Суміцкі прыехаў у [[Варшава|Варшаву]] на цягніку. Яго сустрэлі Г. Валкавыцкі, яго жонка Вера і Ўладзімер Юзьвюк. Вечарам [[Юры Валкавыцкі|Г. Валкавыцкі]] і М. Забэйда-Суміцкі гаварылі. М. Забэйда-Суміцкі ўспамінаў свае жыцьцё. Быў двойчы арыштаваны. За часы Сталіну кожны дзень чакаў арышту. Наняў кватэру ў якую можна зайсьці толькі на вачах суседзяў. Страхаваўся перад тайным арыштам. Думаў аб самагубстве. Злаваўся на польскіх музыкаў з Лодзі віленчука Эдуарда Цюкшу й яго мандаліністаў, якія дрэнна зрабілі гукавае суправаджэньне сьпеваў М. Забэйды-Суміцкага.

За тыдзень Міхал Забэйда-Суміцкі аб’ехаў месты Беласточчыны: [[Міхалова (Падляскае ваяводзтва)|Міхалова]], [[Мілейчыцы]], [[Бельск]], [[Гайнаўка]], [[Саколка (горад)|Саколка]], [[Гарадок (Беластоцкі павет)|Гарадок]], [[Беласток]]. Ён мог сьпяваць на дзесяці мовах. Сьпявак прыехаў са сваім акампаніятарам чэхам Здэнкам Кожынам. У канцэртнай залі Варшаўскай філярмоніі з спэцыялістамі «Польскіх награнь» і акампанэмэнтам славутай лодзінскай капэлы мандаліністаў пад кіраўніцтвам Эдуарда Цюкшы запісвалі грампласьцінку беларускіх народных песень у выкананьні Забэйды па заказе ГП БГКТ, выдадзеную чэскай фірмай Suprafon у 1968.
Міхась Забэйда-Суміцкі сьпяваў для запісу сваіх песень. Ён апісвае запіс:

{{пачатак цытаты}}
Пытаеце, ці падабаецца пласьцінка? Ведаеце, што адчуваю, калі слухаю яе? Добры конь у цесным хамуце. Сьпявак зьвязаны з акампаніямэнтам. Успомніў я, як прыходзілася «вучыць» голасам аркестар, які зусім ня быў падрыхтаваны да найграньня. Прыходзілася паўтараць 5, 7, нават 10 разоў адну песьню. А было ж адзінаццаць песень! Можаце сабе ўявіць, якая гэта была праца? Пад канец у мяне ўжо пайшла з носа кроў з натугі.
{{канец цытаты|крыніца=Георгі Валкавыцкі. «Віры. Нататкі рэдактара». 1991 год<ref>{{Кніга
|аўтар          = 
|імя            = Георгі
|прозьвішча     = Валкавыцкі
|частка         = 
|загаловак      = Віры. Нататкі рэдактара
|арыгінал       = 
|спасылка       = 
|адказны        = [[Ян Чыквін|Я. Чыквін]]
|выданьне       = 
|месца          = [[Беласток]]
|выдавецтва     = Ортдрук
|год            = 1991
|том            = 
|старонкі       = 120
|старонак       = 184
|сэрыя          = [[Бібліятэка Белавежы (БЛА)|Бібліятэка БЛА Белавежа]]
|isbn           = 
|наклад         = 
}}</ref>.}}

Пласьцінка зь песьнямі М. Забэйды-Суміцкага раздавалі на розных мерапрыемствах, а тым часам пласьцінкі гадамі ляжалі на складзе ў ГП БГКТ. Кніга «Загоны» таксама не прадаваліся ў дзяржаўным «Доме кнігі». Яе прадаў пісьменьнік [[Сакрат Яновіч|С. Яновіч]] 2250 асобнікаў кніг на сустрэчах.

== Сьмерць ==
Цяжка і доўга хварэў. У Празе яго наведвалі: [[Максім Танк]], [[Янка Брыль]], [[Уладзімер Караткевіч]], [[Алег Лойка]], А. Гарадзіцкі, [[Сяргей Грахоўскі]]. Ён ліставаўся зь [[Янка Брыль|Янкам Брылём]], [[Уладзімер Караткевіч|Уладзімерам Караткевічам]], [[Ніл Гілевіч|Нілам Гілевічам]]. І ўвесь час марыў пра Беларусь, хацеў дажыць век на роднай зямлі. Не дазволілі.

Памёр у Празе 21 сьнежня 1981 году. Пахаваны на праскіх [[Альшанскія могілкі|Альшанскіх могілках]] побач зь [[Пётра Крэчэўскі|Пётрам Крэчэўскім]] і [[Васіль Захарка|Васілём Захаркам]] — прэзыдэнтамі [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. На магіле помнік з надпісам на чэскай і беларускай мовах.

== Запісы песьняў ==
Свой багаты архіў ён разам зь бібліятэкаю паводле запавету пакінуў Беларусі. Цяпер некалькі тысячаў дакумэнтаў, зьвязаных з жыцьцём і творчасьцю Забэйды, захоўваюцца ў [[Беларускі дзяржаўны архіў літаратуры й мастацтва|Беларускім дзяржаўным архіве літаратуры й мастацтва]]. Вялікая калекцыя грамплястынак і магнітафонных запісаў зь песьнямі, рамансамі, арыямі ў выкананьні Забэйды-Суміцкага на [[Беларуская мова|беларускай]], [[Расейская мова|расейскай]], [[Чэская мова|чэскай]], [[Украінская мова|украінскай]], [[Польская мова|польскай]], [[Нямецкая мова|нямецкай]], [[Італьянская мова|італьянскай]], [[Гішпанская мова|гішпанскай]], [[Фінская мова|фінскай]] і [[Ангельская мова|ангельскай]] мовах захоўваюцца ў фондах [[Беларускі дзяржаўны архіў кінафотафонадакумэнтаў|Беларускага дзяржаўнага архіву кінафотафонадакумэнтаў]] (БДАКФФД)<ref>{{Артыкул|аўтар = Алена Паляшчук.|загаловак = «…Ніколі не разлучуся зь беларускай песьняй»|арыгінал = |спасылка = |аўтар выданьня = |выданьне = [[Звязда]]|тып = |месца = |выдавецтва = |год = 15 чэрвеня 2005|выпуск = |том = |нумар = 109 (25441)|старонкі = |isbn = }}</ref>.

== Дыскаграфія ==
* дыск, дзе славуты тэнар сьпявае ў суправаджэньні аркестра (MUZA, 1965).
* лонгплэй Забэйды-Суміцкага выдавала ў 60-х гадох яшчэ й тамтэйшая фірма «Pahonia-records». Гэта было, бадай, самае дыхтоўнае выданьне — з выдатным гукам, у зграбнай кардонавай вокладцы.
* Міхась Забэйда-Суміцкі прэзэнтаваў самому Ўладзімеру Караткевічу, а той — Станіславу Цярохіну, з рук якога спадчыну ўжо ўзяў сын Уладзімер, два выданьні Забэйдавых сьпеваў ад чэскіх фірмаў («Suprafon», 1968). Адзін зь іх (фармату grand) утрымлівае 6 гішпанскіх і 6 беларускіх народных песень, а другі (фармату giant) складаецца з 17 беларускіх песень і рамансаў, дзе захаваны таксама ўласны твор сьпевака на вершы Максіма Танка. На абодвух гэтых кружэлках нашаму земляку акампануе чэскі піяніст Альфрэд Голечак.
* «Ластаўкі ў стрэсе» ([[Беларуская музычная альтэрнатыва]])

== Ушанаваньне памяці ==
У гонар Забэйды-Суміцкага названая вуліца ў [[Маладэчна|Маладэчне]]<ref>{{Артыкул|аўтар = |загаловак = |арыгінал = |спасылка = |аўтар выданьня = |выданьне = [[Рэгіянальная газета]]|тып = |месца = |выдавецтва = |год = 4 лютага 2000|выпуск = |том = |нумар = 5 (250)|старонкі = 5|isbn = }}</ref>, дзе ён скончыў [[Маладэчанская настаўніцкая сэмінарыя|настаўніцкую сэмінарыю]].

== Крыніцы і заўвагі ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* {{Кніга
|аўтар          = Алесь Горбач.
|частка         = 
|загаловак      = Песняй даваў людзям радасць
|арыгінал       = 
|спасылка       = 
|адказны        = 
|выданьне       = 
|месца          = {{Мн.}}
|выдавецтва     = [[Тэхналёгія (выдавецтва)|Тэхналогія]]
|год            = 2007
|том            = 
|старонкі       = 
|старонак       = 
|сэрыя          = Нашы славутыя землякі
|isbn           = 
|наклад         = 
}}
* {{Літаратура/Рупліўцы Пружаншчыны
|частка         = Забэйда-Суміцкі Міхась Іванавіч
|год            = 2003
|старонкі       = 37—39
}}
* {{Літаратура/Памяць/Пружанскі раён|На мове песні|408—411}}
* {{Кніга
|аўтар          = Л.Ф. Голікава.
|частка         = Забэйда-Суміцкі Міхаіл Іванавіч
|загаловак      = Тэатральная Беларусь: Энцыклапедыя: у 2 т.
|арыгінал       = 
|спасылка       = 
|адказны        = Рэдкал.: Г.П. Пашкоў і інш.
|выданьне       = 
|месца          = {{Мн.}}
|выдавецтва     = БелЭн
|год            = 2002
|том            = Т. 1: «А досвіткі…» — Кучынская
|старонкі       = 418—420
|старонак       = 
|сэрыя          = 
|isbn           = 985-11-0255-5 (т. 1)
|наклад         = 
}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [[Сяргей Панізьнік]]. [https://web.archive.org/web/20190804120624/http://pahonia.cz/gallery/08-zabeyda-sumicki Фатаздымкі Забэйды-Суміцкага]

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Забэйда-Суміцкі, Міхась}}
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Пружанскім раёне]]
[[Катэгорыя:Беларускія опэрныя сьпевакі і сьпявачкі]]
[[Катэгорыя:Польскія опэрныя сьпевакі і сьпявачкі]]
[[Катэгорыя:Савецкія опэрныя сьпевакі і сьпявачкі]]
[[Катэгорыя:Чэскія опэрныя сьпевакі і сьпявачкі]]
[[Катэгорыя:Тэнары]]
[[Катэгорыя:Беларусы ў Кітаі]]
[[Катэгорыя:Беларусы ў Чэхіі]]
[[Катэгорыя:Беларускія пэдагогі]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў Празе]]
[[Катэгорыя:Пахаваныя на Альшанскіх могілках у Празе]]