Прагляд крыніцы для Мікола Ермаловіч

{{Іншыя значэньні|Ермаловіч}}
{{Навуковец
|Лацінка              = Mikoła Jermałovič
|Фота                 = Mikoła Jermałovič.jpg
|Шырыня               =
|Подпіс               =
|Месца працы          = Маладэчанскі абласны інстытут удасканаленьня настаўнікаў (да 1957 г.)
|Навуковы кіраўнік    =
|Знакамітыя вучні     =
|Вядомы як            = заснавальнік погляду стварэньня ВКЛ як беларускай дзяржавы
|Узнагароды і прэміі  = [[Дзяржаўная прэмія Рэспублікі Беларусь]] (1992), [[Мэдаль Францыска Скарыны]] (1993)
|Сайт                 =
}}
'''Міко́ла Іва́навіч Ермало́віч''' (29 красавіка 1921, вёска [[Малыя Навасёлкі]], [[Койданаўскі раён]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]] — 5 сакавіка 2000, [[Менск]]<ref>[https://web.archive.org/web/20111118024808/http://jivebelarus.net/at_this_day/birth-of-mikola-yermalovich.html Гістарычны каляндар. Нарадзіўся Мікола Ермаловіч]</ref>) — беларускі гісторык<ref>Ермаловіч Мікалай Іванавіч // {{Літаратура/ЭГБ|3к}} С. 355.</ref><ref name="pam">{{Літаратура/Памяць/Менск|1к}} С. 492.</ref><ref>Ермаловіч Мікалай Іванавіч // {{Літаратура/Беларусь: энцыкляпэдычны даведнік, 1995|к}} С. 303.</ref>, публіцыст, пісьменьнік і паэт. Выкарыстоўваў псэўданімы: ''Сымон Беларус'', ''М. Ермолов'', ''Я. Мікалаеў'', ''Мікола Наваселец'', ''М. Ярмолаў''.

== Біяграфія ==
У 1938 годзе скончыў [[Койданаў]]скую сярэднюю школу й паступіў на беларускае аддзяленьне літаратурнага факультэту [[Беларускі дзяржаўны пэдагагічны ўнівэрсытэт імя Максіма Танка|Менскага пэдінстытуту]], дзе да пачатку [[Другая сусьветная вайна|2-й сусьветнай вайны]] скончыў тры курсы. З прычыны дрэннага зроку быў вызвалены ад службы ў савецкай арміі. Быў эвакуяваны й працаваў настаўнікам расейскай мовы й літаратуры ў в. Лабаскі [[Мардовія|Мардоўскай АССР]]. У 1943 годзе вяртаецца ў [[Беларусь]], дзе ў 1943—1944 гадох працаваў настаўнікам у [[Сураж]]ы [[Віцебская вобласьць|Віцебскай вобласьці]], у 1944—1946 — у [[Койданаў|Койданаве]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]]. З 1946 годзе аднаўляе навучаньне ў пэдінстытуце, які скончвае ў 1947, а ў 1947—1948 гадох вучыўся ў асьпірантуры пры пэдінстытуце.

У 1948—1955 працаваў старэйшым выкладчыкам беларускай літаратуры ў [[Маладэчанскі настаўніцкі інстытут|Маладэчанскім настаўніцкім інстытуце]]. Да 1957 загадваў мэтадычным кабінэтам Маладэчанскага абласнога інстытуту ўдасканаленьня настаўнікаў, пасьля чаго па стане здароўя выйшаў на пэнсію. Чалец [[Саюз беларускіх пісьменьнікаў|Саюзу беларускіх пісьменьнікаў]] з 1989. Жыў у [[Маладэчна|Маладэчне]].

== Творчасьць ==
[[Файл:Litva (Yermalovich) be.svg|міні|300пкс|Межы старажытнай Літвы па Ермаловічу]]

Актыўную літаратурную дзейнасьць распачаў у 1948 годзе. Выступаў ў друку з крытычнымі й літаратуразнаўчымі артыкуламі, гістарычнымі нарысамі. Друкаваўся ў маладэчанскай раённай газэце, альманаху «Нарач», газэтах «[[Звязда]]», «[[Літаратура і мастацтва]]», «[[Голас Радзімы]]», часопісах «[[Полымя (часопіс)|Полымя]]», «Нёман», «[[Маладосць]]», навуковых зборніках. У 1963 Ермаловіч распачынае выдаваць рукапісны самавыдавецкі часопіс «Падснежнік», чатыры выпускі якога выйшлі да 1964. Вынікам дасьледніцкай працы было напісаньне ў 1968 кнігі «Па слядах аднаго міфа» (доўгі час хадзіла самвыдатам, афіцыйна выданая ажно ў 1989 годзе). У 1970 выйшла кніга «Дарагое беларусам імя», у 1990 — дасьледаваньне «Старажытная Беларусь: Полацкі і Новагародскі перыяды», у 1994 — «Старажытная Беларусь: Віленскі перыяд», у 2000 — «Беларуская дзяржава Вялікае Княства Літоўскае».

У 1975 Ермаловіч узнаўляе выпуск «Падснежніка», але з новым назовам «[[Гутаркі (газэта)|Гутаркі]]», да 1976 выйшла блізу 50 выпускаў. «Гутаркі» шматразова перадрукоўваліся, перапісваліся, распаўсюджваліся сярод беларускай інтэлігенцыі. «Гутаркі» выдаваліся Ермаловічам пад псэўданімам Сымон Беларус. Назву «Гутарка» аўтар абраў таму, што ў ХІХ ст. «гутаркі» былі найбольш пашыраным жанрам нелегальнага друку. У сваім выданьні Ермаловіч зьмяшчаў творы, што не маглі быць апублікаваныя ў афіцыйным друку з прычыны сацыяльнай і палітычнай накіраванасьці. Аўтар рыхтаваў матэрыялы ў Менску (у [[Нацыянальная бібліятэка Беларусі|Дзяржаўнай бібліятэцы БССР]]), друкаваў у Маладэчне на друкарцы, а потым перадаваў [[Яўген Кулік|Яўгену Куліку]] дзеля памнажэньня. Нумар выходзіў прыкладна раз на тыдзень.

Мікола Ермаловіч — прыхільнік новай беларускай рамантычнай плыні [[гістарыяграфія|гістарыяграфіі]], што супярэчыла афіцыйным савецкім канцэпцыям [[Гісторыя Беларусі|гісторыі Беларусі]]. Працы Ермаловіча ў значнай ступені паўплывалі на фармаваньне сучаснай грамадзкай думкі й гістарыяграфіі Беларусі. Паводле палітычных матываў галоўныя канцэптуальныя працы Ермаловіча не маглі зьяўляцца ў афіцыйным друку. Таму рукапісы Ермаловіча ў 1970—1980-х хадзілі ў непадцэнзурным друку. Самвыдавецкім чынам памнажалася праца «Па слядах аднаго міфа: Ці было літоўскае заваяванне Беларусі?». Гэтаксама-ж памнажаліся й працы М. Ермаловіча, апублікаваныя ў афіцыйным друку. Так, да прыкладу, рабіліся фотакопіі з працы Ермаловіча «Балцкія плямёны» (газэта «[[Голас Радзімы]]», 05.11.1981). У машынапісным выглядзе пашыралася праца «У духу застойнага часу». Той артыкул Ермаловіч напісаў адказам на артыкул [[Васіль Мялешка|В. Мялешкі]] й [[Зіновій Юльевіч Капыскі|З. Капыскага]] «Фактам вопреки» («[[Советская Белоруссия]]», 28.07.1987). Пасьля таго, як рэдакцыя «Советской Белоруссии» адмовілася друкаваць яго, артыкул распаўсюджваўся ў машынапісных копіях. Пазьней быў апублікаваны ў «Студэнцкай думцы» №3 за 1989 год.

Альтэрнатыўнае бачаньне гісторыі Беларусі выклікала раздражненьне ўлады, некалькі разоў на кватэру да Ермаловіча супрацоўнікі КДБ прыносілі позвы з патрабаваньнем зьявіцца й разабрацца з «извечной самостоятельностью белорусов». Гістарычныя творы Ермаловіча ляжалі неапублікаванымі ў рэдакцыях часопісаў, нягледзячы на тое, што гэныя працы былі вельмі папулярныя ды ў вялікай колькасьці пашыраліся самвыдатам. Толькі ад часу «перабудовы» сьвет пабачылі некалькі працаў Ермаловіча.

== Навуковыя погляды ==
Асаблівую ўвагу надаваў палітычнай гісторыі старажытных земляў [[Беларусь|Беларусі]]. Дэталёва разглядзеў падзеі IX—ХIII стагодзьдзяў на падставе аналізу гістарычных першакрыніцаў. Выступіў са спробай абвяржэньня савецкай (у прыватнасьці, летувіскай і расейскай) гістарыяграфіі ўтварэньня ВКЛ, якая падае схему стварэньня гэтае дзяржавы ў выніку заваёўных выправаў [[летувісы|летувісаў]] у сучасным сэнсе (насамрэч плямёнаў аўкштайтаў, якія былі толькі часткай пазьнейшага этнагенэзу летувісаў) на беларускія землі ў 2-й палове ХIII ст. Зхарактарызаваў [[Вялікае Княства Літоўскае]] як беларускую дзяржаву<ref name="pam"/>. Разам з гэтым выступіў са спробай абвяржэньня археалягічных і летапісных сьведчаньняў, што памяшчалі [[Літва старажытная|летапісную Літву]] на аўкштайцкіх землях, прапанаваўшы канцэпцыю, паводле якой гэтая тэрыторыя, згодна са зьвесткамі [[тапаніміка|тапаніміі]], месьцілася на поўдзень ад верхняга Нёману.

== Палітычная дзейнасьць ==
З самага пачатку існаваньня [[БНФ]] Мікола Ермаловіч, з 1988 году, падтрымаў адраджэнскую дзейнасьць. Ён браў удзел у першым зьезьдзе БНФ у 1989 годзе ў [[Вільня|Вільні]]. У 1990 годзе прыняў прапанову кіраўніцтва Нацыянал-дэмакратычнай партыі Беларусі далучыцца да яе дзейнасьці й стаў адзін з трох яе сустаршыняў.
{{пачатак цытаты}}
Найбольшы ўнёсак у дзейнасьць НДПБ Мікола Іванавіч зрабіў як ідэоляг. Наогул гэтая старонка яго дзейнасьці зусім невядомая сучасьнікам. Ні пра ўдзел гісторыка ў стварэньні ідэалёгіі нацыянальнай дэмакратыі, ні пра працу на пасадзе сустаршыні ў самай правай партыі Беларусі пачатку 1990-х Нацыянальна-дэмакратычнай партыі (НДПБ) — амаль нідзе нават неўзгадваецца.
{{канец цытаты|крыніца=Мікола Ермаловіч: Той, хто вярнуў нам гісторыю / Анатоль Астапенка. – Менск: “Харвест”, 2015. – 52 с.}}

== Узнагароды ==
* Дзяржаўная прэмія Беларусі за кнігу «Старажытная Беларусь» (1992)
* Прэмія імя Ўл. Караткевіча
* Мэдаль імя Францішка Скарыны (1993)

== Ушанаваньне памяці ==
28 лістапада 2003 году ў [[Маладэчна|Маладэчне]] быў урачыста адкрыты памятны знак Міколу Ермаловічу. Урачыстасьць ладзілася мясцовымі ўладамі пры ўдзеле грамадзкасьці<ref name="РГ_2003">Памяць пра Ермаловіча //«[[Рэгіянальная газета]]», 5 снежня 2003 г., № 49 (450)</ref>. У год 90-гадовага юбілею Міколы Ермаловіча, 19 траўня 2011 году, знамянальную дату адзначалі ў Маладэчне<ref name="РГ_2011">[https://web.archive.org/web/20160304234838/http://www.rh.by/by/120/20/3094 Вечарына памяці Міколы Ермаловіча]//«[[Рэгіянальная газета]]»</ref>. У 2010 г. выйшаў збор яго твораў «Выбранае»<ref>{{Артыкул|аўтар=[[Глеб Лабадзенка]].|загаловак=Яму ніхто не загадваў, што пісаць|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=69862|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=[[газэта]]|год=25 лістапада 2010|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2010-11-25 227 (26835)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/69850/25lis-2.indd.pdf 2]|issn=1990-763x}}</ref>.

== Бібліяграфія ==
* «[[Дарагое беларусам імя]]» (1970)
* {{артыкул|аўтар =| частка = |загаловак =Зь першакрыніц паўстае яго вобраз.|арыгінал = |спасылка =http://kamunikat.org/polymia.html?pub_start=120&pubid=13091|адказны =Гал. рэд. [[Сяргей Законьнікаў]]|выданьне=[[Полымя (часопіс)|Полымя]]|тып=часопіс|месца=[[Менск]] |выдавецтва=Полымя|год=1988|выпуск=|том=|нумар=09 (713)| старонкі= |isbn=ISSN 0130—8068}}
* {{артыкул|аўтар =| частка = |загаловак =«Старажытная Беларусь: Полацкі і Новагародскі пэрыяды». |арыгінал = |спасылка =http://kamunikat.org/maladosc.html?pub_start=110&pubid=36539|адказны =Гал. рэд. [[Анатоль Грачанікаў]]. Прадмова [[Міхась Ткачоў|Міхася Ткачова]]|выданьне=[[Маладосць]]|тып=часопіс|месца=[[Менск]] |выдавецтва=Выдавецтва ЦК КП Беларусі|год=1988, 1989|выпуск=|том=|нумар=№ 7 (425) — 12 (430), 7 (437) — 9 (439)| старонкі= |isbn=ISSN: 0131-2308}}
* {{артыкул|аўтар =| частка = |загаловак =Вузел загадак. |арыгінал = |спасылка =http://kamunikat.org/polymia.html?pub_start=120&pubid=11236|адказны =Гал. рэд.[[Сяргей Законьнікаў]]|выданьне=[[Полымя (часопіс)|Полымя]]|тып=часопіс|месца=[[Менск]] |выдавецтва=Полымя|год=1989|выпуск=|том=|нумар=03 (719)| старонкі= |isbn=ISSN 0130—8068}}
* «[[Па слядах аднаго міфа]]» (1989) (1-е выданьне: {{ISBN|5-343-00016-9}}; 2-е выданьне: {{ISBN|5-343-00876-3}}) [http://knihi.com/Mikola_Jermalovic/Pa_sladach_adnaho_mifa.html на knihi.com]
* «[[Старажытная Беларусь: Полацкі і Новагародскі пэрыяды]]» (1990) (2-е выданьне: {{ISBN|985-02-0503-2}}) [http://knihi.com/Mikola_Jermalovic/Starazytnaja_Bielarus_Polacki_i_Novaharodski_pieryjady.html на knihi.com]
* «[[Старажытная Беларусь: Віленскі пэрыяд]]» (1994) [http://knihi.com/Mikola_Jermalovic/Starazytnaja_Bielarus_Vilenski_pieryjad.html на knihi.com]
* «[[Беларуская дзяржава Вялікае Княства Літоўскае]]» (2000) {{ISBN|985-6576-08-3}}

=== Творы Міколы Ермаловіча ===
'''''Машынапісы:'''''
* Праўда і хлеб. П’еса. 1959—1960. 89 с // БДАМЛМ. Фонд 444, воп. 1, № 102.
* Пад іх сцягам ідзе Беларусь. 1970 г. 113 с // БДАМЛМ, Фонд 444, воп. 1, № 108.
* Гутаркі. Самвыдавецкі лісток. № 1 — 45 (53). 1975—1976. // БДАМЛМ, Фонд 444, воп. 1, № 108.
* Полацкая епархія і яе роля ў пачатковай гісторыі Беларусі. 1991. // БДАМЛМ, Фонд 444, воп. 1, № 44.

'''''Друкаваныя:'''''
* Дарагое беларусам імя. Менск, 1970.
* Па слядах аднаго міфа. Менск, 1989.
* Старажытная Беларусь: Полацкі Новагародскі перыяды. Менск: «Мастацкая літаратура», 1990. — 366 с.
* Старажытная Беларусь: Віленскі перыяд. Менск: «Бацькаўшчына». 1994. — 92 с.
* Беларуская дзяржава Вялікае Княства Літоўскае. Менск: «Беллітфонд», 2003. — 436 с.
* Мікола Ермаловіч: Выбранае. Менск: «Кнігазбор», 2010. — 640 с.
* Мікола Ермаловіч: Той, хто вярнуў нам гісторыю / Анатоль Астапенка. — Менск: «Харвест», 2015. — 64 с.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* Ермаловіч Мікалай Іванавіч // {{Літаратура/ЭГБ|3}}
* Ермаловіч Мікалай Іванавіч // {{Літаратура/Беларусь: энцыкляпэдычны даведнік, 1995}}
* {{Літаратура/Памяць/Менск|1}}
* Гардзіцкі А. К. [http://slounik.org/80994.html Ермаловіч Мікола] // {{Літаратура/Беларускія пісьменьнікі (1917—1990)}}
* Ермаловіч Мікалай Іванавіч // {{Літаратура/Памяць/Койданаўскі раён}} С. 621—622.
* Рыжанкова Л. Рупліўцы Беларушчыны // Сцяг Кастрычніка. Дзяржынск. 28 сакавіка 1992.
* {{Артыкул| аўтар =Серадзюк, Дзіяна.| загаловак = Мікола Ермаловіч. «Ён любіў Беларусь…»| спасылка  =https://novychas.by/pdf/n9_2020_sayt.pdf | мова = be| выданьне = [[Новы час (газэта)|Новы час]] | тып = газэта | год = 6 сакавіка 2020 | том   = | нумар = 9 (668) | старонкі = 10}}
* [http://pawet.net/library/history/bel_history/_books/ermalovich/Мікола_Ермаловіч._Успаміны,_творы,_фотаматэрыялы.html Яго чакала Беларусь чатыры стагоддзі. Зборнік дакументаў і матэрыялаў да 85-годдзя з дмя нараджэння Міколы Ермаловіча. Успаміны, творы, фотаматэрыялы.] — Мн., 2007. — 360 с.

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://knihi.com/Mikola_Jermalovic/ Творы на «Беларускай палічцы»]
* [http://kamunikat.org/knihi.html?pubid=6610 Ермаловіч Мікола: Лісты. Выступы. Гутаркі. Вершы]
* [[Сяргей Абламейка (гісторык)|Сяргей Абламейка]]. [https://web.archive.org/web/20210429120037/https://svabod1.azureedge.net/a/31228324.html Алег Дзярновіч: Мікола Ермаловіч зрабіў гісторыю Літвы часткай гісторыі Беларусі. У гэтым яго значнасьць і веліч], [[Радыё Свабода]], 29 красавіка 2021 г.

{{Пісьменьнікі і паэты Беларусі}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Ермаловіч, Мікола}}
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Койданаўскім раёне]]
[[Катэгорыя:Беларускія гісторыкі]]
[[Катэгорыя:Беларускія літаратары]]
[[Катэгорыя:Беларускія публіцысты]]
[[Катэгорыя:Ляўрэаты Дзяржаўнай прэміі Рэспублікі Беларусь]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў Менску]]
[[Катэгорыя:Узнагароджаныя мэдалём Францішка Скарыны]]
[[Катэгорыя:Сябры Саюзу пісьменьнікаў СССР]]