Мар’ян Лянгевіч

Мар’я́н Лянге́віч (па-польску: Marian Langiewicz; 5 жніўня 1827, г. Кратошын, Вялікае княства Познанскае, Прусія — 10 траўня 1887, Канстантынопаль, Атаманская імпэрыя^[a]) — генэрал і дыктатар паўстаньня 1863—1864 гадоў.

Біяграфія

Вучыўся ў гімназіі ў г. Тшэмешна. У 1860 браў удзел у выправе Джузэппэ Гарыбальдзі на в. Сыцылія, дзе адзначыўся мужнасьцю і ўпартасьцю. Выкладаў у Польскай вайсковай школе ў г. Кунэа (П’емонт), дзе стаў ярым праціўнікам Людвіка Мераслаўскага. Быў зьвязаны з крылом «Белых».

Напярэдадні паўстаньня ад імя Цэнтральнага нацыянальнага камітэту набываў і транспартаваў у Польшчу вінтоўкі зь Нямеччыны і Бэльгіі. 9 студзеня 1863 прызначаны палкоўнікам Сандамірскага ваяводзтва. Меў намер сабраць свой узброены аддзел ў Сьвентакшыскіх гарах, а потым рушыць на Варшаву. 22 студзеня тройчы атакаваў расейскія аддзелы ля в. Ядзельня, г. Бадзентыну і ў г. Шыдлоўцы (дзе ўдзельнічаў асабіста). Распачаў паход, які гісторыкі назавуць «кампанія Лянгевіча». У абозе ў кляштары Ванхоцка сабраў аддзел у 1400 чалавек, зь якіх сфармаваў тры групоўкі (коньнікаў, пешых і войск забесьпячэньня). Заклаў там штаб аддзела, шпіталь, друкарню і наладзіў вытворчасьць зброі. Расейцы зладзілі за ім пагоню і напалі з розных напрамкаў. 11 лютага разьбіў расейцаў у бітве ля Слуп’я («Сьвентакшыская бойка»), здабыў 1000 карабінаў і 8 гармат. Моц ягонага аддзела ўзрасла. У Малагошчы паяднаў свой аддзел з аддзелам Мазавецкага ваяводзтва (колькасьць склала 2,5 тысячы чалавек). Тут жа даў бітву колькасна пераўзыходзячым расейцам, дзе перамог без значных страт (300 забітых і 2 гарматы). 11 сакавіка ў маёнтку Гошча абвясьціў сябе дыктатарам паўстаньня^[1].

Праз тыдзень пасьля дзьвюх бітваў, 19 сакавіка, скіраваўся ў Галіцыю. Быў арыштаваны аўстрыйскімі ўладамі. Два гады быў вязьнем турмы Язэпаў (Язэпштадт). Пазьней жыў на эміграцыі ў Ангельшчыне і Швайцарыі. Потым жыў і служыў у турэцкім войску пад імем Лангі Бэй. Памер у Канстантынопалі 10 траўня 1887 і быў пахаваны на могілках Хэйдар Пашы, побач са сваёй жонкай Сюзаннай (ангелькай па паходжаньні).

19 чэрвеня 1937 міністар абароны Польшчы надаў казармам 56-му палку пяхоты Велькапольскай імя генэрала Мар’яна Лянгевіча.

У Вайсковым музэі Варшавы захоўваецца ягоная ўласная афіцэрская шабля (вырабленая ў Ангельшчыне ў 1857)^[2].

Крыніцы

^ Zdzisław Noga, Osadnictwo i krajobraz, ZZJPK w Krakowie 1997, ISBN 83-901471-7-3 s.53
^ Dziennik Rozkazów M.S.Wojsk. Nr 7 z 19.06.1937 r. poz. 90.

Заўвагі

^ Звесткі пра дату нараджэньня і сьмерці былі правераны ў Рэгіянальным музэі ў Кратошыне, у якім захоўваецца копія метрычнага запісу Мар'яна Лянгевіча.

Літаратура

Zbigniew Ćwiek, Przywódcy powstania styczniowego. Sześć sylwetek, Państwowe Wydawnictwo «Wiedza Powszechna», Warszawa 1963.
Encyklopedia Polski, Wydawnictwo Ryszard Kluszczyński, Kraków 1996.
Wojciech Kalwat, Bitwa pod Grochodziskami 18 marca 1863 r., z cyklu: «Chwała oręża polskiego» nr 19(40), «Rzeczpospolita» 2 grudnia 2006. (dodatek)
Włodzimierz Kwaśniewicz, Dzieje szabli w Polsce, Dom Wydawniczy Bellona, Oficyna Wydawnicza RYTM, Warszawa 2007.
Stanisław Strumph-Wojtkiewicz, Powstanie styczniowe, Instytut Wydawniczy «Nasza Księgarnia», Warszawa 1973.

Вонкавыя спасылкі

[2] Zdzisław Noga, Osadnictwo i krajobraz, ZZJPK w Krakowie 1997, ISBN 83-901471-7-3 s.53

[3] Dziennik Rozkazów M.S.Wojsk. Nr 7 z 19.06.1937 r. poz. 90.

[1] Звесткі пра дату нараджэньня і сьмерці былі правераны ў Рэгіянальным музэі ў Кратошыне, у якім захоўваецца копія метрычнага запісу Мар'яна Лянгевіча.

[a]

[1]

[2]