Прагляд крыніцы для Лізавета Аўстрыйская

{{Манарх
|Імя                 = Лізавета Аўстрыйская
|Варыянт імя         = Альжбэта Габсбурская
|Тытул               = Каралева польская, вялікая княгіня літоўская
|Жанчына             = так
|Партрэт             = Cranach the Younger Elizabeth of Austria.jpg
|Памер               = 180пкс
|Апісаньне           = Партрэт Альжбэты Аўстрыйскай пяра [[Люкас Кранах Малодшы|Люкаса Кранаха Малодшага]]
|Пасада              = [[Сьпіс польскіх манархаў|Каралева польская]]<br>[[Сьпіс вялікіх княгінь літоўскіх|Вялікая княгіня літоўская]]
|Сьцяг               = 
|Герб                = 
|Пачатак тэрміну     = 6 траўня 1543
|Канец тэрміну       = 15 чэрвеня 1545
|Каранацыя           = 8 траўня 1543
|Рэгент              = 
|Сукіраўнік          = 
|Папярэднік          = [[Бона Сфорца]]
|Наступнік           = [[Барбара Радзівіл]]

|Імя пры нараджэньні = 
|Дата нараджэньня    = {{Нарадзілася|9|7|1526}}
|Месца нараджэньня   = [[Лінц]]
|Дата сьмерці        = {{Памерла|15|6|1545|гадоў = 18}}
|Месца сьмерці       = [[Вільня]]
|Дата пахаваньня     = 
|Месца пахаваньня    = [[Катэдральны касьцёл Сьвятых Станіслава і Ўладзіслава (Вільня)]]
|Нашчадкі            = 
|Каралеўскі дом      = 
|Дынастыя            = [[Габсбургі]]
|Каралеўскі гімн     = 
|Каралеўскі дэвіз    = 
|Муж                 = [[Жыгімонт II Аўгуст]]
|Бацька              = [[Фэрдынанд I Габсбург]]
|Маці                = [[Ганна Ягелонка (1503—1547)|Ганна Ягелонка]]
|Узнагароды          = 
|Подпіс              = 
|Памер подпісу       = 
|Сайт                = 
}}
'''Альжбэ́та Га́бсбург''' або '''Лізаве́та Аўстры́йская''' (9 ліпеня 1526, [[Лінц]] — 15 чэрвеня 1545, [[Вільня]]) — [[Сьпіс польскіх каралеваў|каралева польская]] і [[Сьпіс вялікіх княгінь літоўскіх|вялікая княгіня літоўская]].

== Жыцьцяпіс ==
[[Файл:Elżbieta Habsburg.jpg|значак|зьлева|150пкс|Партрэт 4-гадовай каралевы Альжбэты, 1530]]
Была найстарэйшай зь 15 дзяцей імпэратара [[Сьвятая Рымская імпэрыя|Сьвятой Рымскай імпэрыі]] [[Фэрдынанд I Габсбург|Фэрдынанда I Габсбурга]] і [[Ганна Ягелонка (1503—1547)|Ганны Ягелонкі]], дачкі [[Уладыслаў II Ягелончык|Ўладыслава II Ягелончыка]]. Ад калыскі яе рыхтавалі да шлюбу з [[Жыгімонт II Аўгуст|Жыгімонтам Аўгустам]].

Ужо ў 1527 бацька пачаў перамовы з Польшчай наконт шлюбу. Польскай мовай, тым ня меней, Альжбэта не авалодала: праўдападобна, з мэтай мець у якасьці перакладніка пры кракаўскім двары яшчэ аднаго шпіёна Габсбургаў.

Паколькі Альжбэта і Жыгімонт II былі стрыечнымі сваякамі ([[Казімер IV Ягелончык]] быў прадзядулем Альжбэты і дзядулем Жыгімонта), 24 жніўня 1531 року {{Не перакладзена|дыспэнс|дазвол на шлюб||Dispensation (canon law)}} выдаў папа [[Клімэнт VII]]. Шлюб 17-гадовай Альжбэты з 23-гадовым Жыгімонтам адбыўся 6 траўня 1543 року на [[Вавэль|Вавэлі]]. [[Бона Сфорца]] была нязгодная з гэтым шлюбам, паколькі намагалася супрацьстаяць нарастаючаму ўплыву [[Габсбургі|Габсбургаў]].

Шлюб быў нешчасьлівы. Недасьведчаная, нясьмелая маладая Альжбэта не прываблівала караля. Сытуацыю пагаршала невылечная хвароба каралеўны, [[эпілепсія]], якая канчаткова адштурхнула ад яе мужа. На працягу ўсяго шлюбу Жыгімонт Аўгуст здраджваў жонцы, у тым ліку з [[Барбара Радзівіл|Барбарай Радзівіл]]. Адначасна Бона Сфорца выказвала каралеўне сваё адмоўнае стаўленьне. Адзінай асобай, якая ставілася да Альжбэты з сымпатыяй, быў кароль [[Жыгімонт Стары]].

Чаканага ў Вене і Кракаве ў сувязі з гэтым шлюбам збліжэньня паміж дзяржавамі Габсбургаў і Ягайлавічаў не адбылося. Стаўленьне да аўстрыйскай прынцэсы пры польскім двары было выключна непрыязным. Увосені 1544 Альжбэта разам з мужам выехала на [[ВКЛ|Літву]]. Сужэнцы замешкалі ў [[Вільня|Вільні]]. Пэўны час кароль паказваў выгляд наладжваньня стасункаў з жонкай. У рэальнасьці ён ужо моцна быў заангажаваны ў стасункі з Радзівілавай.

Увесну 1545 року стан здароўя Альжбэты пагоршыўся, усё часьцей яе мучылі прыступы эпілепсіі. На пачатку чэрвеня 1545 Жыгімонт Аўгуст выехаў у [[Кракаў]] атрымаць Альжбэцін пасаг, пакінуўшы яе ў Вільні. 15 чэрвеня маладая каралева памерла, змучаная шэрагам прыступаў хваробы, не дажыўшы да 19 гадоў. Пахаваная 24 жніўня 1545 у [[Катэдральны касьцёл Сьвятых Станіслава і Ўладзіслава (Вільня)|віленскай катэдры]] побач са стрыем свайго мужа, [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандрам Ягелончыкам]], які прыходзіўся ёй братам ейнага дзядулі.

Дзяцей у шлюбе не было. Трэцяй жонкай Жыгімонта Аўгуста ў 1553—1572 роках была Альжбэціна сястра [[Кацярына Аўстрыйская]].

== Галерэя ==
{{Перакласьці}}
<gallery>
Elżbieta Habsburżanka.jpg|Portret Elżbiety Habsburżanki królowej Polski, ok. 1543 r.
Elzbieta Habsburzanka.jpg|Miniatura Elżbiety Habsburżanki z cyklu portretów żon Zygmunta Augusta z 1550 r.
Cranach_the_Younger_Elizabeth_of_Austria.jpg|Miniatura Elżbiety Habsburżanki, warsztat [[Lucas Cranach Młodszy|Lucasa Cranacha Młodszego]], 1555 r.
Tomb of Elisabeth of Austria in Vilnius Cathedral.jpg|Sarkofag Elżbiety Habsburżanki w podziemiach katedry wileńskiej
</gallery>

== Генэалёгія ==
<!-- Продкі -->
{| width="100%" style="text-align:center; vertical-align:middle;" cellspacing="0" cellpadding="0"
| colspan="2" | [[Філіп I Прыгожы|Філіп I<br />Прыгожы]]<br />22.VI.1478—<br />25.IX.1506
| colspan="2" |
| colspan="2" | [[Хуана I Вар’ятка|Хуана<br />Вар’ятка]]<br />6.XI.1479—<br />12.IV.1555
| colspan="2" |
| colspan="2" | [[Уладыслаў II Ягелончык|Уладыслаў II<br />Ягелончык]]<br />1.III.1456—<br />13.III.1516
| colspan="2" |
| colspan="2" | [[Ганна дэ Фуа-Кандаль|Ганна<br />дэ Фуа]]<br />пасьля 1469—<br />26.VII.1506
|-
| style="border-right:1px black solid;" | &nbsp;
| colspan="4" style="border-bottom:1px black solid; border-right:1px black solid;" | &nbsp;
| colspan="4" style="" | &nbsp;
| colspan="4" style="border-bottom:1px black solid; border-left:1px black solid;" | &nbsp;
| style="border-left:1px black solid;" | &nbsp;
|-
| colspan="3" | &nbsp;
| colspan="8" style="border-left:1px black solid; border-right:1px black solid;" | &nbsp;
| colspan="3" | &nbsp;
|-
| colspan="2" | &nbsp;
| colspan="2" | [[Фэрдынанд I Габсбург|Фэрдынанд I<br />Габсбург]]<br />10.III.1503—<br />25.VII.1564
| colspan="6" |
| colspan="2" | [[Ганна Ягелонка (1503—1547)|Ганна<br />Ягелонка]]<br />23.VII.1503—<br />27.I.1547
| colspan="2" |
|-
| colspan="3" style="border-right:1px black solid;" | &nbsp;
| colspan="8" style="border-bottom:1px black solid;" | &nbsp;
| colspan="3" style="border-left:1px black solid;" | &nbsp;
|-
| colspan="7" style="border-right:1px black solid;" | &nbsp;
| colspan="7" | &nbsp;
|-
| width="7.14%"|
| width="7.14%"|
| width="7.14%"|
| width="7.14%"|
| width="7.14%"|
| width="7.14%"|
| width="7.14%"|
| width="7.14%"|
| width="7.14%"|
| width="7.14%"|
| width="7.14%"|
| width="7.14%"|
| width="7.14%"|
| width="7.14%"|
|}
<!-- Сям’я і дзеці -->
{| style="width:100%; text-align:center; vertical-align:top;" cellspacing="0" cellpadding="0"
|- style="vertical-align:top;"
| colspan="2"  |
| colspan="2"  | [[Жыгімонт II Аўгуст|<br />Жыгімонт II<br />Аўгуст]]<br />1.VIII.1520—<br />7.VII.1572<br /><span style="letter-spacing: -6pt;">OO</span>&nbsp;&nbsp;5.V.1543
| colspan="2" style="vertical-align:middle;" | '''Альжбэта<br />Аўстрыйская'''<br />9.VII.1526—<br />15.VI.1545
| colspan="2"  |
| colspan="2"  |
|-
| style="width:10%;" |
| style="width:10%;" |
| style="width:10%;" |
| style="width:10%;" |
| style="width:10%;" |
| style="width:10%;" |
| style="width:10%;" |
| style="width:10%;" |
| style="width:10%;" |
| style="width:10%;" |
|-
| style="width:10%;" |
| style="width:10%;" |
| style="width:10%;" |
| style="width:10%;" |
| style="width:10%;" |
| style="width:10%;" |
| style="width:10%;" |
| style="width:10%;" |
| style="width:10%;" |
| style="width:10%;" |
|}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* {{Кніга
|аўтар          = Duczmal M.
|імя            = 
|прозьвішча     = 
|частка         = 
|загаловак      = Jagiellonowie. Leksykon biograficzny
|арыгінал       = 
|спасылка       = 
|адказны        = 
|выданьне       = 
|месца          = Poznań-Kraków
|выдавецтва     = 
|год            = 1996
|том            = 
|старонкі       = 215—222
|старонак       = 
|сэрыя          = 
|isbn           = 83-08-02577-3
|наклад         = 
}}

{{Пачатак блёку}}
{{Адзінка блёку
|папярэднік = [[Бона Сфорца]]
|назва      = Каралевы польскія
|гады       = 1543—1545
|наступнік  = [[Барбара Радзівіл]]
}}
{{Канец блёку}}

{{Бібліяінфармацыя}}

[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Лінцы]]
[[Катэгорыя:Габсбургі]]
[[Катэгорыя:Каралевы польскія]]
[[Катэгорыя:Вялікія княгіні літоўскія]]
[[Катэгорыя:Каралевы-жонкі]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў Вільні]]
[[Катэгорыя:Памерлі ад эпілепсіі]]
[[Катэгорыя:Пахаваныя ў катэдральным касьцёле Сьвятых Станіслава і Ўладзіслава (Вільня)]]