Прагляд крыніцы для Лао-Цзы

{{Філёзаф}}
'''Лао-Цзы''' ({{мова-zh|老子}}) — старажытнакітайскі [[філёзаф]] VI—IV стагодзьдзяў да н. э., адзін з заснавальнікаў вучэньня [[даасізм]]у, аўтар трактату «[[Дао Дэ Цзін]]». Амаль легендарная фігура Лао-Цзы звычайна адлюстроўвалася як сучаснік [[Канфуцый|Канфуцыя]], то бок VI стагодзьдзя да н. э., але некаторыя сучасныя гісторыкі лічаць, што ён жыў у пэрыяд Чжаньго IV стагодзьдзя да н. э.{{Зноска|Kohn|2000|Kohn|4}}

== Магчымая біяграфія ==
Ужо ў раньнім даасізьме Лао-Цзы становіцца легендарнай фігурай і пачынаецца працэс яго абагаўленьня. Легенды распавядаюць пра яго дзівоснае нараджэньне (маці насіла яго некалькі дзясяткаў гадоў і нарадзіла старым — адкуль і яго імя, «Старае дзіця», хаця [[герогліф]] «цзы» меў азначэньне «мудрэц», таму яго імя можна перакладаць як «Стары мудрэц») і пра яго зыход з Кітаю.

Многія сучасныя дасьледнікі абвяргаюць сам факт існаваньня Лао-Цзы. Некаторыя дапускаюць, што ён мог быць старэйшым сучасьнікам [[Канфуцый|Канфуцыя]], пра якога, аднак, у адрозьненьне ад Канфуцыя, у крыніцах няма правяральных зьвестак ані гістарычнага, ані біяграфічнага характару. Ёсьць таксама вэрсія, што Лао-Цзы й [[Канфуцый]] — гэта адзін чалавек. Існуюць меркаваньні, што Лао-Цзы мог быць аўтарам «Дао Дэ Цзін», калі ён жыў у IV—III стст. да н. э.

Найбольш вядомы варыянт біяграфіі Лао-Цзы паведамляецца [[Сыма Цянь|Сыма Цянем]]: Лао-Цзы нарадзіўся ў царстве [[Чу (царства)|Чу]] на поўдні Кітаю. Большую частку свайго жыцьця ён служыў хавальнікам царскае бібліятэкі дзяржавы [[Чжоў]], дзе сустракаўся з Канфуцыям. Старым ён адправіўся з краіны на захад. Калі ён дасягнуў пагранічнае заставы, яе начальнік Інь Сі запытаўся ў Лао-Цзы пра яго вучэньне. Лао-Цзы выканаў яго просьбу, напісаўшы тэкст «Дао Дэ Цзін» (Канон Пуці і яго Добрай Сілы).

Згодна зь іншай легендай, майстар Лао-Цзы прыйшоў у Кітай зь Індыі. Адкінуўшы сваю гісторыю, ён прадстаў перад кітайцамі абсалютна чыстым, бяз уласнага мінулага, быццам нанава народжанага.

== Уплыў ==
[[Джуан-Цзы]], найбольш вядомы пасьлядоўнік Лао-Цзы, аказаў вялікі ўплыў на кітайскую літаратуру і культуру. Палітычныя тэарэтыкі, пад уплывам Лао-Цзы, выступалі за пакору ў кіраўніцтве і стрыманы падыход да дзяржаўных апаратаў паводле этычных, пацыфісцкіх прычынах, альбо ў тактычных мэтах. У іншым кантэксце розныя антыаўтарытарныя рухі прынялі вучэньне Лао-Цзы пра сілу слабых{{Зноска|Roberts|2004|Roberts|1—2}}.

Лао-Цзы быў прыхільнікам абмежаванага ўраду{{Зноска|Dorn|2008|Dorn|282—283}}. [[Левае лібэртарыянізм|Левыя лібэртарыянцы]], пад уплывам Лао-Цзы, у прыватнасьці, пісьменьнік анархіст і сындыкаліст [[Рудольф Рокер]] у сваёй кнізе «Нацыяналізм і культура», якая пабачыла сьвет у 1937 годзе, высока ацаніў «мяккую мудрасьць» Лао-Цзы і разуменьне супрацьстаяньня палітычнай улады і культурнай дзейнасьці народу і розных слаёў насельніцтва{{Зноска|Rocker|1997|Rocker|256}}. У сваім артыкуле для «Encyclopædia Britannica» ў 1910 годзе [[Пётар Крапоткін]] таксама адзначыў, што Лао-Цзы быў адным з самых раньніх прыхільнікаў [[анархізм|анархісцкіх]] канцэпцыяў<ref>[http://dwardmac.pitzer.edu/anarchist_archives/kropotkin/britanniaanarchy.html ''«Britannica: Anarchism»'']. Anarchy Archives. </ref>. Зусім нядаўна анархісты, такія як Джон Кларк і [[Урсула Ле Гуін]], пісалі пра сувязь паміж анархізмам і [[даасізм]]ам, падкрэсліваючы асаблівасьці вучэньня Лао-Цзы<ref>Clark, John P. [https://web.archive.org/web/20171020015752/https://raforum.info/spip.php?article4488&lang=fr «Master Lao and the Anarchist Prince»]. R.A. Forum.</ref>. Ле Гуін адзначала, што Лао-Цзы ніколі не лічыў, што палітычная ўлада мае магічны складнік. Ён успрымаў законную ўладу як заробленую, гэтак і супрацьпраўную ўладу як узурпаваную.

[[Правы лібэртарыянізм|Правы лібэртарыянскі]] эканаміст [[Мюрэй Ротбард]] выказаў здагадку, што Лао-Цзы быў першым лібэртарыянцам<ref>Rothbard, Murray (2005). ''«Concepts of the Role of Intellectuals in Social Change Toward Laissez Faire»'', The Journal of Libertarian Studies, Vol. IX, No. 2. Fall 1990.</ref>, зьвязваючы ідэі Лао-Цзы датычныя да сутнасьці ўраду з тэорыяй [[стыхійны парадак|стыхійнага парадку]] [[Фрыдрых Гаек|Фрыдрыха Гаека]]<ref>Rothbard, Murray (2005). ''«The Ancient Chinese Libertarian Tradition»'', Mises Daily</ref>. Джэймз А. Дорн пагадзіўся, напісаўшы, што Лао-Цзы, як і многія лібэралы XVIII стагодзьдзя, сьцьвярджаў, што мінімізацыя ролі ўраду і дазвол самаадвольнаму разьвіцьцю спрыяе дасягненьню сацыяльна-эканамічнай гармоніі. Філёсаф [[Родэрык Лонг]], аднак, сьцьвярджаў, што лібэртарыянскія ідэі ў даоскай думцы насамрэч запазычаныя ў ранейшых канфуцыянскіх пісьменьнікаў.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* {{Кніга
|аўтар         = Kohn, Livia
|частка        = 
|загаловак     = Daoism Handbook (Handbook of Oriental Studies / Handbuch der Orientalisk – Part 4: China, 14)
|арыгінал      = 
|спасылка      = 
|выданьне      = 
|месца         = Boston
|выдавецтва    = Brill Academic Publishers
|год           = 2000
|том           = 
|старонкі      = 
|старонак      = 
|isbn          = 978-90-04-11208-7
|ref           = Kohn
}}
* {{Кніга
|аўтар         = Dorn, James A.
|частка        = Lao Tzu (C. 600 B.C.)
|загаловак     = The Encyclopedia of Libertarianism
|арыгінал      = 
|спасылка      = https://books.google.com/books?id=yxNgXs3TkJYC
|выданьне      = 
|месца         = Thousand Oaks, CA
|выдавецтва    = Cato Institute
|год           = 2008
|том           = 
|старонкі      = 
|старонак      = 
|isbn          = 978-1-4129-6580-4
|ref           = Dorn
}}
* {{Кніга
|аўтар         = Roberts, Moss
|частка        = 
|загаловак     = Dao De Jing: The Book of the Way
|арыгінал      = 
|спасылка      = 
|выданьне      = 
|месца         = Berkeley, CA
|выдавецтва    = University of California Press
|год           = 2004
|том           = 
|старонкі      = 
|старонак      = 
|isbn          = 978-0-520-24221-0
|ref           = Roberts
}}
* {{Кніга
|аўтар         = Rocker, Rudolf
|частка        = 
|загаловак     = Nationalism and Culture
|арыгінал      = 
|спасылка      = 
|выданьне      = 
|месца         = 
|выдавецтва    = Black Rose Books
|год           = 1997
|том           = 
|старонкі      = 
|старонак      = 
|isbn          = 
|ref           = Rocker
}}

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons}}
* [https://www.gutenberg.org/author/Laozi Працы Лао-Цзы]. Праект Gutenberg.
* [https://archive.org/search.php?query=%28%22Lao-Tze%22+OR+%22Laozi%22+OR+%22Lao-Tzu%22+OR+%22Lao+Zi%22+OR+%22Lao+Zih%22+OR+%22Lao+Tse%22+OR+%22Laotze%22+OR+%22Lao+Tzu%22%29 Працы Лао-Цзы і пра яго]. Internet Archive.

[[Катэгорыя:Даасізм]]
[[Катэгорыя:Кітайская культура]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]]