Кодэкс Gigas
| Кодэкс Gigas | |
 Кодэкс, разгорнуты на 290-й старонцы | |
| поўная назва | Codex Gigas |
|---|---|
| іншыя назвы | Д’ябальскі кодэкс |
| тып | ілюстраваны рукапіс |
| месца напісаньня | Подлажыцкі кляштар |
| мова напісаньня | лацінская |
| час напісаньня | XIII стагодзьдзе |
| аб’ём (старонак) | 640 старонак |
| матэрыялы | пэргамэнт |
| памеры | 91,5×22 см |
| вага | 75 кг |
| ўэб-спасылка | http://www.kb.se/codex-gigas/ |
«Ко́дэкс Gigas» (па-лацінску: Codex Gigas — гіганцкі кодэкс) — адзін з найбольшых сярэднявечных рукапісаў[1], якія дайшлі да нашага часу, створаны ў пачатку XIII стагодзьдзя ў бэнэдыктынскім кляштары(cs) чэскага места Подлажыцы(cs) (цяпер — у складзе места Храсту).
Адна з назваў рукапісу — Д’ябальская Біблія — паходзіць ад вялікай выявы д’ябла і легенды пра стварэньне манускрыпту. Сыходзячы з пазнакаў на адной са старонак кнігі, можна заключыць, што праца была скончаная ў 1230 року. Імаверна, уся праца праведзеная адным чалавекам, на што спатрэбілася ад 20 да 30 гадоў.
Легенда
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Паводле легенды, «Codex Gigas» створаны манахам-перапісчыкам дзякуючы дапамозе д’ябла. Манах нібыта зьдзейсьніў сур’ёзнае злачынства і ў якасьці пакараньня за свае грахі абяцаў настаяцелю за адну ноч напісаць і ўпрыгожыць мініятурамі збор усіх чалавечых ведаў, што праславіць кляштар на стагодзьдзі. Аднак каля апоўначы ён зразумеў, што ня справіцца з узятым на сябе зарокам у адзіночку і прадаў душу д’яблу ў абмен на дапамогу. На 290-й старонцы кнігі красуецца адна з самых знакамітых выяваў д’ябла, створаных у Сярэднявеччы.
Мінуўшчына
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Магчымым аўтарам кодэксу ёсьць Герман Пустэльнік(en) з бэнэдыктынскага кляштара ў Подлажыцах ля Хрудзіму. Кляштар быў цалкам разбураны падчас рэлігійных войнаў XV стагодзьдзя. Пасьля гэтага кодэкс быў перададзены на захаваньне Сэдлецкаму кляштару цыстэрцыянаў, а пазьней выкуплены бэнэдыктынцамі Бржэўнаўскага кляштару. У 1477—1593 ён захоўваўся ў бібліятэцы кляштара ў Броўмаве. У 1594 року імпэратар Сьвятой Рымскай імпэрыі Рудольф II (ён валодаў і Багеміяй) зацікавіўся «Гіганцкім кодэксам» з акультысцкага пункту гледжаньня і перавёз фаліянт у свой Праскі замак.
У канцы Трыццацігадовай вайны ў 1648 рукапіс як ваенны трафэй забралі адтуль швэдзкія войскі. З тых часоў рукапіс знаходзіцца ў Швэдзкай Каралеўскай бібліятэцы ў Стакгольме[1]. 7 траўня 1697 кніга ледзь не згарэла падчас моцнага пажару ў Каралеўскім замку, яго здолелі ўратаваць, толькі выкінуўшы з вакна. Пры гэтым асобныя аркушы зьніклі і дагэтуль ня знойдзеныя[2].
У верасьні 2007 року манускрыпт упершыню экспанаваўся на сваёй радзіме — у Празе[3][4].
Апісаньне кнігі
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Манускрыпт напісаны лацінай. Ён зьмяшчае суму ведаў манахаў Бэнэдыктынскага ордэна на пачатак XIII стагодзьдзя: поўны тэкст Старога і Новага Запаветаў, «Этымалёгію» Ісыдора Сэвільскага — усе 20 кніг, «Юдэйскія старажытнасьці» й «Юдэйскую вайну» Ёсіфа Флявія, «Чэскую хроніку» Казьмы Праскага, некалькі трактатаў разнастайнай тэматыкі, сьпіс насельнікаў бэнэдыктынскага кляштару, «Люстэрка грэшніка», замовы, каляндар зь сынодыкам і некаторыя іншыя запісы. Апошні запіс у кодэксе адносіцца да 1229 року.
Тэкст Бібліі характэрны, бо Дзеі апосталаў і Адкрыцьцё прадстаўленыя ў старалацінскай вэрсіі, узыходзячай да IV стагодзьдзя і блізкай да той, якой карыстаўся сардзінскі біскуп Люцыпар Калярыйскі (355—362 гг.).
Першапачаткова рукапіс меў 640 старонак in folio, зь іх 624 захаваліся да нашага часу ў добрым стане. Пры стварэньні манускрыпту было выкарыстана 160 асьліных скураў, зь якіх вырабілі 320 пэргамэнтных аркушаў. Вышыня кожнай старонкі — 915 мм, шырыня — 508 мм. Таўшчыня кнігі — 22 см, а вага — 75 кг.
Кодэкс багата ілюмінаваны. У асноўным аздабляльнік выкарыстоўваў чырвоную, сінюю, жоўтую, зялёную фарбы і пазалоту. Пачатковыя буквіцы кожнага тэксту шыкоўна аформленыя, часам займаюць цэлую старонку. Афармленьне і почырк адзіныя па ўсім кодэксе.
Крыніцы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- ^ а б [www.kb.se/codex-gigas/eng/Long/ Read more] (анг.) Codex Gigas. National Library of Sweden. Праверана 13 траўня 2016 г.
- ^ The Stockholm Castle fire of 1697 (анг.) Codex Gigas. National Library of Sweden. Праверана 13 траўня 2016 г.
- ^ Return of the Devil’s Bible to Prague draws crowds of curious Czechs (анг.). The Canadian Press (24 верасьня 2007). Праверана 13 траўня 2016 г. Архіўная копія
- ^ Lazarová, Daniela (5 кастрычніка 2007) Borrowing the Devil's Bible (анг.). Radio Praha. Праверана 13 траўня 2016 г.
Літаратура
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Stanislav Bártl, Jiří Kostelecký. Ďáblova bible. Tajemství největší knihy světa. — Praha: Paseka, 1993. — ISBN 80-85192-64-0
- Codex Gigas — the Devil’s bible. — Prague: National Library of the Czech Republic, 2007. — ISBN 978-80-7050-533-5, ISBN 978-80-7050-532-8