Прагляд крыніцы для Ковенская губэрня

{{Адміністрацыйная адзінка
|Назва                           = Ковенская губэрня
|Назва ў родным склоне           = Ковенскай губэрні
|Арыгінальная назва              = {{мова-ru|Ковенская губернія|скарочана}}
|Герб                            = Coat of arms of Kovno Governorate 1878.svg
|Сьцяг                           = 
|Краіна                          = [[Расейская імпэрыя]]
|Гімн                            = 
|Статус                          = [[губэрня]]
|Від адміністрацыйнай адзінкі1   = 
|Назва адміністрацыйнай адзінкі1 = 
|Від адміністрацыйнай адзінкі2   = 
|Назва адміністрацыйнай адзінкі2 = 
|Уваходзіць у                    = [[Літоўскае генэрал-губэрнатарства|Віленскае генэрал-губэрнатарства]], [[Паўночна-Заходні край]]
|Від адміністрацыйнага падзелу   = 
|Улучае                          = 7 [[павет]]аў
|Від адміністрацыйнага цэнтру    = Губэрнскі цэнтар
|Цэнтар                          = [[Коўна]]
|БуйныГорад                      = 
|БуйныяГарады                    = Коўна, [[Шаўлі]], [[Вількамір]], [[Панявеж]]
|Колькасьць населеных пунктаў    = 25 476 (1869)
|ДатаЎтварэньня                  = {{Дата пачатку|1|7|1843|1}}
|ДатаСкасаваньня                 = 1917
|Кіраўнік                        = {{Артыкул у іншым разьдзеле|Мікалай Гразеў||ru|Грязев, Николай Дмитриевич}} (1912—1917)
|Назва пасады кіраўніка          = Губэрнатар
|Кіраўнік2                       = {{Артыкул у іншым разьдзеле|Іларыён Сяргеевіч Васільчыкаў|Іларыён Васільчыкаў|ru|Васильчиков, Илларион Васильевич}} (1909—1915)
|Назва пасады кіраўніка2         = [[Маршалак шляхты]]
|АфіцыйныяМовы                   = расейская
|МовыВаЎжытку                    = [[Летувіская мова|летувіская]], [[Жамойцкая мова|жамойцкая]]
|Насельніцтва                    = 1 544 564
|Год перапісу                    = 1897
|Адсотак ад насельніцтва         = 1,2
|Месца паводле насельніцтва      = 
|Сьпіс паводле насельніцтва      = 
|Шчыльнасьць                     = 38
|Месца паводле шчыльнасьці       = 
|Нацыянальны склад               = [[летувісы]] 37,2%, [[жмудзіны]] 28,9%, [[жыды]] 13,8%, [[палякі]] 9%, [[расейцы]] 4,7%, [[беларусы]] 2,4%, [[латышы]] 2,3%, [[немцы]] 1,4%
|Канфэсійны склад                = [[хрысьціяне]] 86,1%, [[Юдаізм|юдэі]] 13,8%, [[мусульмане]] 0,1%
|Плошча                          = 40 641,36
|Адсотак ад плошчы               = 
|Месца паводле плошчы            = 
|Сьпіс паводле плошчы            = 
|Максымальная вышыня             = 
|Сярэдняя вышыня                 = 
|Мінімальная вышыня              = 
|Шырата                          = 
|Даўгата                         = 
|Мапа                            = Kovno Governorate (1888).jpg
|Загаловак мапы                  = 
|Памер мапы                      = 
|Апісаньне мапы                  = Падзел на паветы (1888)
|Мапа адміністрацыйнай адзінкі   = 
|Памер мапы аа                   = 
|Часавы пас                      = 
|Летні час                       = 
|Скарачэньне                     = 
|ISO                             = 
|FIPS                            = 
|Тэлефонны код                   = 
|Паштовыя індэксы                = 
|Геаграфічны код                 = 
|Інтэрнэт-дамэн                  = 
|Код аўтамабільных нумароў       = 
|Катэгорыя ў Commons             = Kovno Governorate
|Парамэтар1                      = 
|Назва парамэтру 1               = 
|Парамэтар2                      = 
|Назва парамэтру 2               = 
|Сайт                            = 
|Дадаткі                         = 
|Мэдыя-парамэтар1                = 
|Назва мэдыя-парамэтру 1         = 
|Мэдыя-парамэтар2                = 
|Назва мэдыя-парамэтру 2         = 
|Колер фону парамэтраў           = 
|Колер фону герб-сьцяг           = 
}}
'''Ковенская губэрня''' — губэрня Расейскай імпэрыі, што існавала ў 1843—1915 гг. на паўночных землях сучасных Беларусі і [[Летува|Летувы]]. 18 сьнежня 1842 г. расейскі імпэратар [[Мікалай I]] падпісаў указ «Аб пераўтварэньні паўночна-заходніх губэрняў», паводле якога з 7 паўночна-заходніх паветаў [[Віленская губэрня|Віленскай губэрні]] ў 1843 годзе ўтварылі асобную губэрню ў складзе [[Літоўскае генэрал-губэрнатарства|Віленскага генэрал-губэрнатарства]]. Плошча складала 35 711,9 квадратных [[Вярста|вёрстаў]]. Беларусы большасьцю насялялі [[Новааляксандраўскі павет]] на ўсходзе губэрні, дзе пры перапісе 1897 г. складалі 17% насельніцтва. У 1915 г., падчас [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]], губэрня апынулася пад нямецкай [[акупацыя]]й. У 1919 г. большасьць земляў губэрні адышла да Летувы. Усходнюю частку разам зь [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|беларускімі]] [[места]]мі [[Браслаў]] і [[Відзы]] (цяпер [[Браслаўскі раён]], [[Віцебская вобласьць]], [[Беларусь]]) захапілі польскія войскі. У выніку [[Рыская мірная дамова 1921 году|Рыскага падзелу]] 1921 году гэтая частка земляў цягам 1922—1939 гг. уваходзіла ў [[Віленскае ваяводзтва (1926—1939)|Віленскае ваяводзтва]] [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай рэспублікі]]<ref>{{Кніга|аўтар=[[Уладзімер Філякоў]].|частка=Ковенская губэрня|загаловак=[[Беларуская энцыкляпэдыя]] ў 18 тамах|арыгінал=|спасылка=|адказны=гал.рэд. [[Генадзь Пашкоў]]|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=[[Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі]]|год=1999|том=8|старонкі=372|старонак=576|сэрыя=|isbn=985-11-0144-3|наклад=10000}}</ref>.

== Разьмяшчэньне ==
[[Файл:Litva-1867-1914 be.svg|значак|220пкс|Мапа Ковенскай губэрні і сумежжа]]
Ковенская губэрня межавала на поўначы з [[Курляндыя|Курляндзкай]] {{Артыкул у іншым разьдзеле|Курляндзкая губэрня|губэрняй|en|Courland Governorate}} і [[Дрысенскі павет|Дрысенскім паветам]] [[Віцебская губэрня|Віцебскай губэрні]]. На ўсходзе — зь [[Віленская губэрня|Віленскай губэрняй]]. На поўдні — з [[Сувальская губэрня|Сувальскай губэрняй]] (да 1867 г. [[Царства Польскае|Царства Польскага]]) па рацэ [[Нёман]]. На захадзе — з [[Усходняя Прусія|Усходняй]] [[Прусія]]й (з 1871 г. [[Нямецкая імпэрыя|Нямецкай імпэрыі]]) і {{Артыкул у іншым разьдзеле|Гробінскі павет|Гробінскім паветам|en|Kreis Grobin}} Курляндзкай губэрні.

Належала да ліку найменшых губэрняў Расейскай імпэрыі. Мела найбольшую працягласьць у даўжыню 373 км (350 вёрстаў) і ў шырыню 181 км (170 вёрстаў). Ахоплівала амаль усе землі былых [[Жамойць|Жамойцкага]] [[староства]] і паўночна-заходніх паветаў [[Віленскае ваяводзтва|Віленскага]] і [[Троцкае ваяводзтва|Троцкага]] [[ваяводзтва]]ў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]].

== Адміністратыўны падзел ==
У склад губэрні ўваходзілі 7 паветаў. 4 паветы (Ковенскі, Панявескі, Цельшыцкі і Шавельскі) мелі ў сваім складзе па 4 станы. 3 паветы (Вількамірскі, Новааляксандраўскі і Расенскі) падзяляліся на 5 станаў кожны. Агулам у губэрні налічвалася 144 [[Воласьць|воласьці]], 931 [[грамада]] і 2 беспавятовых [[места]] ([[Відзы]] і [[Шадаў]]). У 1860-я гг. у губэрні было 15932 [[Пасёлак|пасёлкі]], 8075 [[вёска|вёсак]], 998 [[Сяльцо|сельцаў]], 251 [[мястэчка]] і 209 [[Сяло|сёлаў]].

{| class="wikitable" style="text-align:center;"
! Павет !! Цэнтар (жыхароў) !! Плошча, вёрстаў² !! Насельніцтва, 1897 г.
|-
| [[Вількамірскі павет|Вількамірскі]] || [[Вількамір]] (13 532) || 5145,5 || 229 118
|-
| [[Ковенскі павет|Ковенскі]] || [[Коўна]] (70 920) || 3534,2 || 227 431
|-
| {{Артыкул у іншым разьдзеле|Новааляксандраўскі павет|Новааляксандраўскі|uk|Новоолександрівський повіт}} || [[Езяросы|Новааляксандраўск]] (6359) || 4769,2 || 208 487
|-
| [[Панявескі павет|Панявескі]] || [[Панявеж]] (12 968) || 5451,5 || 222 881
|-
| {{Артыкул у іншым разьдзеле|Расенскі павет|Расенскі|lt|Raseinių apskritis}} || [[Расены]] (7455) || 5689 || 235 362
|-
| [[Цельшыцкі павет|Цельшыцкі]] || [[Цельшы]] (6205) || 4654 || 183 351
|-
| [[Шавельскі павет|Шавельскі]] || [[Шаўлі]] (16 128) || 6072,1 || 237 934
|}

== Насельніцтва ==
[[Файл:Kovenskaya gubernia.jpg|thumb|260пкс|Ковенская губэрня, 1910-я гг.]]
Паводле {{Артыкул у іншым разьдзеле|Перапіс насельніцтва Расейскай імпэрыі 1897 году|перапісу 1897 году|en|Russian Empire Census}}, аснову насельніцтва скаладалі тры [[Стан (сацыяльная група)|саслоўі]]: [[сяляне]] (71,2%), [[мяшчане]] (21,1%) і [[дваранства]] (6,4%). У [[места]]х пражывала 9,3% насельніцтва. Мужчыны скаладалі 48,7% жыхароў. Паводле сямейнага становішча, халастыя складалі 61,06% насельніцтва, [[Шлюб|сужонцы]] 33,16%, [[Удавец|аўдавелыя]] 5,61%, [[Развод|разьведзеныя]] 0,01%. Сярод 86,1% жыхароў, якія вызнавалі [[хрысьціянства]], найбольш пашыранымі [[канфэсія]]мі былі [[каталіцтва]] (76,4% насельніцтва губэрні), [[лютэранства]] (3,8%), [[праваслаўе]] (3%), [[стараабрадніцтва]] (2,1%) і [[Кальвінізм|рэфармацтва]] (0,7%).

{| class="wikitable" style="text-align:center;"
|+Перапіс 1897 г.
! Павет !! Летувісы !! Жмудзіны !! Жыды !! Палякі !! Расейцы !! Беларусы !! Латышы !! Немцы
|-
| Вількамірскі || '''72,2%''' || ... || 13,2% || 10% || 4,1% || 0,1% || ''0,1%'' || 0,2%
|-
| Ковенскі || 35,7% || ''5,8%'' || '''19,8%''' || '''23,2%''' || '''11,6%''' || 0,5% || ... || 2,3%
|-
| Нова-<br>аляксандраўскі || 49,8% || ... || 12,7% || 8,9% || 9,9% || '''16,8%''' || 1,8% || ''0,1%''
|-
| Панявескі || '''71,6%''' || ... || 12,2% || 6,5% || 1,9% || 0,1% || '''6,8%''' || 0,6%
|-
| Расенскі || 9,3% || '''66,9%''' || ''11,2%'' || 5,5% || 2% || 0,1% || 0,1% || '''4,4%'''
|-
| Цельшыцкі || ''0,8%'' || '''80,3%''' || 12,4% || ''1,5%'' || ''1,3%'' || ''0,1%'' || 2,3% || 0,9%
|-
| Шавельскі || 17,3% || '''53,3%''' || 14,3% || 6,3% || 2,2% || 0,4 || 4,9% || 1%
|}

== Губэрнатары ==
# {{Артыкул у іншым разьдзеле|Іван Каўкацін||ru|Калкатин, Иван Степанович}} (23 красавіка 1843 — 10 сакавіка 1848)
# {{Артыкул у іншым разьдзеле|Сяргей Аляксеевіч Даўгарукаў|Сяргей Даўгарукаў|ru|Долгоруков, Сергей Алексеевич}} (10—17 сакавіка 1848)
# {{Артыкул у іншым разьдзеле|Афанасі Аляксандравіч Радзішчаў|Афанасі Радзішчаў|ru|Радищев, Афанасий Александрович}} (17 сакавіка 1848 — 3 красавіка 1851)
# [[Пётар Шварц]] (3 красавіка 1851 — 13 жніўня 1854)
# {{Артыкул у іншым разьдзеле|Іван Раманус||ru|Романус, Иван Васильевич}} (13 жніўня 1854 — 24 кастрычніка 1857)
# {{Артыкул у іншым разьдзеле|Станіслаў Хамінскі||ru|Хоминский, Станислав Фаддеевич}} (1 лістапада 1957 — 18 верасьня 1861)
# {{Артыкул у іншым разьдзеле|Рыгор Крыгер||ru|Вевель фон Кригер, Григорий Александрович}} (18 верасьня 1861 — 4 чэрвеня 1863)
# {{Артыкул у іншым разьдзеле|Сяргей Энгельгарт||ru|Энгельгардт, Сергей Петрович}} (4 чэрвеня — 1 жніўня 1863)
# [[Мікалай Міхайлавіч Мураўёў|Мікалай Мураўёў]] (1 жніўня 1863 — 27 ліпеня 1866)
# {{Артыкул у іншым разьдзеле|Аляксей Казначэеў||ru|Казначеев, Алексей Гаврилович}} (29 ліпеня 1866 — 17 траўня 1868)
# {{Артыкул у іншым разьдзеле|Міхаіл Аляксандравіч Абаленскі|Міхаіл Абаленскі|ru|Оболенский, Михаил Александрович}} (31 траўня 1868 — 10 студзеня 1874)
# [[Пётар Іванавіч Базылеўскі|Пётар Базылеўскі]] (8 лютага 1874 — 30 красавіка 1879)
# [[Сяргей Гудзім-Ляўковіч]] (21 траўня 1879 — 27 чэрвеня 1880)
# {{Артыкул у іншым разьдзеле|Мікалай Міхайлавіч Баранаў|Мікалай Баранаў|ru|Баранов, Николай Михайлович}} (6 верасьня 1880 — 9 сакавіка 1881)
# [[Валер Мяльніцкі]] (27 сакавіка 1881 — 26 сьнежня 1886)
# {{Артыкул у іншым разьдзеле|Яўген Куроўскі||ru|Куровский, Евгений Александрович}} (8 студзеня 1887 — 19 красавіка 1890)
# {{Артыкул у іншым разьдзеле|Мікалай Клінкенбэрг||ru|Клингенберг, Николай Михайлович}} (3 траўня 1890 — 11 ліпеня 1896)
# {{Артыкул у іншым разьдзеле|Сяргей Сухадольскі||ru|Суходольский, Сергей Петрович}} (11 ліпеня 1896 — 24 траўня 1899)
# {{Артыкул у іншым разьдзеле|Аляксей Раговіч||ru|Рогович, Алексей Петрович}} (24 траўня 1899 — 1 лютага 1902)
# {{Артыкул у іншым разьдзеле|Эмануіл Ватацы||ru|Ватаци, Эммануил Александрович}} (1 лютага 1902 — 15 красавіка 1904)
# [[Пётар Вяроўкін]] (24 красавіка 1904 — 31 сьнежня 1912)
# {{Артыкул у іншым разьдзеле|Мікалай Гразеў||ru|Грязев, Николай Дмитриевич}} (31 сьнежня 1912—1917)

== Ураджэнцы ==
* [[Юдэль Пэн]] (1854—1937) — заснавальнік [[Віцебск]]ай [[Школа жывапісу і малюнка Юдэля Пэна|школы жывапісу і малюнка]] (1891)
* [[Антанас Сьмятона]] (1874—1944) — 1-ы і 4-ы прэзыдэнт Летувы (1919—1920 і 1926—1940)
* [[Марцін Кухта]] (1875—1942) — беларуска-літоўскі кнігадрукар (1906—1934)
* [[Станіслаў Булак-Балаховіч]] (1883—1940) — [[генэрал-маёр]] і камандзір [[Асобны аддзел войскаў БНР у Балтыі|Асобнага аддзелу войскаў Беларускай Народнай Рэспублікі]] (1919—1920)
* [[Антон Луцкевіч]] (1884—1943) — старшыня ўраду [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]] (1918—1919)
* [[Ёсіф Апанскі]] (1897—1927) — намесьнік старшыні [[КДБ|Дзяржаўнай палітычнай ўправы]] (ДПУ) [[Беларуская ССР|Беларускай ССР]] (1924—1927)
* [[Юстас Палецкіс]] (1899—1980) — старшыня Вярхоўнага Савету [[Летувіская ССР|Летувіскай ССР]] (1940—1967)
* [[Чэслаў Мілаш]] (1911—2004) — ляўрэат  [[Нобэлеўская прэмія ў галіне літаратуры|Нобэлеўскай прэміі ў галіне літаратуры]] (1980)

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Накід:Гісторыя}}

{{Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Расейскай імпэрыі}}

[[Катэгорыя:Ковенская губэрня| ]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1843 годзе]]
[[Катэгорыя:Гісторыя Жамойці]]