Прагляд крыніцы для Гіўэл ап Кадэл

{{Манарх
| Імя                 = Гіўэл ап Кадэл
| Варыянт імя         = Hywel Dda ap Cadell
| Тытул               = Кароль Дывэда, Поўіса й Гўінэда<br />Уладар Сэйсыла й Дэхейбарта
| Жанчына             = 
| Партрэт             = Hywel Dda.jpg
| Памер               =
| Апісаньне           = Выява Гіўэла з рукапісу Peniarth 28
| Пасада              = 
| Сьцяг               =
| Герб                =
| Пачатак тэрміну     = [[942]] 
| Канец тэрміну       = [[950]]
| Каранацыя           =
| Рэгент              =
| Сукіраўнік          =
| Папярэднік          = 
| Наступнік           = 
| Імя пры нараджэньні =
| Дата нараджэньня    = [[880]]
| Месца нараджэньня   = 
| Дата сьмерці        = [[950]]
| Месца сьмерці       = 
| Дата пахаваньня     =
| Месца пахаваньня    = 
| Нашчадкі            = 
| Каралеўскі дом      = 
| Дынастыя            = [[Дывэвурская дынастыя]]
| Каралеўскі гімн     = 
| Каралеўскі дэвіз    = 
| Муж                 = 
| Жонка               = Элен з Дывэда 
| Жонкі               = 
| Cужэнец             = 
| Бацька              = [[Кадэл ап Родры]]
| Маці                = 
| Узнагароды          =
| Подпіс              =
| Памер подпісу       =
| Сайт                = 
}}
'''Гіўэл II Да ап Кадэл''' ({{мова-cy|Hywel II Dda ap Cadell}} ці ''Hywel Dda'', каля [[880]]—[[950]]) — кіраўнік вялікай частцы [[Валія|Валіі]], першапачаткова ўладар [[Дэхейбарт]]а, каралеўства на паўднёвым захадзе краіны. Бацька Гіўэла, Кадэл, быў сынам [[Родры ап Мэрвін|Родры Вялікага]], родапачынальнікам [[Дынэвур]]скай галіны. Гіўэл быў аднім з самых выбітных уладароў Валіі [[Нармандзкая заваёва Ангельшчыны|данармандзкага пэрыяду]]<ref>Hanes Cymru by John Davies, Penguin Books; Page 86</ref>. Галоўным ягоным дасягненьнем лічыцца складаньне кодэксу валійскіх законаў, якія вядомы пад назовам «Законы Гіўэла Добрага» (''Cyfraith Hywel Dda'').

== Біяграфія ==
Гіўэл нарадзіўся прыкладна каля [[880]] году. Ён быў малодшым сынам [[Кадэл ап Родры|Кадэла]], сына Родры ап Мэрвіна. У [[905]] годзе Кадэл падпарадкаваў [[Дывэд (каралеўства)|Дывэд]] і пасадзіў на сталец у ім Гіўэла. Гіўэл замацаваў сваё княжаньне, ажаніўшыся з Элен, дачкой [[Ліварх ап Гівайд|Ліварха ап Гівайда]], папярэдняга ўладара Дывэда<ref>Koch, John T. (2006). Celtic Culture: A Historical Encyclopedia. ABC-CLIO; Page 945.</ref>. Пасьля сьмерці Кадэла ў [[909]] годзе Гіўэл атрымаў таксама частку [[Сэйсылуг]]а, а ў [[920]] годзе, калі сканаў і ягоны брат, Гіўэл аб’яднаў Дывэд і Сэйсылуг, стварыўшы новае каралеўства — Дэхейбарт. У [[942]] годзе пасьля сьмерці свайго стрыечнага брата, [[Ідвал ап Анараўд|Ідвала Лысага]], ён атрымаў уладу й у [[Гўінэд (каралеўства)|Гўінэду]]. Усе ўладаньні Гіўэла складалі амаль тры чвэрці тэрыторыі сучаснай Валіі.

== Стасункі з англасаксамі ==
Панаваньне Гіўэла было незвычайна мірным на той час. Гэта зьвязана шмат у чым з тым, што ён меў добрыя адносіны з [[Этэльстан]]ам, уладаром [[Ўэсэкс]]а. Гіўэл нават біў манэту ў ангельскім [[Чэстэр]]ы, больш нікто з валійскіх уладароў гэтага ніколі не рабіў. Акрамя таго, Гіўэл уважліва вывучаў юрыдычную сыстэму [[англасаксы|англасаксаў]], а таксама зьдзейсьніў паломніцтва ў [[Рым]], што менавіта яго натхніла на ідэі аб больш эфэктыўным кіраўніцтве.

Але ня ўсе гісторыкі згодны ў пытаньні аб тым, чаму Гіўэл шукаў зьвяза з Этэльстанам. Хтосьці бачыць у Гіўэле шчырага англафіла й пераймальніка караля Ўэсэкса <ref>John Edward Lloyd (1911). ''A history of Wales: from the earliest times to the Edwardian conquest'' Longmans, Green & Co.</ref>, іншыя лічаць што ён быў сапраўдным прагматыкам, які занадта добра ведаў расстаноўку сілаў у [[Брытанія|Брытаніі]] сярэдзіны [[10 стагодзьдзе|X стагодзьдзя]]<ref>D.P. Kirby, ''Hywel Dda: Anglophile?'' // Welsh Historical Review, 8 (1976—1977)</ref>. Трэба адзначыць, што аднаго з сваіх сыноў Гіўэл назваў саксонскім імём Эдўін.

== Валійскі закон ==
Каля [[945]] года ў [[Ўітлэнд|Гендзі Гўіне]] сабраўся своеасаблівы [[парлямэнт]], які кадыфікаваў валійскія законы на аснове [[звычайнае права|звычайнага права]]. У іх складаньні прымаў удзел вядомы валійскі летапісец [[Блегіўрыд]]. Пасьля сьмерці Гіўэла ў [[950]] годзе ягонае каралеўства было падзелена на тры часткі: Гўінэд зноўку перайшоў пад кантроль нашчадкаў Ідвала Лысага, а Дэхейбарт падзялілі сыны самога Гіўэла. Але законы Гіўэла насупраць захаваліся ў актыўна ўжываліся аж да [[16 стагодзьдзе|XVI стагодзьдзя]], калі іхняе дзеяньне было скасавана [[Генрых VIII|Генрыхам VIII]]. Адзін са сьпісаў законаў, рукапіс «''Peniarth 28''», які вядомы сваімі малюнкамі на палёх, захоўваецца ў Нацыянальнай бібліятэцы Валіі ў [[Абэрысўіт|Абэрысўіце]]<ref>[https://web.archive.org/web/20151005040047/https://www.llgc.org.uk/?id=lawsofhyweldda Peniarth 28 : a Latin text of the Laws of Hywel Dda]</ref>. Яшчэ адзін са сьпісаў захаваўся ў [[Чорная кніга з Чырка|Чорнай кнізе з Чырка]].

[[Унівэрсытэт Валіі]] штогод прысуджае Прэмію Гіўэла за дасьледваньні ў галіне сярэднявечнага права.

{{Пачатак блёку}}
{{Адзінка блёку
|папярэднік = няма
|назва      = [[Сьпіс каралёў Дэхейбарта|Кароль Дэхейбарта]]
|гады       = [[909]]—[[950]]
|наступнік  = [[Оўайн ап Гіўэл]]<br />[[Родры ап Гіўэл]]<br />[[Эдўін ап Гіўэл]]
}}
{{Адзінка блёку
|папярэднік = [[Ідвал ап Анараўд|Ідвал Лысы]]
|назва      = [[Сьпіс каралёў Гўінэда|Кароль Гўінэда]]
|гады       = [[920]]—[[950]]
|наступнік  = [[Яго ап Ідвал]]<br />[[Еўав ап Ідвал]]
}}
{{Канец блёку}}

== Крыніцы ==
{{Зноскі}}

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons|Category:Hywel Dda|выгляд=міні}}
* [http://books.google.com/books?id=NYwNAAAAIAAJ&printsec=frontcover&dq=Lloyd+history+of+Wales#v=onepage&q=&f=false «A History of Wales from the Earliest Times to the Edwardian Conquest»]. John Edward Lloyd, 1912, Longmans, Green, and Co.

{{ізаляваны артыкул|кальцо2}}

[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 880 годзе]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў 950 годзе]]
[[Катэгорыя:Уладары Гўінэда]]
[[Катэгорыя:Уладары Дэхейбарта]]
[[Катэгорыя:Уладары Сэйсылуга]]
[[Катэгорыя:Уладары Дывэда]]
[[Катэгорыя:Валійскія ўладары]]