Прагляд крыніцы для Гібрыдны рэжым

{{Формы кіраваньня}}
'''Гібры́дны рэжы́м''' — [[палітычны рэжым]], пры якім назіраецца заняпад [[Дэмакратыя|дэмакратычных]] каштоўнасьцяў: слабая [[палітычная культура]], малаактыўнасьць [[Апазыцыя|апазыцыі]]; пры ім дзяржава ня ёсьць [[Аўтарытарызм|аўтарытарнай]], але пераход да дэмакратыі не завершаны<ref name="PDLN">[https://books.google.ru/books?id=2Sc8DwAAQBAJ&pg=PA62 Падлесны Д. В. — Паліталёгія: Вучэбны дапаможнік] ХГУ НУА, 2016; старонкі 62—65/164 {{ref-ru}} </ref><ref name="gagne">{{Cite web|url=https://www.oxfordbibliographies.com/view/document/obo-9780199756223/obo-9780199756223-0167.xml|title=Jean-François Gagné — Hybrid Regimes|access-date=2019-07-29|archive-date=2019-07-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20190729153059/https://www.oxfordbibliographies.com/view/document/obo-9780199756223/obo-9780199756223-0167.xml|deadlink=no}} {{ref-fr}} </ref>. Падобныя рэжымы ўстойлівыя й жывучыя.

Гібрыдныя рэжымы спалучаюць у сабе аўтакратычныя рысы з дэмакратычнымі, гэта значыць у іх адначасова могуць праводзіцца [[Рэпрэсіі|палітычныя рэпрэсіі]] й легальная палітычная барацьба<ref name="gagne" />.

== Прыкметы ==
Прыкметы гібрыднага рэжыму па Г. Аʼдонэлу, Ф. Шмітэру, Л. Дайманду й Т. Карозэрсу:

* Наяўнасьць зьнешніх атрыбутаў дэмакратыі (выбары, шматпартыйнасьць, легальная апазыцыя);
* Нізкая ступень прадстаўленасьці інтарэсаў грамадзян у працэсе прыняцьця палітычных рашэньняў (недзеяздольнасьць абʼяднаньняў грамадзян, да прыкладу прафсаюзаў, або іх падкантрольнасьць дзяржаве);
* Нізкі ўзровень палітычнага ўдзелу насельніцтва;
* Дэкляратыўнасьць палітычных правоў і свабод (фармальна ёсьць, фактычна абцяжараная рэалізацыя);
* Нізкі ўзровень даверу грамадзян палітычным інстытутам.

Краінамі з гібрыднымі рэжымамі лічацца [[Вэнэсуэла]], [[Эгіпет]], [[Турэччына]], [[Інданэзія]], [[Туніс]], [[Малайзія]], [[Танзанія]], [[Уганда]], [[Мэксыка]], [[Сэрбія]], [[Расея]], [[Іран]], [[Казахстан]], [[Азэрбайджан]] і [[Беларусь]].

== Гісторыя ==
Трэцяя хваля дэмакратызацыі прывяла да зьяўленьня гібрыдных рэжымаў, якія не зьяўляюцца ні цалкам дэмакратычнымі, ні цалкам аўтарытарнымі. Ні канцэпцыі неліберальнай дэмакратыі, ні канцэпцыі электаральнага аўтарытарызму не апісваюць гэтыя гібрыдныя рэжымы ў поўнай меры<ref>Matthijs Bogaards. 2009. «How to Classify Hybrid Regimes? Defective Democracy and Electoral Authoritarianism.» Democratization, 16 (2): 399—423.; {{ref-en}} </ref>.

З канца халоднай вайны падобныя рэжымы сталі самымі часта сустракаемымі сярод недэмакратычных<ref>Andreas Schedler. ed., 2006. Electoral Authoritarianism: The Dynamics of Unfree Competition, Boulder, CO: Lynne Rienner; {{ref-en}} </ref>. Заканчэньнем працэсу трансфармацыі аўтарытарных рэжымаў, калі адбываецца лібэралізацыя, зьяўляюцца абмежаваныя тым ці іншым чынам выбары, заўсёды меркавалася паўнавартасная лібэральная дэмакратыя, у той час як на практыцы ў асноўным гэты працэс заміраў «на паўдарозе»<ref name="MORSE">YONATAN L. MORSE [https://www.jstor.org/stable/41428375?read-now=1&seq=1#page_scan_tab_contents Review: THE ERA OF ELECTORAL AUTHORITARIANISM] {{ref-en}} </ref>.

У дачыненьні да рэжымаў, якія раней называлі «пераходнымі». Ў 1980-х гадах стаў выкарыстоўвацца тэрмін «гібрыдны рэжым», які ўмацаваўся таму што, па словах Томаса Карозэрса<ref name="PDLN" />, <blockquote>''…большасьць «пераходных краін» не зьяўляюцца ні цалкам дыктатарскімі, ні якія імкнуцца да дэмакратыі, а па вялікім рахунку іх нельга назваць і пераходнымі. Яны знаходзяцца ў палітычна стабільнай «шэрай зоне», перамены ў якой могуць не адбывацца дзесяцігодзьдзямі.''</blockquote> Такім чынам, ён заявіў, што неабходна разглядаць гібрыдныя рэжымы без здагадкі што яны ў канчатковым рахунку стануць дэмакратыямі. Гэтыя гібрыдныя рэжымы называлі ''паўаўтарырызмам'' або ''электаральным аўтарытарызмам''<ref name="MORSE" />.

Адным зь першых паняцьце ''«гібрыдны рэжым»'' выкарыстаў пры аналізе [[Кадарызм|кадараўскай]] [[Вугоршчына|Вугоршчыны]] сацыёляг Элемэр Ханкіш<ref>[https://books.google.ru/books?id=sYoWAQAAIAAJ Лілія Шэўцова — Расея: дзесяць пытаньняў аб найгалоўнейшам], Маскоўскі цэнтар Карнэгі, 1997; старонкі 21/79 {{ref-ru}} </ref>.

== Тыпалёгія ==
{{Асноўны артыкул|Тыпы палітычнага гібрыднага рэжыму}}
[[Файл:World_citizens_living_under_different_political_regimes,_OWID.svg|значак|Грамадзяне сьвету, якія жывуць пры розных палітычных рэжымах, паводле азначэньня Polity IV.<ref>{{cite web|title=World citizens living under different political regimes|url=https://ourworldindata.org/grapher/world-pop-by-political-regime|website=Our World in Data|access-date=5 March 2020|archive-date=27 September 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160927001925/https://ourworldindata.org/grapher/world-pop-by-political-regime|url-status=live}}</ref>|300x300пкс]]
Па словах прафэсара [[Ельскі ўнівэрсытэт|Ельскага ўнівэрсытэта]] Хуана Хасэ Лінца, сёньня існуе тры асноўных тыпу палітычных сыстэм: дэмакратыі, [[Таталітарызм|таталітарныя рэжымы]] й, разьмешчаныя паміж гэтымі двума, аўтарытарныя рэжымы з мноствам розных тэрмінаў, якія апісваюць канкрэтныя тыпы гібрыдных рэжымаў<ref name="Dobratz 2015 p. 47">{{cite book|last=Dobratz|first=B.A.|title=Power, Politics, and Society: An Introduction to Political Sociology|publisher=Taylor & Francis|year=2015|isbn=978-1-317-34529-9|url=https://books.google.com/books?id=RoK9CgAAQBAJ&pg=PA47|access-date=Apr 30, 2023|page=47|archive-date=April 30, 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230430083243/https://books.google.com/books?id=RoK9CgAAQBAJ&pg=PA47|url-status=live}}</ref><ref name="PDLN" /><ref name="LinzLinz2000">{{cite book|author1=[[Juan José Linz]]|date=2000|title=Totalitarian and Authoritarian Regimes|publisher=Lynne Rienner Publisher|pages=143|isbn=978-1-55587-890-0|oclc=1172052725|url=https://books.google.com/books?id=8cYk_ABfMJIC&pg=PA143|access-date=2022-11-19|archive-date=2023-04-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20230422130238/https://books.google.com/books?id=8cYk_ABfMJIC&pg=PA143|url-status=live}}</ref><ref name="Michie2014">{{cite book|editor=Jonathan Michie|date=3 February 2014|title=Reader's Guide to the Social Sciences|publisher=Routledge|page=95|isbn=978-1-135-93226-8|url=https://books.google.com/books?id=ip_IAgAAQBAJ&pg=PA95|access-date=19 November 2022|archive-date=22 April 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230422130238/https://books.google.com/books?id=ip_IAgAAQBAJ&pg=PA95|url-status=live}}</ref>.

Навукоўцы звычайна называюць поўную дыктатуру альбо формай аўтарытарызму, альбо таталітарызмам у параўнаньні з «гібрыднай сыстэмай»<ref name="ToddWaller2015">{{cite book|editor1=Allan Todd|editor2=Sally Waller|author1=Allan Todd|author2=Sally Waller|date=10 September 2015|title=History for the IB Diploma Paper 2 AuthoritariaAuthoritarian States (20th Century)|publisher=Cambridge University Press|pages=10–|isbn=978-1-107-55889-2|url=https://books.google.com/books?id=y_pfCgAAQBAJ&pg=PA10|access-date=19 November 2022|archive-date=22 April 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230422130238/https://books.google.com/books?id=y_pfCgAAQBAJ&pg=PA10|url-status=live}}</ref><ref name="LinzLinz2000" /><ref name="Sondrol">{{Cite journal|last1=Sondrol|first1=P. C.|s2cid=144333167|title=Totalitarian and Authoritarian Dictators: A Comparison of Fidel Castro and Alfredo Stroessner|journal=Journal of Latin American Studies|volume=23|issue=3|year=2009|pages=599–620|doi=10.1017/S0022216X00015868|jstor=157386|url=https://www.jstor.org/stable/157386|access-date=2022-11-19|archive-date=2023-03-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20230308100323/https://www.jstor.org/stable/157386|url-status=live}}</ref>. Аўтарытарныя ўрады, якія праводзяць выбары, на думку многіх навукоўцаў, зьяўляюцца не гібрыдамі, а пасьпяховымі, добра інстытуцыяналізаванымі стабільнымі аўтарытарнымі рэжымамі<ref name="Schedler 2009 pp. 380–393">{{cite book|last=Schedler|first=Andreas|title=The SAGE Handbook of Comparative Politics|chapter=Electoral Authoritarianism|publisher=SAGE Publications Ltd|publication-place=1 Oliver's Yard, 55 City Road, London EC1Y 1SP United Kingdom|year=2009|doi=10.4135/9780857021083.n21|pages=380–393|isbn=9781412919760}}</ref><ref>[[Barbara Geddes]] — Why Parties and Elections in Authoritarian Regimes?; Department of Political Science ; March 2006</ref>. Дэмакратычныя элемэнты могуць адначасова служыць аўтарытарным мэтам і спрыяць дэмакратызацыі<ref name="Brancati 2014 pp. 313–326">{{cite journal|last=Brancati|first=Dawn|title=Democratic Authoritarianism: Origins and Effects|journal=Annual Review of Political Science|publisher=Annual Reviews|volume=17|issue=1|date=May 11, 2014|issn=1094-2939|doi=10.1146/annurev-polisci-052013-115248|pages=313–326}}</ref>. Вылучаюць некалькі тыпаў гібрыднага рэжыму:
{| class="wikitable"
!Тып
|-
|Электаральны аўтарытарызм
|-
|Электаральная аўтакратыя
|-
|Неліберальная дэмакратыя
|-
|Неліберальная дэмакратыя
|-
|Дамінуючая партыйная сыстэма
|-
|Дэлегатыўная дэмакратыя
|-
|Дыктаблянда
|-
|Кіраваная дэмакратыя
|-
|Лібэральная аўтакратыя
|-
|Паўдэмакратыя
|-
|Недасканалая дэмакратыя
|-
|Укаранёная дэмакратыя
|-
|}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

[[Катэгорыя:Палітычныя рэжымы]]
[[Катэгорыя:Тэорыя права]]
[[Катэгорыя:Палітычныя сыстэмы]]
[[Катэгорыя:Паліталёгія]]