Прагляд крыніцы для Гарадзенскі абласны драматычны тэатар

{{Арганізацыя
| назва           = Гарадзенскі абласны драматычны тэатар
| арыгінальная назва = 
| выява           = 
| рамка выявы     = 
| памер выявы     = 
| альтэрнатыўны тэкст выявы = 
| подпіс выявы    = 
| мапа            = 
| памер мапы      = 
| альтэрнатыўны тэкст мапы = 
| подпіс мапы     = 
| мапа 2          = 
| абрэвіятура     = ГАДТ
| дэвіз           = 
| папярэднік      = 
| наступнік       = 
| дата ўтварэньня = {{Дата пачатку|20|10|1947|1}}
| дата спыненьня існаваньня = 
| тып             = [[Тэатар]]
| юрыдычны статус = Дзяржаўная ўстанова
| мэта            = 
| штабкватэра     = [[Горадня]], вул. Маставая, д. 35
| месцазнаходжаньне = 
| каардынаты      = 
| дзейнічае ў рэгіёнах = 
| сяброўства      = 
| афіцыйныя мовы  = 
| генэральны сакратар = 
| пасада кіраўніка = Кіраўнік
| імя кіраўніка   = [[Ігар Гедзіч]]
| пасада кіраўніка 2 = Галоўны [[рэжысэр]]
| імя кіраўніка 2 = [[Андрэй Гузій]]
| пасада кіраўніка 3 = Загадніца трупы
| імя кіраўніка 3 = [[Ірына Пігоцкая]]
| пасада кіраўніка 4 = 
| імя кіраўніка 4 = 
| асноўныя асобы  = 
| кіроўны орган   = 
| матчыная кампанія = 
| зьвязаныя кампаніі = 
| бюджэт          = 
| колькасьць супрацоўнікаў = 
| колькасьць валянтэраў = 
| сайт            = [http://drama.grodno.by/by/ Выстава ў сеціве]
| заўвагі         = 
| колішняя назва  = 
}}
'''Гарадзе́нскі абласны́ драматы́чны тэа́тар''' — прафэсійны драматычны [[тэатар]], які працуе ў [[Горадня|Горадні]]. Тэатар ставіць творы на [[Беларуская мова|беларускай]] і [[Расейская мова|расейскай]] мовах.

== Гісторыя ==
[[Файл:Театральная программка.png|значак|Тэатральная праграмка да першага спэктакля тэатру. 1947 год]]
Да ўзьнікненьня [[Установа|ўстановы]] з назваю абласны тэатар у Горадні знаходзіўся Расейскі драматычны тэатар, які быў пераведзены савецкімі ўладамі зь Менску ў 1944 годзе. Гэтая ўстанова дзейнічала ў месьце да 1947 году, бо яе перавялі назад у Менск. У верасьні 1947 году быў утвораны абласны тэатар.

== Заснаваньне абласнога тэатру ==
Тэатар створаны рашэньнем Савета Міністраў [[БССР]] 20 кастрычніка 1947 году<ref>{{Кніга|аўтар=[[Ала Петрушкевіч]]|частка=[http://lib.grsu.by/library/data/resources/catalog/151466-309640.pdf Янка Купала і Гародня]|загаловак=Рэспубліканскія Купалаўскія чытанні|арыгінал=|спасылка=|адказны=[[Уладзімер Каяла]]|выданьне=|месца=[[Горадня]]|выдавецтва=[[Гарадзенскі дзяржаўны ўнівэрсытэт імя Янкі Купалы]]|год=2010|том=|старонкі=124-132|старонак=415|сэрыя=|isbn=978-985-515-362-8|наклад=100}}</ref> на базе [[Магілёўскі абласны тэатар драмы і камэдыі імя Вінцэнта Дуніна-Марцінкевіча|Бабруйскага драматычнага тэатру]]. Мастацкія традыцыі тэатру былі закладзеныя заснавальнікам калектыву, заслужаным артыстам БССР Мікалаем Кавязіным. Першы тэатральны сэзон адкрыўся спэктаклем «Праўда добра, а шчасьце лепей» па п’есе А.Астроўскага. З 1984 году тэатар працуе ў цяперашнім будынку па вул. Маставой, 35.<ref name="teatr">{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://drama.grodno.by/index.php?page=2| загаловак = Гарадзенскі абласны драматычны тэатар| фармат = | назва праекту = вэб-старонка тэатру| выдавец = | дата = 29 кастрычніка 2012 | мова = | камэнтар = }}</ref>

У 1947 годзе стварылі абласны драматычны тэатар. Аснову для яго паслужыў абласны тэатар з Бабруйску, які ў сваю чаргу быў заснаваны з калгасна-саўгаснага тэатральнага цэнтру. Работнікі Бабруйскага тэатру прыехалі ў Горадню ў 1946 годзе. Гэта былі першыя гастролі маладога тэатру з Бабруйску. Ужо тады работнікі тэатру ведалі аб ад’езьдзе ў Менск расейскага тэатру й магчымым пераезьдзе бабруйчан у Горадню. Работнікі Бабруйскага тэатру былі радыя пераезду ў Заходнюю Беларусь, бо тут было лепш з харчаваньнем і не было [[калгас]]аў.

У дружыну тэатру, якая пераехала ў Горадню, увайшлі М. В. Кавязіна, Я. М. Кімбэркг{{Заўвага|Або Кімберг}}, Г. К. Панкрат, М. Анісімаў, Н. Р. Вінтоўкіна, М. Я. Раманаў, У. Я. Левандоўскі, А. А. Чэрнушчэнка і інш. Узначаліў дружыну тэатру заслужаны артыст БССР Мікалай Аляксандравіч Кавязін. Ён працаваў у тэатры да сваёй сьмерці ў 1950 годзе.

== Творчасьць 1947—1960 ==
У 1950—1970-я гады Гарадзенскі абласны тэатар ставіў спэктаклі толькі на расейскай мове.
У першы год работы гарадзенскага абласнога тэатру былі пастаўленыя спэктаклі, якія раней ставілі ў Бабруйску: «За тых, хто ў моры» Лаўрэнёва, «Памятныя сустрэчы» Уцеўскага, «Расейкае пытаньне» Сіманава. Для работы ў новым тэатры быў запрошаны рэжысэр Ю. А. Арынянскі. Разам зь ім з тэатрам супрацоўнічалі:
* Я. К. Цікоцкі — музыка, кампазытар, зьбіральнік народнай творчасьці, хормайстар
* А. П. Марыкс — народны мастак БССР
З 1952 па 1955 гады ў тэатры мяняліся галоўныя рэжысэры. Імі былі Ю. Юроўскі, І. Парамонаў, С. Стасенка, С. Рахманаў, А. Міронскі. Частая зьмена рэжысэраў паўплывала на тэатар. Былі сапраўды слабыя выступленьні.
З 1955 па 1963 гады галоўным рэжысэрам быў І. С. Папоў. Пад яго наглядам былі пастаўленыя наступныя спэктаклі: «Мараль пані Дульскай» Т. Запольскай, «Дзень цудоўных падманаў» В. Шэрыдана, «Дачнікі» М. Горкага, «Мачаха» А. дэ Бальзака, «Вясельле Фігара» П. Бамаршэ, «Тры сябры» Э. М. Рэмарка і іншыя спэктаклі. У 1963 годзе І. С. Папоў быў запрошаны на работу ў Менскі тэатар імя Я. Коласа.

З 1964 году галоўным рэжысэрам быў Аляксандар Пятровіч Струнін. Ён запоўніў увесь рэпэртуар тэатру расейскімі й савецкімі спэктаклямі пра бальшавікоў.

== 20 гадоў работы ==
У 1967 годзе тэатар адзначыў 20-годзьдзе свайго існаваньня. За гэты час гарадзенцы ўбачылі 180 розных спэктакляў, дзе ў асноўным былі савецкія й заходнеэўрапэйскія аўтары. Творчасьць была на расейскай мове. Выступленьні тэатру пабачылі каля 4 млн чалавек. Тэатар меў выступы ў [[Летувіская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|Жэмойці]], [[Латвійская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|Латвіі]], [[Украінская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|Украіне]], [[РСФСР|Расеі]] і [[ПНР|Польшчы]]. У складзе тэатру працавалі:
* Я. Н. Кімбэркг{{Заўвага|Або Кімберг}} — народны артыст БССР
* заслужаныя артысты БССР:
** Г. К. Пакрат
** М. В. Кавязіна.
* артысты:
** Л. І. Старажаў
** В. Ф. Грачынскі
** П. П. Філіпаў
** С. І. Аляксандраў

і іншыя.

== Закрыцьцё на перабудову. Чысткі ==
У 1974 годзе будынак тэатру закрылі на перабудову. Пад час яе пачаліся чысткі асабовага складу ўстановы. Былі звольненыя І. С. Струнін, Г. К. Панкрат, Я. М. Кімбэркг і іншыя. На пасаду рэжысэра ўзялі [[Уладзімер Караткевіч|У. Караткевіча]].

== Тэатр у 1974—1980-я гады ==
Пры У. Караткевічы тэатр выступаў з расейска-савецкімі спэктаклямі, але патроху пачалі паказвацца п’есы беларускіх творцаў: «Мілы чалавек» К. Крапівы, «Францыск Скарына» А. Петрашкевіча. У 1979 годзе ўпершыню быў пастаўлены твор Я. Купалы «Паўлінка». Яго паставіў рэжысэр А. Ушацкі, Паўлінкаю была Л. Кучэрэнка, а Быкоўскім Ул. Мішчанчук. Тэатар выступаў са спэктаклям «Несьцерка» паводле п’есы А. Вольскага.

== 1980-я гады ==
У 1981 годзе галоўным рэжысэрам стаў А. Шалыгін. Пры ім ставіліся расейскамоўныя спэктаклі. Беларуская мова зьнікла аж да распаду СССР.

У 1982 годзе Гарадзенскі абласны тэатар пераехаў у новы будынак, у якім да гэтага часу знаходзіцца. Будынак быў пабудаваны па чарцяжах Мачульскага.

== Рэжысэры ==
{{Асноўны артыкул|Рэжысэр}}
Сьпіс рэжысэраў тэатру:
* І. С. Папоў
* А. П. Струпін
* Ул. Караткевіч
* А. Шалыгін

=== І. С. Папоў ===
І. С. Папоў быў галоўным рэжысэрам з 1955 па 1963 гады. Закончыў у 1938 годзе Архангельскую тэатральную вучэльню, а затым ДІТМ (ГІТІС). Пасьля працаваў у тэатрах Архангельску, Новакузьнецку, Уладзімеру, Кемерава. З 1947 па 1948 гады быў галоўным рэжысэрам дзяржаўнага расейскага драматычнага тэатру БССР, а пасьля ўзнанальваў Берасьцейскі драматычны тэатар імя ЛКСМБ. У 1963 годзе І. С. Папоў перайшоў у Менскі тэатар імя Якуба Коласа.

=== А. П. Струнін ===
Аляксандар Пятровіч Струнін быў галоўным рэжысэрам з 1964 па 1974 гады. Да таго ён працаваў галоўным рэжысэрам тэатру Балтыйскага і Ціхаакеанскага флётаў СССР. Пад час вайны СССР і Нямеччыны быў у складзе франтавое тэатральнае групы. У 1960 годзе стаў заслужаным тэатральным дзеячом РСФСР. У 1974 годзе быў адпраўлены на адпачынак.

=== Ул. А. Караткевіч ===
Уладзімер Аляксандравіч Караткевіч быў галоўным рэжысэрам з 1974 па 1981 гады.

=== А. Шалыгін ===
А. Шалыгін быў галоўным рэжысэрам з 1981 году.

Пастановай Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ў 2011 годзе за высокія дасягненьні ў галіне тэатральнага мастацтва і значны ўнёсак у разьвіцьцё нацыянальнае культуры тэатру прысвоена званьне «Заслужаны калектыў Рэспублікі Беларусь»<ref>{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://pravoby.info/news/post893.htm| загаловак = Аб прысваенні звання «Заслужаны калектыў Рэспублікі Беларусь» прафесійнаму калектыву мастацкай творчасці дзяржаўнай установы культуры «Гродзенскі абласны драматычны тэатр». Постановление Совета Министров Республики Беларусь от 26 января 2011 г. № 85| фармат = | назва праекту = Беларускі прававы партал| выдавец = | дата = 29 кастрычніка 2012 | мова = | камэнтар = }}</ref>.

=== Мастацкія кіраўнікі тэатру ===
У розныя гады мастацкімі кіраўнікамі тэатру былі Ю.Юроўскі, С.Рахманаў, І. Парамонаў, А.Міронскі, І. Папоў, А.Струнін, Ул. Караткевіч, А.Шалыгін, І. Пятроўскі, М.Разцоў, Г.Мушперт, С.Палешчанкаў, А.Жугжда, В.Мацулевіч. Сёньня галоўным рэжысэрам тэатру зьяўляецца [[Андрэй Гузій]].

== Рэпэртуар ==
У 1950-я—1960-я гады ставіліся п’есы Б.Рамашова, [[Канстанцін Сіманаў|К.Сіманава]], В.Сабко. Найбольш значная праца таго часу — п’еса П.Паўленкі «Шчасьце».

У 1960-я—1970-я гады аснову рэпертуару складалі пастаноўкі гісторыка-рэвалюцыйных п’есаў: «Дзеля сваіх блізкіх» У.Лаўрэнцьева, «Салдаты» В.Шаўрына, «Перад вячэрай» В.Розава, «Якарная плошча» І. Штока і інш. Значнай падзеяй стала пастаноўка п’есы «Порт-Артур» па рамане А.Сьцяпанава. У 1971 годзе быў пастаўлены спэктакль «Дні Турбіных» [[Міхаіл Булгакаў|М.Булгакава]].

Мастацкаму сталеньню трупы спрыяў клясычны рэпертуар. Былі пастаўленыя п’есы «Абрыў» па І. Ганчарову, «На дне», «Васа Жалязнова», «Дачнікі» і «Варвары» [[Максім Горкі|М.Горкага]], «Улада цемры» [[Леў Талстой|Л.Талстога]], «Тры сястры» [[Антон Чэхаў|А.Чэхава]]. Сярод твораў замежнай драматургіі вылучаліся «Слуга двух гаспадароў» К.Гальдоні, «Антоні і [[Клеапатра]]» [[Ўільям Шэксьпір|У.Шэксьпіра]].

Тэатар зьвяртаецца да беларускай драматургіі: «Калі заквітаюць сады» У.Палескага (1950), «Сьпяваюць жаваранкі» [[Кандрат Крапіва|К.Крапівы]] (1951), «Год зьдзяйсьненьняў» П.Васілеўскага (1957), «Трыбунал» і «Таблетка пад язык» [[Андрэй Макаёнак|А.Макаёнка]] (1973), «Апошні шанец» [[Васіль Быкаў|В.Быкава]] (1974) і інш.

У рэпертуар тэатру ўваходзяць такія значныя працы, як «Выкруты каханьня» Лопэ дэ Вега, «Палёт над гняздом зязюлі» Д.Васэрмана, «Тарас на Парнасе» С.Кавалёва, [[Раскіданае гняздо (спэктакль, Гарадзенскі абласны драматычны тэатар)|«Раскіданае гняздо»]] [[Янка Купала|Я.Купалы]].

Тэатар гастраляваў ў [[Баўгарыя|Баўгарыі]], [[Нямеччына|Нямеччыне]], [[Расея|Расеі]], [[Польшча|Польшчы]].

== Глядзіце таксама ==
* [[Гарадзенская абласная філярмонія]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* Няфед У. І. Гісторыя беларускага тэатра. ― Мн., 1982;
* Чарнатоў В. М. Архітэктура тэатраў // Помнікі гісторыі і культуры Беларусі, 1973, № 1.
* 60-летие образования Гродненской области: Матэрыялы міжнароднае канфэрэнцыі, 3-4 сакавіка 2004 г., Горадня/адказны рэдактар В. А. Балазаровіч. — Горадня. Гарадзенскі дзяржаўны ўнівэрсітэт, 2004. — 456 с, С. Куль-Сяльвестрава. Гарадзенскі абласны драматычны тэатр у 1946—1982 г. с. 274—279.

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Спасылка | аўтар =Артур Чынікайла| прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі =27 лютага 2012| url =http://www.usebelarusy.by/be/content/krayaglyady/24538/24539/25332| копія = | загаловак =Будынак Гарадзенскага абласнога драматычнага тэатра| фармат = | назва праекту = | выдавец =УсеБеларусы| дата = 29 кастрычніка 2012 | мова = | камэнтар = }}
* [https://web.archive.org/web/20131022061312/http://www.belactors.info/theater/grodno.html Тэатар — гэта сьвята душы]{{ref-ru}}
* [http://autotravel.ru/otklik.php/6372 Славутасьці Гродна: Гарадзенскі тэатар]{{ref-ru}}

{{Беларускія тэатры}}

[[Катэгорыя:Беларускія драматычныя тэатры]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1947 годзе]]
[[Катэгорыя:Тэатры Горадні]]