Прагляд крыніцы для Высокі Рынак

[[Файл:Miensk, Vysoki Rynak. Менск, Высокі Рынак (Lauvergne, 1840) (2).jpg|значак|Высокі Рынак. Б. Лявэрнь, 1840]]

'''Высокі Рынак''', '''Высокае Места'''<ref>Баравы Р. [https://web.archive.org/web/20161025113806/http://www.belhistory.eu/rascisla%D1%9E-baravy-mensk-u-xvi-stagoddzi-pershy-%E2%80%9Egeneralny%E2%80%9C-plan-gorada-i-yago-magchymy-a%D1%9Etar/ Менск у ХVI стагоддзі: першы „генеральны“ план горада і яго магчымы аўтар] // «Беларускі гістарычны агляд». Т. 11, Сш. 1—2. 2004.</ref><ref name="evkl287">[[Расьціслаў Баравы|Баравы Р.]] Менск // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 287.</ref> ('''Верхні Горад''') — гістарычная мясцовасьць у цэнтры [[Менск]]у, разьмешчаная на ўзгорку. Архітэктурнымі дамінантамі мясцовасьці былі [[Менскі езуіцкі калегіюм|езуіцкі калегіюм]] з [[Архікатэдральны касьцёл Імя Найсьвяцейшай Панны Марыі (Менск)|касьцёлам Імя Найсьвяцейшай Панны Марыі]], [[менская ратуша]], [[Гасьціны двор (Менск)|гасьціны двор]], [[Манастыр базылянаў (Менск)|манастыр базылянаў]] з [[Царква Сьвятога Духа (Менск)|царквой Сьвятога Духа]], кляштары [[Касьцёл Зьвеставаньня Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар бэрнардынак (Менск)|бэрнардынак з касьцёлам Зьвеставаньня Найсьвяцейшай Панны Марыі]], [[Касьцёл Сьвятога Язэпа і кляштар бэрнардынаў (Менск)|бэрнардынаў з касьцёлам Сьвятога Язэпа]], [[Касьцёл Сьвятога Тамаша Аквінскага і кляштар дамініканаў (Менск)|дамініканаў з касьцёлам Сьвятога Тамаша Аквінскага]], [[Касьцёл Сьвятога Антонія Падуанскага і кляштар францішканаў (Менск)|францішканаў з касьцёлам Сьвятога Антонія]] і [[Касьцёл Сьвятога Войцеха і кляштар бэнэдыктынак (Менск)|бэнэдыктынак з касьцёлам Сьвятога Войцеха]], палацы [[Сядзіба Пшазьдзецкіх (Менск)|Празьдзецкіх]], [[Палац Сапегаў (Менск)|Сапегаў]] і [[Менскі гарадзкі тэатар|Радзівілаў]].

[[Файл:Miensk, Vysoki Rynak. Менск, Высокі Рынак (1857-59).jpg|значак|Плян усходняй часткі Высокага Рынку, 1857—1866]]

На поўнач ад Высокага Рынку пачынаюцца [[Нізкі Рынак]] і [[Цёмныя Крамы]], на ўсход — [[Валокі Полацкія]], на поўдзень — [[Новае Места]], на захад — [[Земляны Вал]].

[[Файл:Miensk, Vysokaje Miesta. Менск, Высокае Места (XVIII).jpg|значак|Малюнак XVIII ст.]]

== Гісторыя ==
[[Файл:Miensk, Vysoki Rynak, Jezuicki-Katedra. Менск, Высокі Рынак, Езуіцкі-Катэдра (T. Kramer, 1800).jpg|значак|Касьцёл і калегіюм езуітаў]]

Узгорак побач зь Нізкім Рынкам пачаў забудоўвацца ў канцы XVI ст. як новы цэнтар Менску. Перанос цэнтру места абумовіла наданьне ў 1499 року [[Магдэбурскае права|Магдэбурскага права]]. У XV ст. на Высокім Рынку збудавалі [[Менская ратуша|ратушу]]. У 1564 року ў Менску ўзьнікла [[кальвінізм|кальвінісцкая]] супольнасьць, а ў апошняй чвэрці XVI ст. кальвіністы пры агульнай падтрымцы князя [[Мікалай Радзівіл Чорны|Мікалая Радзівіла «Чорнага»]] і фундацыяў заможных пратэстантаў збудавалі на Высокім Рынку малельны дом (збор) і заснавалі вуліцу Зборавую. Аднак у XV—XVІ стагодзьдзях мясцовасьць мела пэрыфэрыйнае значэньне.

Інтэнсіўнае мураванае будаваньне на Высокім Рынку пачалося толькі ў пачатку XVII ст. Існуе меркаваньне, што ўзьвядзеньне будынкаў стрымлівалася праз адсутнасьць ўмацаваньняў. Апроч таго, радыяльнае пашырэньне Менску вакол Замчышча да пачатку XVII ст. ужо вычарпала свае тапаграфічныя і сацыяльныя пэрспэктывы. Суседняя [[Траецкае прадмесьце|Траецкая гара]] ў якасьці новага цэнтру места не асвойвалася, бо яе разьмяшчэньне было нязручным для абароны. Менск у такім выпадку быў бы падзеленым на дзьве часткі [[Сьвіслач (басэйн Дняпра)|Сьвіслаччу]], што, нягледзячы на сыстэму грэбляў і мастоў, вельмі ўскладніла б камунікацыю і абарону ў часе ваенных дзеяньняў.

Да пачатку XVIII ст. забудова Высокага Рынку завяршылася, у выніку чаго склаўся галоўны архітэктурны ансамбль Менску, сфармавалася індывідуальнае аблічча места.

У пачатку ХХ ст. Высокі Рынак ўваходзіў у [[першая паліцэйская частка Менску|першую]] і [[другая паліцэйская частка Менску|другую паліцэйскія часткі]].

20 чэрвеня 2015 году на вуліцы Кірылы і Мятода асьвяцілі [[храм Кірылы Тураўскага]], дзе штомесяц ладзяць набажэнствы па-беларуску.

== Вуліцы і пляцы ==
{| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 800px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;"
|- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center"
| '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва''' || '''Былыя назвы'''
|-style="background:#FAFAFA;" align="left"
| Герцэна вуліца || '''Малая Бэрнардынская''' вуліца || Маламанастырская вуліца (1866—1922)
|-style="background:#EEEEEE;" align="left"
| Зыбіцкая вуліца || '''Зыбіцкая''' вуліца || Гандлёвая вуліца  (1866—2010)
|-style="background:#FAFAFA;" align="left"
| Інтэрнацыянальная вуліца || '''Валоцкая''' вуліца (частка) <br /> '''Зборавая''' вуліца (частка) || Хрышчэнская вуліца (частка, 1866—1919) <br /> Турэмная вуліца (частка, 1866—1882) <br /> Праабражэнская вуліца (частка, 1883—1926)
|-style="background:#EEEEEE;" align="left"
| Камсамольская вуліца || '''Фэліцыянаўская''' вуліца || Багадзельная вуліца (1866—1922)
|-style="background:{{Колер|Беларусь}};" align="left" colspan="3"
|-style="background:#FAFAFA;" align="left"
| Кірыла і Мятода вуліца || '''Вялікая Бэрнардынская''' вуліца || Манастырская вуліца (1866—1922) <br /> Бакуніна вуліца (1922—1990)
|-style="background:#EEEEEE;" align="left"
| Леніна вуліца || '''Францішканская''' вуліца || Губэрнатарская вуліца (1866—1922) <br /> Ленінская вуліца (1922—1945)
|-style="background:#FAFAFA;" align="left"
| Музычны завулак (з 1882) || '''Музыканцкі''' завулак <br> '''Петрапаўлаўскі''' завулак ||
|-style="background:#EEEEEE;" align="left"
| Рэвалюцыйная вуліца || '''Койданаўская''' вуліца ||
|-style="background:#FAFAFA;" align="left"
| Свабоды плошча || '''Высокі Рынак''' пляц || Саборная плошча (1866—1917) <br /> Волі пляц (1917—1933)
|-style="background:#EEEEEE;" align="left"
| Энгельса вуліца || '''Дамініканская''' вуліца || Петрапаўлаўская вуліца (1866—1922)
|-style="background:{{Колер|Беларусь}};" align="left" colspan="3"
| || ||
|-style="background:#FAFAFA;" align="left"
| не існуе (раён Палаца Рэспублікі) || '''Юраўская''' вуліца || Тадэвуша Рэйтана вуліца (1919—1920)<ref name="sac1">Сацукевіч І. Гісторыя і сучаснасць урбананімікі Гродна і Мінска (параўнаўчы аналіз) // Гарады Беларусі ў кантэксце палітыкі, эканомікі, культуры: зборнік навук. артыкулаў / Гродз.дзярж. ун-т; рэдкалегія: І. Крэнь, І. Соркіна (адк. рэдактары) [і інш.]. — Гродна: ГрДУ, 2007.</ref>
|}

== Галерэя ==
=== Гістарычная графіка ===
<center><gallery caption="Старая графіка" widths="150" heights="150" perrow="4">
Miensk, Vysoki Rynak. Менск, Высокі Рынак (J. Pieška, 1800).jpg|[[Юзэф Пешка|Ю. Пешка]], каля 1800 
Mienskaja ratuša. Менская ратуша (1800).jpg|1800
Miensk, Vysoki Rynak. Менск, Высокі Рынак (H. Hierasimovič, 1839).jpg|Г. Герасімовіч, 1839
Miensk, Vysoki Rynak. Менск, Высокі Рынак (H. Hierasimovič, 1839) (2).jpg|Г. Герасімовіч, 1839 
Miensk, Vysoki Rynak. Менск, Высокі Рынак (Lauvergne, 1840)..jpg|Б. Лявэрнь, 1840
Miensk, Vysoki Rynak. Менск, Высокі Рынак (1870-79).jpg|1870
Miensk, Vysoki Rynak. Менск, Высокі Рынак (N. Orda, 1870-77).jpg|[[Напалеон Орда|Н. Орда]], 1870
Miensk, Vysoki Rynak, Bazylanski. Менск, Высокі Рынак, Базылянскі (1898).jpg|1898
</gallery></center>

=== Гістарычныя здымкі ===
<center><gallery caption="Старыя здымкі" widths="150" heights="150" perrow="4">
Miensk, Vysoki Rynak. Менск, Высокі Рынак (1865).jpg|1865
Miensk, Vysoki Rynak-Vałockaja. Менск, Высокі Рынак-Валоцкая (1865) (2).jpg|1865
Miensk, Vysoki Rynak-Vałockaja. Менск, Высокі Рынак-Валоцкая (1865).jpg|1865
Miensk, Vysoki Rynak. Менск, Высокі Рынак (J. Kuračynski, 1870-79).jpg|1870-я
Miensk, Vysoki Rynak, Bazylanski. Менск, Высокі Рынак, Базылянскі (V. Boretti, 1885).jpg|1885 
Miensk, Vysoki Rynak. Менск, Высокі Рынак (1897).jpg|1897
Miensk, Vysoki Rynak. Менск, Высокі Рынак (1897) (5).jpg|да 1900
Miensk, Vysoki Rynak. Менск, Высокі Рынак (1897) (4).jpg|1903
Miensk, Vysoki Rynak-Franciškanskaja. Менск, Высокі Рынак-Францішканская (1908).jpg|1904
Miensk, Vysoki Rynak-Kojdanaŭskaja. Менск, Высокі Рынак-Койданаўская (1910).jpg|1904 
Miensk, Vysoki Rynak-Daminikanskaja. Менск, Высокі Рынак-Дамініканская (1897) (3).jpg|1904 
Miensk, Vysoki Rynak-Vałockaja. Менск, Высокі Рынак-Валоцкая (1904-17).jpg|1904 
Miensk, Vysoki Rynak-Zboravaja. Менск, Высокі Рынак-Зборавая (1900) (2).jpg|1904 
Miensk, Vysoki Rynak, Bazylanski. Менск, Высокі Рынак, Базылянскі (1914).jpg|1914 
Miensk, Vysoki Rynak-Vialikaja Bernardynskaja. Менск, Высокі Рынак-Вялікая Бэрнардынская (1914) (2).jpg|1915 
Miensk, Vysoki Rynak. Менск, Высокі Рынак (15.10.1917).jpg|1917 
Miensk, Vysoki Rynak-Školnaja. Менск, Высокі Рынак-Школьная (1914).jpg|да 1918
Miensk, Vysoki Rynak. Менск, Высокі Рынак (02.1918).jpg|люты 1918
Miensk, Vysoki Rynak-Kojdanaŭskaja. Менск, Высокі Рынак-Койданаўская (21.02.1918).jpg|21 лютага 1918
Miensk, Vysoki Rynak-Vałockaja. Менск, Высокі Рынак-Валоцкая (21.02.1918).jpg|21 лютага 1918
Miensk, Vysoki Rynak. Менск, Высокі Рынак (18.3.1918).jpg|18 сакавіка 1918 
Miensk, Vysoki Rynak-Školnaja. Менск, Высокі Рынак-Школьная (06.1918) (1).jpg|чэрвень 1918 
Miensk, Vysoki Rynak-Školnaja. Менск, Высокі Рынак-Школьная (06.1918) (4).jpg|1918 
Miensk, Vysoki Rynak-Kojdanaŭskaja. Менск, Высокі Рынак-Койданаўская (1918).jpg|1918 
Miensk, Vysoki Rynak, Bazylanski. Менск, Высокі Рынак, Базылянскі (1918) (11).jpg|1918
Miensk, Vysoki Rynak-Franciškanskaja. Менск, Высокі Рынак-Францішканская (1918) (2).jpg|1918 
Miensk, Vysoki Rynak, Bazylanski. Менск, Высокі Рынак, Базылянскі (1918) (2).jpg|1918 
Miensk, Vysoki Rynak. Менск, Высокі Рынак (1918) (2).jpg|1918 
Miensk, Vysoki Rynak. Менск, Высокі Рынак (1918) (4).jpg|1918 
Miensk, Vysoki Rynak, Jezuicki-Katedra. Менск, Высокі Рынак, Езуіцкі-Катэдра (1918) (3).jpg|1918 
Miensk, Vysoki Rynak. Менск, Высокі Рынак (1919) (7).jpg|1919 
Miensk, Vysoki Rynak. Менск, Высокі Рынак (A. Śvidvinski, 1919).jpg|1919 
Miensk, Vysoki Rynak, Jezuicki-Katedra. Менск, Высокі Рынак, Езуіцкі-Катэдра (L. Daškievič, 1928).jpg|1928
Miensk, Vysoki Rynak. Менск, Высокі Рынак (1932).jpg|1932 
Miensk, Vysoki Rynak. Менск, Высокі Рынак (1940).jpg|1940  
Miensk, Vysoki Rynak. Менск, Высокі Рынак (1941).jpg|1941 
</gallery></center>

=== Гістарычныя панарамы ===
<center><gallery caption="Старыя панарамныя здымкі" widths="150" heights="150" perrow="4">
Miensk, Trajeckaje pradmieściе. Менск, Траецкаe прадмесьце (1863) (2).jpg|1863
Miensk, Niamiha. Менск, Няміга (1870).jpg|1870-я
Miensk, Vysokaje Miesta. Менск, Высокае Места (1901-17).jpg|да 1918
Miensk, Vałockaja-Vysoki Rynak. Менск, Валоцкая-Высокі Рынак (1918) (2).jpg|да 1918 
Miensk, Vysokaje Miesta. Менск, Высокае Места (1918) (2).jpg|1918 
Miensk, Daminikanskaja-Małaja Bernardynskaja. Менск, Дамініканская-Малая Бэрнардынская (1918) (3).jpg|1918  
Miensk, Vysokaje Miesta. Менск, Высокае Места (1918).jpg|1918  
Miensk, Vysokaje Miesta. Менск, Высокае Места (10.09.1941).jpg|10.09.1941  
</gallery></center>

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/Рэха даўняга часу}}

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Гісторыка-культурная каштоўнасьць Рэспублікі Беларусь|711Е000001}}
{{Commons}}
* [[Іван Сацукевіч|Сацукевіч І.]] [https://web.archive.org/web/20110824075549/http://baj.by/belkalehium/lekcyji/historyja/sacukievicz_01.htm Тапанімія вуліцы і плошчаў Менска ў ХІХ — пачатку ХХ стст.], «Беларускі калегіюм», 4 чэрвеня 2008.
* Бондаренко В. [https://web.archive.org/web/20090126141440/http://minsk-old-new.com/minsk-2908-ru.htm Названия минских улиц за последнее столетие: тенденции, загадки, парадоксы], [[Менск стары і новы]]

{{Гістарычныя раёны Менску}}
{{Менск}}

[[Катэгорыя:Высокі Рынак| ]]