Прагляд крыніцы для Войшалк

{{Манарх
|Імя                 = Войшалк
|Лацінка             = Vojšałk
|Тытул               = 
|Партрэт             = Vojšałk. Войшалк (M. Barvicki, 1908).jpg
|Памер               = 
|Апісаньне           = Войшалк (уяўны партрэт). {{nowrap|М. Барвіцкі, 1908 г.}}
|Імя пры нараджэньні = 
|Пасада              = 3-і [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь літоўскі]]
|Пачатак тэрміну     = 1264
|Канец тэрміну       = 1266
|Каранацыя           = 
|Папярэднік          = [[Транята]]
|Наступнік           = [[Шварн|Шварн Данілавіч]]
|Дата нараджэньня    = [[1223]] 
|Месца нараджэньня   = 
|Дата сьмерці        = [[1268]] 
|Месца сьмерці       = 
|Дата пахаваньня     = 
|Месца пахаваньня    = 
|Нашчадкі            = 
|Каралеўскі дом      = 
|Дынастыя            = 
|Каралеўскі гімн     = 
|Каралеўскі дэвіз    = 
|Сужэнец             = 
|Бацька              = [[Міндоўг]]
|Маці                = 1-я жонка Міндоўга
|Сайт                = 
}}
'''Войшалк Міндоўгавіч''' (1223<ref>[http://slounik.org/27669.html Vojšałk] // {{Літаратура/Гістарычны слоўнік Беларусі (1998)|к}} P. 219.</ref>—1268) — [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь літоўскі]] (1264—1266<ref name="evkl">[[Вячаслаў Насевіч|Насевіч В.]] Войшалк // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 463.</ref> або 1267<ref>{{Літаратура/Стварэньне Вялікага Княства Літоўскага (1997)|к}} С. 231.</ref>), князь наваградзкі (1254, 1258—1263)<ref>[[Мікола Ермаловіч|Ермаловіч М.]] Войшалк // {{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 349.</ref>. Сын [[Міндоўг]]а.

== Імя ==
{{Асноўны артыкул|Войшалк (імя)|Імёны ліцьвінаў}}

[[Двухасноўнае імя|Іменная аснова]] [[Войша|-войш-]] (імёны [[Ліцьвіны|ліцьвінаў]] [[Вайшыла]], [[Войшымунд]], [[Войсят|Войсяд]]; германскія імёны Vuisilo, Vuisimundo, Vuisadus) паходзіць ад [[Гоцкая мова|гоцкага]] і [[Бургундзкая мова|бургундзкага]] waiþs 'паляваньне', гоцкага waiþja 'паляўнічы'<ref>{{Літаратура/Пачаткі Вялікага княства Літоўскага (2019)|к}} С. 17.</ref> або ад асновы [[Віс|-віс- (-віз-, -веш-)]]<ref>Schmittlein R. Toponymes finnois et germaniques en Lituanie // Revue internationale d’onomastique. Nr. 2, 1948. P. 101, 102.</ref><ref>Schmittlein R. Les noms d’eau de la Lituanie (suite) // Revue internationale d’onomastique. Nr. 3, 1964. P. 167.</ref> (пазьнейшай -вайс-<ref>Gottschald M. Deutsche Namenkunde: Unsere Familiennamen nach ihrer Entstehung und Bedeutung. — Berlin, 2006. [https://books.google.by/books?id=FgHcPgx1QIYC&pg=PA522&dq=weise+wis+namenkunde&hl=ru&newbks=1&newbks_redir=0&sa=X&ved=2ahUKEwjHpMKN_52EAxVv9gIHHYS6Db0Q6AF6BAgLEAI#v=onepage&q=weise%20wis%20namenkunde&f=false S. 522].</ref>), а аснова [[Скальк|-скалк- (-шалк-)]] (імёны ліцьвінаў [[Скаламонт (імя)|Скаламонт]], [[Скальбут]], [[Коншалк]]; германскія імёны Scelemondo, Butaskalks, [[Готшалк (імя)|Gottschalk]]) — ад гоцкага skalks 'слуга'<ref>{{Літаратура/Пачаткі Вялікага княства Літоўскага (2019)|к}} С. 18.</ref>. Такім парадкам, імя Войшалк азначае «адданы паляваньню»<ref>{{Літаратура/Пачаткі Вялікага княства Літоўскага (2019)|к}} С. 21.</ref>. 

Мовазнаўца і гісторык [[Алесь Жлутка]] тлумачыць паходжаньне імя Войшалк ад двух[[Аснова слова|асноўнага]] імя тыпу Воиславь, Воитехь (Voislav, Voitech) шляхам даданьня да ўтваральнай асновы Voi- ці Vois- фармантаў 1—3 ступеняў -š-, -e(-o)l-, -(e,-o)k(o). Ад той жа асновы ўтварыліся [[Польская мова|ст.-польск.]] Wojsza, Wojszek і [[Беларуская мова|бел.]] Войша, Вайшэвіч<ref>{{Літаратура/Міндаў, кароль Літовіі, у дакумэнтах і сьведчаньнях|к}} С. 111.</ref>. Гісторык [[Павал Урбан]] у сваёй кнізе «Старажытныя ліцьвіны» таксама адзначае яшчэ адзін адпаведнік — князя [[бодрычы|бодрычаў]] [[Готшалк]]а<ref>{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 49.</ref>. Поўнае двухасноўнае імя падае пад 1267 году адна з польскіх кронік у паведамленьні<ref>{{Літаратура/Міндаў, кароль Літовіі, у дакумэнтах і сьведчаньнях|к}} С. 113.</ref>: «''Dux Leo filius Danielis regis Rusie occidit Woyslaum filium Mendogi ducis Lithwanorum''» («''Князь Леў, сын караля Русі Данілы, забіў Войслава, сына герцага ліцьвінаў Міндоўга''»).

Варыянты імя князя ў гістарычных крыніцах: ''Vesegele'' (чэрвень 1260 году)<ref>{{Літаратура/Міндаў, кароль Літовіі, у дакумэнтах і сьведчаньнях|к}} С. 39.</ref>; ''и въ Молшелгове'' (1264—1267 гады)<ref>{{Літаратура/Полацкія граматы (2015)|1к}} С. 59.</ref><ref>[http://starbel.by/dok/d148.htm Договор полоцкого князя Изяслава от имени Полоцка и Витебска с Ригой (1264—1267)], Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae</ref>; ''Воишелкъ'', ''Вошелкъ'', ''Вышелкъ'' або ''Вышелгъ'' ([[Галіцка-Валынскі летапіс]]); ''Woisalk'' ([[Старэйшая Аліўская хроніка]])<ref>Scriptores rerum Prussicarum. Bd. 1. — Leipzig, 1861. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=tPxxbl8_y64C&q=Woisalk#v=snippet&q=Woisalk&f=false S. 767].</ref>; ''Воишелгъ''<ref>ПСРЛ. Т. 3. — СПб., 1841. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=nc1hAAAAcAAJ&q=%D0%92%D0%BE%D0%B8%D1%88%D0%B5%D0%BB%D0%B3%D1%8A#v=snippet&q=%D0%92%D0%BE%D0%B8%D1%88%D0%B5%D0%BB%D0%B3%D1%8A&f=false С. 58].</ref> або ''Въишелгъ''<ref name="Zlutka">{{Літаратура/Міндаў, кароль Літовіі, у дакумэнтах і сьведчаньнях|к}} С. 112—113.</ref> ([[Наўгародзкі першы летапіс]]); ''Воишелкъ Миндовговичь''<ref>ПСРЛ. Т. 4. — СПб., 1848. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=QUoPAQAAMAAJ&q=%D0%9C%D0%B8%D0%BD%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D0%B3%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87%D1%8C#v=snippet&q=%D0%9C%D0%B8%D0%BD%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D0%B3%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87%D1%8C&f=false С. 39].</ref> або ''Войшеглъ''<ref>ПСРЛ. Т. 4. — СПб., 1848. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=QUoPAQAAMAAJ&q=%D0%92%D0%BE%D0%B9%D1%88%D0%B5%D0%B3%D0%BB%D1%8A#v=snippet&q=%D0%92%D0%BE%D0%B9%D1%88%D0%B5%D0%B3%D0%BB%D1%8A&f=false С. 180].</ref> ([[Наўгародзкі чацьверты летапіс]]); ''Вошелегъ'' ([[Сафійскі першы летапіс]])<ref>ПСРЛ. Т. 5. — СПб., 1851. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=gc5hAAAAcAAJ&q=%D0%92%D0%BE%D1%88%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B3%D1%8A#v=snippet&q=%D0%92%D0%BE%D1%88%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B3%D1%8A&f=false С. 192].</ref>; ''Voysalk'' або ''Woysalk'' ([[Ян Длугаш]]); ''Woyszełk'' ([[Хроніка Быхаўца]])<ref>ПСРЛ. Т. 32. — М., 1975. С. 133.</ref>; ''Войселк… Войселка Мендоговича'' ([[Хроніка літоўская і жамойцкая]])<ref>ПСРЛ. Т. 32. — М., 1975. С. 29—30.</ref>; ''Woyschalcus syn Mendoga'' (1872 год)<ref>Monumenta Poloniae historica. Pomniki dziejowe Polski / A. Bielowski. T. 2. — Lwów, 1872. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=AUghAQAAMAAJ&q=Woyschalcus+Mendoga#v=snippet&q=Woyschalcus%20Mendoga&f=false S. 997].</ref>.

== Біяграфія ==
[[Файл:Vojšałk. Войшалк (Łaŭryšaŭskaje Evangielle. Лаўрышаўскае Эвангельле).jpg|міні|зьлева|150пкс|Меркаваны партрэт Войшалка ў [[Лаўрышаўскае эвангельле|Лаўрышаўскім эвангельлі]]]]

Нарадзіўся ў 1223 годзе. Каля 1245 году ў [[Наваградак|Наваградку]] разам з бацькам і яго баярамі ахрысьціўся ў [[праваслаўе]]. Быў, відаць, наваградзкім намесьнікам Міндоўга. Магчыма, маецца на ўвазе пад ананімным «сынам Міндаўга», які ў 1251—1252 гадох ваяваў у ваколіцах [[Турыйск (Валынь)|Турыйску]] на [[Валынь|Валыні]], але гэта мог быць і [[Даўмонт]] (калі вернае меркаваньне некаторых крыніцаў, што апошні таксама быў сынам Міндаўга).

Першы пісьмовы ўспамін пра Войшалка знаходзіцца ў [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]] і датуецца 1254 годам, калі ён стаў [[Наваградзкія князі|наваградзкім князем]]. У тым жа годзе склаў мір з [[галіцка-валынскія князі|галіцка-валынскімі князямі]], выдаў замуж за [[Шварн|Шварна Данілавіча]] сваю сястру і перадаў Наваградзкае княства [[Раман Данілавіч|Раману Данілавічу]]. Сам жа пайшоў у [[Палонінскі манастыр]] на Валыні, дзе прыняў пострыг пад імем '''Лаўрыш'''.

Па трох гадох жыцьця ў Палонінскім манастыры, дзесьці ў 1256 або 1257 годзе выправіўся ў паломніцтва на гару [[Атон (гара)|Атон]], але мусіў вярнуцца з [[Баўгарыя|Баўгарыі]] з прычыны вайны, якая ішла там. Каля 1260 году разам з 10—12 манахамі заснаваў манастыр ''«на рацэ на [[Нёман]]е, паміж [[Літва старажытная|Літвой]] і [[Наваградак|Наваградкам]], і там жыў»''{{Заўвага|Пераклад з [[Старажытнаруская мова|старажытнарускай мовы]] паводле артыкулу: ''Краўцэвіч А.'' [http://pawet.net/library/history/bel_history/kraucewicz/29/%D0%92%D0%BE%D0%B9%D1%88%D0%B0%D0%BB%D0%BA_%281264_-_1267_%D0%B3.%29._%D0%86%D0%BD%D1%82%D1%8D%D0%BB%D1%96%D0%B3%D0%B5%D0%BD%D1%82_%D0%BD%D0%B0_%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%B5.html Войшалк (1264—1267 г.). Інтэлігент на троне] // pawet.net [Электронны рэсурс] — 2008. — 27 чэрвеня. — Дата доступу: 20.12.2015.}}. Гэты манастыр пазьней атрымаў назву [[Лаўрышаўскі кляштар|Лаўрышаўскага манастыра]] (цяпер вёска [[Лаўрышава]], [[Наваградзкі раён]], [[Гарадзенская вобласьць]]). Першым ігуменам манастыра быў [[Сьвяты|прападобны]] Елісей.

Войшалк пражыў у манастыры каля году, да нападу [[Бурундай|Бурундая]] з галіцка-валынскімі князямі ў 1258 годзе на [[Старажытная Літва|Літву]]. У гэты час ён выйшаў з манастыра і, зьяднаўшыся з сваім стрыечным братам [[Таўцівіл]]ам, захапіў Рамана Данілавіча і забіў яго, зноў стаўшы наваградзкім князем.

У 1263 годзе па забойстве [[Транята]]м Міндаўга і Таўцівіла на кароткі час зьбег у [[Пінск]]. Але ўжо ў 1264 годзе разам зь пінскім войскам вярнуўся ў Наваградак, дзе злучыўся з [[дружына]]мі наваградзкіх [[баяры|баяраў]] і пайшоў ўсталёўваць сваю ўладу ў [[Старажытная Літва|Літве]], зьнішчыўшы шмат сваіх ворагаў.

Прызнаў уладу [[Васілька Раманавіч|Васількі Раманавіча]] і князяваў разам з Шварнам Данілавічам, з дапамогай якіх заваяваў [[Нальшаны]] і [[Дзяволтва|Дзяволтву]]. У 1267 годзе перадаў уладу [[Шварн]]у і пайшоў у манастыр на Валыні.

Прыкладна ў красавіку 1268 году старэйшы брат Шварна Леў Данілавіч паклікаў Войшалка да сябе ва [[Уладзімер-Валынскі|Ўладзімер Валынскі]] на паляваньне, дзе ўласнаручна забіў яго<ref>{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 38.</ref>. Летапіс тлумачыць забойства тым, што Леў меў крыўду на Войшалка, які перадаў уладу над Літвой не яму, а Шварну<ref name="evkl"/>.

{{Пачатак блёку}}
{{Адзінка блёку
|папярэднік = [[Транята]]
|назва      = [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|Вялікі князь літоўскі]]
|гады       = 1264—1267
|наступнік  = [[Шварн]]
}}
{{Канец блёку}}

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)}}
* {{Літаратура/ЭВКЛ|1}}
* {{Літаратура/ЭВКЛ|2}}
* {{Літаратура/Пачаткі Вялікага княства Літоўскага (2019)}}
* [[Мікола Ермаловіч|Ермаловіч М.]] Старажытная Беларусь: Полацкі і новагародскі перыяды. — Мн.: Маст. літ., 1990. — 366 с.: іл. {{ISBN|5-340-00614-X}}.
* {{Літаратура/Міндаў, кароль Літовіі, у дакумэнтах і сьведчаньнях}}
* {{Літаратура/Гістарычны слоўнік Беларусі (1998)}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Спасылка|аўтар = [[Аляксандар Краўцэвіч|Краўцэвіч А.]] | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://pawet.net/library/history/bel_history/kraucewicz/29/Войшалк_(1264_-_1267_г.)._Інтэлігент_на_троне.html | загаловак = Войшалк (1264—1267 г.). Інтэлігент на троне | фармат = | назва праекту = | выдавец = [[Pawet.net]] | дата = 27 сакавіка 2011 | мова = | камэнтар = }}

{{Вялікія князі літоўскія}}

[[Катэгорыя:Лаўрышава]]