Прагляд крыніцы для Валеры Антоні Ўрублеўскі

{{Шляхціч
|Імя                 = Валеры Антоні Ўрублеўскі
|Поўнае імя          = 
|Арыгінальнае імя    = 
|Партрэт             = Walery Antoni Wróblewski.png
|Шырыня партрэту     = 
|Подпіс партрэту     = 
|Герб                = Slepowron.svg
|Шырыня гербу        = 
|Подпіс гербу        = Герб [[Сьлепаворан]]
|Пасады              = 
|Пачатак пэрыяду     = 
|Заканчэньне пэрыяду = 
|Папярэднік          = 
|Наступнік           = 
|Імя пры нараджэньні = 
|Род                 = [[Урублеўскія]]
|Бацька              = Антон Урублеўскі
|Маці                = Разалія зь [[Юроўскія|Юроўскіх]]
|Жонка               = 
|Дзеці               = 
|Рэлігія             = [[рыма-каталік]]
|Рэгаліі             = 
|Колер               = 
|Колер загалоўку     = 
}}
{{Цёзкі|Урублеўскі}}
'''Вале́ры Анто́ні Ўрубле́ўскі''' (15 сьнежня 1836 — 5 жніўня 1908) — дзяяч [[Беларусь|беларускага]], [[Польшча|польскага]] і міжнароднага рэвалюцыйнага руху.

== Біяграфія ==
[[Файл:Valery Antoni Ŭrubleŭski. Валеры Антоні Ўрублеўскі (1860-69).jpg|150пкс|зьлева|значак|В. А. Урублеўскі]]

Нарадзіўся ў мястэчку [[Жалудок|Жалудку]] [[Лідзкі павет|Лідзкага павету]] (цяпер у [[Шчучынскі раён|Шчучынскім раёне]] [[Беларусь|Беларусі]]) у сям’і мясцовага безьзямельнага шляхціца Антонія Ўрублеўскага і Разаліі з роду Юроўскіх. Бацька яго працаваў лесьніком, потым скарбнікам у графа [[Тызэнгаўз]]а.

Скончыўшы ў 1853 годзе [[Вільня|Віленскую]] гімназію, паступіў у [[Пецярбурскі лясны інстытут]]. У час навучаньня ўдзельнічаў у студэнцкім руху, быў сябрам нелегальнага рэвалюцыйнага гуртка, якім кіравалі польскія рэвалюцыянэры-дэмакраты [[Зыгмунт Серакоўскі]] і [[Яраслаў Дамброўскі]]. У 1861 годзе накіраваны інспэктарам лясной школы ў [[Саколка (горад)|Саколку]] [[Гарадзенская губэрня|Гарадзенскай губэрні]] (цяпер [[Польшча]]). У 1861—1862 гадах актыўна ўдзельнічаў у стварэньні нелегальнай рэвалюцыйнай арганізацыі на Гарадзеншчыне, вёў прапаганду сярод навучэнцаў школы. Разам з [[Кастусь Каліноўскі|Кастусём Каліноўскім]] рэдагаваў, друкаваў і распаўсюджваў нелегальную рэвалюцыйна-дэмакратычную газэту «[[Мужыцкая праўда]]».

У час [[паўстаньне 1863—1864 гадоў|паўстаньня 1863—1864 гадоў]] кіраваў паўстанцкімі аддзеламі. Ён быў прыхільнікам левага крыла «чырвоных» — найбольш актыўных змагароў, якія прытрымліваліся рэвалюцыйных поглядаў, — апоры на сялянскія масы, ліквідацыі абшарніцкага землеўладаньня, роўных правоў усіх народаў краю. У час бою з казакамі 7 жніўня 1864 году быў пасечаны шаблямі.

Крыху падлячыўшыся, эмігрыраваў у [[Францыя|Францыю]]. У [[Парыж]]ы кіраваў дэмакратычнымі арганізацыямі беларуска-польскіх эмігрантаў. Калі 18 сакавіка 1871 году ў Францыі адбылася рэвалюцыя і быў створаны першы ў гісторыі чалавецтва рабочы ўрад [[Парыская камуна]], як і многія іншыя яго суайчыньнікі, актыўна падтрымаў рэвалюцыйныя памкненьні парыжан. У гэтым выступленьні бачыў «''сацыяльную рэвалюцыю, якая пры посьпеху можа перавярнуць увесь парадак, што існуе цяпер у Эўропе…''». У званьні палкоўніка (атрымаў напярэдадні паўстаньня) прапанаваў камунарам свае паслугі і плян ваенных дзеяў. Неўзабаве атрымаў званьне генэрала і узначаліў адну з трох рэвалюцыйных армій, якая абараняла паўднёвую частку Парыжа. У баях Урублеўскі паказаў сябе ўмелым, разважлівым і прадбачлівым палкаводцам і змагаўся на чале арміі да апошняга дня існаваньня Парыскай камуны. Вэрсальцы завочна выраклі яго да пакараньня сьмерцю. З фальшывым пашпартам пераехаў у [[Вялікая Брытанія|Вялікую Брытанію]], дзе блізка пазнаёміўся з [[Карл Маркс|Карлам Марксам]] і [[Фрыдрых Энгельс|Фрыдрыхам Энгельсам]]. У гэты ж час здароўе ў выніку шматлікіх раненьняў моцна пахіснулася, яму зь цяжкасьцю ўдалося пазьбегнуць ампутацыі рукі.

Падлячыўшыся ў лякарні [[Лёнданскі ўнівэрсытэт|Лёнданскага ўнівэрсытэту]], уступіў у [[I Інтэрнацыянал]]. У кастрычніку 1871 году яго абралі сябрам Генэральнай рады I Інтэрнацыянала, сакратаром-карэспандэнтам для [[Польшча|Польшчы]]. Ідэі Інтэрнацыянала прапаведаваў у эмігранцкай арганізацыі «Люд польскі», створанай у [[Лёндан]]е зь яго ініцыятывы. У 1871—1872 гадох быў старшынём судовай («трацейскай») камісіі, якая разьбірала канфлікты паміж сябрамі I Інтэрнацыянала. Па распадзе I Інтэрнацыянала і арганізацыі «Люд польскі» (1876 год) перабраўся ў [[Жэнэва|Жэнэву]]. У 1878 годзе нелегальна прыяжджаў у [[Расея|Расею]] ([[Адэса]], [[Пецярбург]]), сустракаўся з [[народнікі-землявольцы|народнікамі-землявольцамі]]. Калі францускі ўрад абвясьціў амністыю ўдзельнікам Парыскай камуны, у 1885 годзе пераехаў у Францыю і пасяліўся ў горадзе [[Ніцца]]. У 1901 годзе францускі ўрад нават прызначыў яму пэнсію. Апошнія гады жыцьця правёў ва Ўарвілі (каля Парыжу) у хаце былога камунара земляка Г. Геншынскага. Пахаваны ў Парыжы на могілках [[Пэр-Ляшэз]], ля сьцяны Камунараў.

== Памяць у Беларусі ==
У [[Горадня|Горадні]] імем Урублеўскага названа [[вуліца Ўрублеўскага (Горадня)|вуліца]].

== Літаратура ==
* Чырвінскі В. Генерал Урублеўскі: каліновец, камунар, інтэрнацыяналіст // Наша гісторыя. №2, 2018. С. 16-17. ISBN 2617-2305

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20050509184839/http://asoby.belinter.net/cont.php?x=vw Гісторыя Беларусі. Асобы. Валеры Антоні Ўрублеўскі]

{{Бібліяінфармацыя}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Урублеўскі, Валеры Антоні}}
[[Катэгорыя:Беларускія рэвалюцыянэры]]
[[Катэгорыя:Паўстанцы 1863—1864 гадоў]]
[[Катэгорыя:Удзельнікі Парыскае камуны]]