Прагляд крыніцы для Бітва пад Воршай

{{Іншыя значэньні}}
{{Узброены канфлікт
|Назва           = Бітва пад Воршай
|Вайна           = [[Маскоўска-літоўская вайна 1512—1522 гадоў|Вайна Маскоўскай дзяржавы зь Вялікім Княства Літоўскім 1512—1522 гадоў]]
|Выява           = Autor nieznany (malarz z kręgu Lukasa Cranacha Starszego), Bitwa pod Orszą.jpg
|Подпіс да выявы = [[Бітва пад Воршай (карціна)|Бітва пад Воршай]]. [[Ганс Крэль]].
|Дата            = 8 верасьня 1514 году
|Месца           = паўночна-ўсходнія ваколіцы [[Ворша|Воршы]]
|Вынік           = перамога войска [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і [[Польскае Каралеўства (1385—1569)|Каралеўства Польскага]]
|Войска1         = {{Герб ВКЛ}} [[Вялікае Княства Літоўскае]], [[Каралеўства Польскае (1385—1569)|Каралеўства Польскае]]
|Войска2         = {{Герб Расеі (1625)}} [[Маскоўская дзяржава]]
|Камандуючы1     = [[Канстантын Астроскі]]
|Камандуючы2     = [[Іван Чаляднін]]
|Колькасьць1     = 30 тыс. літоўскіх і 4 тыс. польскіх ваяроў<ref name="harmatny">[[Віталь Гарматны|Гарматны В.]] [https://web.archive.org/web/20090915160151/http://arche.by/by/7/30/553/ Аршанская бітва 8 верасня 1514 г.] // [[ARCHE]]. №7—8 (70—71), ліпень — жнівень 2008.</ref>{{Заўвага|Расейскі гісторык Лобін называе лічбу 12—13 тыс. (4 тыс. літоўскіх і 9 тыс. польскіх ваяроў)<ref name="lobinVKL">Лобин А. Н. К вопросу о численности и составе польско-литовской армии в битве под Оршей в 1514 г. // Праблемы інтэграцыі і інкарпарацыі ў развіцці Цэнтральнай і Усходняй Еўропы ў перыяд ранняга Новага часу. {{Менск (Мінск)}}, 2010. С. 18—42.</ref>}} <br> 17 тыс. ваяроў (12 тыс. [[Ліцьвіны|ліцьвінаў]] і 2 тысячы палякаў, 3 тыс. пяхоты)<ref name="Kazakou-2019">[[Алесь Казакоў|Казакоў А.]] [https://web.archive.org/web/20210909195733/https://history.nashaniva.com/?c=lr&i=230744 Моцнае перабольшанне: колькі ваяроў насамрэч білася пад Оршай], [[Наша гісторыя]], 28 ліпеня 2019 г.</ref>
|Колькасьць2     = 80 тыс. ваяроў<ref name="ehb">[[Анатоль Грыцкевіч|Грыцкевіч А.]] Аршанская бітва 1514 // {{Літаратура/ЭГБ|1к}} С. 187.</ref><ref name="evkl249">[[Анатоль Грыцкевіч|Грыцкевіч А.]] Аршанская бітва 1514 // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 249.</ref><ref name="lindner">Lindner R. Historiker und Herrschaft: Nationsbildung und Geschichtspolitik im Weißrußland im 19. und 20. Jahrhundert. — München, 1999. S. 89.</ref><ref>Волков В. Войны и войска Московской Руси. — М., 2004. С. 57.</ref><ref>Zarys dziejów wojskowości Polski do roku 1864. T. I: Do roku 1648. — Warszawa, 1965. S. 331—336.</ref><ref>Соловьев С. М. История России с древнейших времен. Т. V. Ч. 2. — М., 1959. С. 246.</ref><ref name="strahl">Strahl P. C., Herrmann E. Geschichte des russischen Staates. Ausgabe 3. — Hamburg, 1846. S. 22.</ref><ref name="stryjkowski">[[Мацей Стрыйкоўскі|Stryjkowski M.]] Kronika polska, litewska, żmódzka i wszystkiéj Rusi. Volume 2. — Warszawa, 1846. S. 381.</ref>{{Заўвага|Расейскі гісторык Лобін на падставе ўскосных падлікаў спрабуе аспрэчыць гэтыя зьвесткі і называе лічбу 12 тыс.<ref name="lobin">Лобин А. Н. К вопросу о численности вооружённых сил Российского государства в XVI в. // Studia Slavica et Balcanica Petropolitana. № 1—2, 2009. С. 66.</ref>}} (?<ref name="Kazakou-2019"/>)
|Страты1         = 4 тыс. забітымі<ref name="harmatny"/>
|Страты2         = 40 тыс. забітымі<ref name="ehb"/><ref name="evkl250">[[Анатоль Грыцкевіч|Грыцкевіч А.]] Аршанская бітва 1514 // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 250.</ref><ref>Bandtkie J. S. Dzieje narodu polskiego. — Wrocław, 1835. S. 92</ref><ref>Bronikowski A. Die Geschichte Polens. Bd. 2. — Dresden, 1827, S. 50</ref><ref>[[Мацей Стрыйкоўскі|Stryjkowski M.]] Kronika polska, litewska, żmódzka i wszystkiéj Rusi. Volume 2. — Warszawa, 1846. S. 386.</ref>, у палон трапілі 10 ваяводаў, 17 вайскаводаў, 2 тыс. «дзяцей баярскіх» і больш за 2 тыс. ваяроў<ref name="ehb"/><ref name="evkl250"/>
}}
{{Бітвы маскоўска-літоўскай вайны (1512—1522)}}
'''Бі́тва пад Во́ршай''', '''Арша́нская бітва''' — найбуйнейшая бітва [[Маскоўска-літоўская вайна 1512—1522 гадоў|вайны Маскоўскай дзяржавы зь Вялікім Княствам Літоўскім 1512—1522 гадоў]] паміж [[Вялікае Княства Літоўскае|літоўскім]] і [[Маскоўскае княства|маскоўскім]] войскамі, якая адбылася 8 верасьня 1514 году на паўночным усходзе ад [[Ворша|Воршы]], на рацэ [[Крапівенка (прыток Дняпра)|Крапіўне]].

Аршанская бітва — адна з найбуйнейшых бітваў на тэрыторыі [[Эўропа|Эўропы]] ў пачатку XVI стагодзьдзя<ref name="ehb"/>. Перамога ў ёй дала Вялікаму Княству Літоўскаму магчымасьць вярнуць захопленыя супраціўнікам [[Дуброўна]], [[Амсьціслаў]] і [[Крычаў]]<ref name="ehb"/><ref name="evkl251">[[Анатоль Грыцкевіч|Грыцкевіч А.]] Аршанская бітва 1514 // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 251.</ref>. Па бітве да 1518 году не адбывалася ўварваньня на Беларусь маскоўскіх войскаў (з выняткам асобных набегаў)<ref name="ehb"/>. Перамога пад Воршай разглядаецца як адна зь першых у шэрагу трыюмфаў [[Ліцьвіны|літоўскае (беларускае)]] зброі — [[Бітва на Сініх Водах|Сінія Воды]], [[Бітва пад Грунвальдам|Грунвальд]], [[Бітва пад Кірхгольмам|Кірхгольм]], [[бітва пад Клецкам]]<ref name="harmatny"/>. 

Штогод 8 верасьня [[беларусы]] адзначаюць нацыянальнае сьвята — [[Дзень беларускай вайсковай славы]]<ref>[[Вінцук Вячорка|Вячорка В.]] Якія гістарычныя даты павінны памятаць і шанаваць беларусы? // {{Літаратура/100 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі|к}} С. 78.</ref> — вялікай перамогі над намнога большым войскам маскоўскіх захопнікаў, здабытай у абарончай вайне, на сваіх землях і сваёй жа арміяй, кіраванай [[Літоўская мітраполія|сваім, праваслаўным]] гетманам<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=8 верасня — Дзень беларускай вайсковай славы. У чым унікальнасць беларускай перамогі ў бітве пад Оршай|спасылка=https://nashaniva.com/?c=ar&i=197044|выдавец=[[Наша Ніва]]|дата публікацыі=8 верасьня 2021|дата доступу=верасьня 2021}}</ref>.

== Перадгісторыя ==
Увосень 1512 году [[Маскоўскае княства|Маскоўская дзяржава]] распачала новую вайну за землі, якія лічыла «спрадвеку сваімі» ({{мова-ru|исконно русские земли|скарочана}}) — сучасныя [[Беларусь]] і [[Украіна|Ўкраіну]], хоць яны ўваходзілі ў склад [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] й пад уладаю Масквы ніколі не былі<ref name="arlou">[[Уладзімер Арлоў (гісторык)|Арлоў У.]] 8 верасня 1514. Бітва пад Воршай // {{Літаратура/Дзесяць вякоў беларускай гісторыі (1997)|к}}</ref>.

[[Файл:S. V. Ivanov. Campaign of Muscovites. XVI century. (1903).jpg|міні|''Выправа маскавітаў XVI ст''. Карціна С. Іванова, 1903 г.]]

Фарпостам Вялікага Княства Літоўскага на ўсходзе быў адміністрацыйны цэнтар аднайменнага ваяводзтва [[замак|горад]] [[Смаленск]]. Двойчы з пачатку вайны (у 1512 і 1513) ён вытрымаў маскоўскія атакі. У трэці раз велізарнае 80-тысячнае войска маскавітаў, папоўненае наймітамі з заходнеэўрапейскіх краінаў, узяло яго ў аблогу ў ліпені 1514 году<ref name="arlou"/>. Па гарадзкіх сьценах амаль бесьперапынна білі трыста гарматаў. 1 жніўня ваявода [[Юры Салагуб]] капітуляваў па месячнай аблозе і абстрэле<ref name="arlou"/>.

Натхнёны посьпехам маскоўскі князь [[Васіль ІІІ]] кінуў свае войскі ўглыб Літвы. Неўзабаве ўсьлед за Смаленскам захопнікі ўзялі [[Крычаў]], [[Амсьціслаў]] і [[Дуброўна|Дуброўну]]. Пра ўпэўненасьць маскоўскага валадара ў перамозе сьведчыць ягоны загад сваім ваяводам ў часе адной з застоліцаў: ''«войскі літоўскія й польскія з каралём да Масквы як быдла пугамі гнаць»''<ref name="arlou"/>.

Такім парадкам, зьявілася небясьпека існаваньню самога Вялікага Княства Літоўскага<ref name="arlou"/>.

== Сілы бакоў ==

=== Вялікае Княства Літоўскае ===
[[Файл:Krell Battle of Orsha (detail) 07.jpg|міні|[[Канстантын Астроскі]], гетман вялікі літоўскі]]

Вялікі князь [[Жыгімонт Стары]] здолеў сабраць пад свае сьцягі ў [[Менск]]у крыху болей за 35 тысячаў ваяроў. Тут былі 16 тысячаў коньнікаў паспалітага рушаньня Вялікага Княства пад камандаваньнем славутага гетмана [[Канстантын Астроскі|Канстантына Астроскага]], 14 тысячаў польскіх конных жаўнераў, 3000 найманай пяхоты й 2500 шляхцічаў-добраахвотнікаў з [[Польшча|Польшчы]]<ref name="ehb"/><ref name="evkl249"/>. Жыгімонт Стары з чатырохтысячным войскам застаўся ў [[Барысаў|Барысаве]], а асноўныя сілы (больш за 30 тыс. чал.<ref name="lobinVKL"/><ref name="evkl249"/>) на чале з Канстантынам Астроскім рушылі насустрач маскоўскім захопнікам. Аддзеламі войскаў камандавалі [[Юры Радзівіл «Геркулес»|Юры Радзівіл]], [[Юры Сямёнавіч Алелькавіч|Юры Алелькавіч]], [[Януш Сьвярчоўскі]] ды іншыя, значную яго колькасьць складалі літоўскія ваяры<ref name="ehb"/><ref name="evkl249"/>.

=== Маскоўскае княства ===
Агульная колькасьць маскоўскага коннага войска пад камандаю ваяводы баярына [[Іван Чаляднін|Івана Андрэевіча Чалядніна]] складала 80 тысячаў чалавек<ref name="ehb"/><ref name="evkl249"/><ref name="Arlou-2012-150">{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 150.</ref><ref name="lindner" /><ref name="strahl" /><ref name="stryjkowski" /><ref name="lobin" />{{Заўвага|З гэтымі лічбамі згаджаюцца [[Мацей Стрыйкоўскі]], [[Аляксандар Гваньіні]], рускія летапісы, [[Сяргей Салаўёў]], вайсковыя гісторыкі XX ст.}}. Баярын князь [[Міхаіл Булгакаў-Голіца|Міхаіл Іванавіч Булгакаў-Голіца]], фармальна падпарадкаваны яму, самастойна камандаваў сваімі палкамі. Войска цалкам складалася з коньніцы фэўдальнага апалчэньня і мела артылерыю нявызначанага складу й колькасьці, але бязь цяжкіх гарматаў{{Заўвага|Паводле сьведчаньня [[Мікалай Карамзін|Мікалая Карамзіна]]}}.

== Перад бітвай ==
Па некалькіх паразах (пры канцы жніўня адбыліся сутычкі на рэках [[Бярэзіна|Бярэзіне]], [[Бобр (рака)|Бабры]] і [[Друць|Друці]]<ref name="ehb"/>) маскоўскія водцы адвялі войскі на левы бераг Дняпра і спыніліся паміж Воршай і Дуброўнай на ўзгорках каля вёсак Пугайлава і [[Рукліна]], на рэчцы [[Крапівенка (прыток Дняпра)|Крапіўне]]. Такім пардкам, для рухаў свайго непрыяцеля маскоўскія ваяводы пакідалі прастору ў [[Лукавіна|лукавіне]] Дняпра каля Воршы і спадзяваліся ў вальнай бітве разьбіць колькасна слабейшае войска ВКЛ і скончыць вайну.

Войска ВКЛ падышло да Дняпра 7 верасьня каля Воршы, і Канстантын Астроскі, не зважаючы на сілы бакоў, таксама пастанавіў даць вальную бітву. Каб не перапраўляцца пад абстрэлам, ён правёў дэманстрацыйны манэўр зь пераправай цераз [[Дняпро]] на вачах маскавітаў некалькіх тысячаў коньнікаў<ref name="arlou"/>. Тым часам асноўная частка войска ўвечары была перасунутая віцебскай дарогай на поўнач, а ўночы на 8 верасьня ўпотай пераправілася на левы бераг двума пантоннымі мастамі і бродам аршанскай крэпасьці<ref name="ehb"/>. Па гэтым войска сканцэнтравалася каля вёскі [[Пашына]]. Тут і адбылася вызначальная бітва.

Чаляднін даведаўся пра пераправу з спазьненьнем і не згадзіўся з прапановай сваіх ваяводаў атакаваць ужо перапраўленую частку войска ВКЛ. Лічыцца, што Чаляднін спадзяваўся на вялікую колькасную перавагу і жадаў бітвы адразу з усім войскам Канстантына Астроскага.

== Бітва ==
[[Файл:Aršanskaja bitva, Pahonia. Аршанская бітва, Пагоня (1575).jpg|значак|Аршанская бітва. Плян, 1575 г.]]

Ваявода Іван Чаляднін надумаў адным ударам пакончыць зь літоўскім войскам і ў сваёй перамозе не сумняваўся<ref name="harmatny"/>:
{|
|-
| {{пачатак цытаты}}
Пачакаем, пакуль не пераправіцца ўсё войска, бо нашыя сілы настолькі вялікія, што без сумненьня і вялікіх намаганьняў мы зможам ці разьбіць гэтае войска, ці абкружыць яго ды гнаць, як быдла, аж да Масквы. Нарэшце, адзінае, што нам застанецца, — заняць усю Літву.
{{арыгінал|ru|Подождем немного, пока переправится все войско: у нас такие силы, что, без сомнения, мы можем без большого труда или разбить это войско, или окружить его и гнать до самой Москвы, как быков. Наконец нам останется только занять всю Литву.}}
{{канец цытаты}}
|}

Палкі Канстантына Астроскага пачалі шыхтавацца насупраць стану маскавітаў уночы з 7 на 8 верасьня. Яны занялі пазыцыі абапал яру, які ішоў ад вёскі Пугайлава да пераправы цераз Дняпро. Наперадзе свайго войска гетман паставіў два конныя гуфы (палкі), свой і каронны В. Сампаліньскага, паміж якімі разьмяшчалася ўзброеная [[пальная зброя|пальнай зброяй]] (стрэльбамі і пішчалямі) пяхота. Вершнікі стаялі і ў другой лініі: літоўскі полк [[Юры Радзівіл Геркулес|Юрыя Радзівіла]] і польскі [[Януш Сьвярчоўскі|Януша Сьвярчоўскага]]. Флянгі трымалі па тры дапаможныя (рэзэрвовыя) палкі (харугвы) коньніцы зь лягчэйшым узбраеньнем. Акурат на правым краі на ўзьлеску гетман прыхаваў пад заслонаю пяхоты артылерыю (рушніцы і самапалы)<ref name="harmatny"/>.

Войска Маскоўскай дзяржавы было пастаўлена ў тры лініі. Наперадзе стаў полк перадавой варты, у цэнтры — вялікі полк (на фронце шырынёй 5 км), на правым флянгу — полк правай рукі, на левым, каля в. Рукліна — полк левай рукі. На пагорку ў цэнтры за вялікім палком стаяў полк тылавой стражы (рэзэрв). Баявыя парадкі маскоўскага войска былі расьцягнутымі ў спадзяваньні на ахоп і акружэньне больш малалікага войска ВКЛ.

Бітва распачалася ў полі на беразе Дняпра ў тры кілямэтры ўздоўж ракі, за 200—400 мэтраў ад берага ў першай фазе бою і за тры з паловай кілямэтры ў другой ягонай фазе, за пяць вёрстаў ад Воршы а 9 гадзіне раніцай 8 верасьня 1514 году. Углыбкі абодвух франтоў поле бою таксама складала прыблізна тры кілямэтры, пры гэтым ня ўсе войскі займалі гэтую прастору — частка іх уводзілася ў бой паступова<ref name="harmatny"/>.

=== Першая фаза ===
[[Файл:Bitwa pod Orszą-lewa strona.jpg|міні|Бітва пад Воршай. Фрагмэнт карціны]]
 
На досьвітку маскоўскія ваяводы Чаляднін і Булгакаў-Голіца павялі палкі ў першую атаку. Канстантын Астроскі пад дзяржаўным сьцягам з [[Пагоня]]й і выявай Багародзіцы<ref name="Arlou-2012-150"/> зьвярнуўся да сваіх ваяроў з кароткай прамовай: ''«Мужныя рыцары! Няхай доблесьць і мужнасьць вашы будуць вартыя слаўных бацькаў!..»''<ref name="arlou"/> — і загадаў конным палкам павольна рухацца наперад. Гэты рух маскоўскія ваяводы палічылі за сыгнал да атакі і ў сваю чаргу перайшлі ў агульны наступ. Маскоўскі полк правай рукі князя Голіцы ўдарыў на левае крыло войска ВКЛ. Полк левай рукі наступаў на правае крыло войска ВКЛ, але безь вялікага імпэту, што дазволіла Канстантыну Астроскаму вызваліць там частку сіл. Іншыя палкі былі пасланыя ў абыход.

Войска ВКЛ на сваім левым крыле адбіла атаку і перайшло ў контратаку, атрымаўшы падмацаваньне. Полк цяжкіх латнікаў Сампаліньскага прайшоў перад фронтам і ўдарыў на маскоўскі полк правай рукі з флянгу.

Няўдача першай атакі ня надта зьбянтэжыла Чалядніна й Голіцу: у іх была амаль трохразовая перавага — 80 тысячаў супроць 30<ref name="arlou"/>. Такая самаўпэўненасьць саслужыла ваяводам дрэнную службу. Яны кепска ўзаемадзеялі й нават не лічылі патрэбным дапамагаць адзін аднаму<ref name="arlou"/>. Калі ваяры Канстантына Астроскага ўдарылі па палкох Булгакава-Голіцы, Чаляднін ад бою ўхіліўся, а калі ўдар абрынуўся на ягоных ваяроў, Голіца адплаціў тым самым<ref name="arlou"/>.

Спроба абысьці войска Вялікага Княства Літоўскага і наляцець з тылу не ўдалася, і па поўдні маскоўскія ваяводы кінулі на супраціўніка галоўныя сілы. Сеча дасягнула найвышэйшага напалу. Гетман быў сярод сваіх жаўнераў<ref name="arlou"/>.

=== Другая фаза ===
Удалым манэўрам пад выглядам адступленьня Канстантын Астроскі ўцягнуў супраціўніка ў пагоню і вывеў яго пад агонь сваіх замаскаваных гарматаў. Чаляднін кінуў у перасьледаваньне ўсе свае сілы. Але выявілася, што ўцёкі коньніцы ВКЛ былі загадзя ўмоўленай хітрасьцю, якая вывела пагоню маскоўскага войска на стралкова-артылерыйскую засаду. Шматразовыя залпы гармат і пішчаляў нанесьлі ўдары па палкох Булгакава-Голіцы і ўшчэнт разьбілі іх, частка ваяроў трапіла ў палон, рэшта кінулася наўцёкі. Таксама былі разгромленыя і палкі Чалядзіна<ref name="ehb"/>.

У маскоўскім войску пачалася паніка, многія з уцекачоў загінулі ў Дняпры і Крапіўне<ref name="ehb"/>. Зацятае перасьледаваньне і жорсткае вынішчэньне ўцекачоў цягнулася да заходу сонца, а часам і назаўтра. За некаторымі з уцекачоў гналіся на 8 літоўскіх міль (каля 60 км). Адныя ўцякалі ў лясы, другія — у балоты. Вада ў Крапіўне пачырванела ад крыві ды, паводле паданьня, выйшла зь берагоў, бо целы мноства забітых загацілі раку<ref name="arlou"/>.

== Страты бакоў ==
[[Файл:Aršanskaja bitva. Аршанская бітва (1542-55).jpg|значак|Аршанская бітва, з мапы 1542—1555 гг.]]

Страты войска Вялікага Княства Літоўскага падаюцца заходнімі гісторыкамі як «невялікія» — 4 вялікія паны, каля 500 рыцараў (або 400 рыцараў і простых жаўнераў{{Заўвага|Паводле [[Марцін Бельскі|М. Бельскага]]}}), невядомая колькасьць простых жаўнераў{{Заўвага|Паводле [[Мацей Стрыйкоўскі|М. Стрыйкоўскага]]}}.

Летапісы й хронікі паведамляюць, што маскоўская раць страціла забітымі блізу 40 тысячаў<ref name="ehb"/>. Вялікі князь [[Жыгімонт Стары]] у сваіх лістах да эўрапейскіх удадароў, у тым ліку да [[Ляндмайстары Тэўтонскага ордэну ў Лівоніі|лівонскага ляндмайстра]] [[Тэўтонскі Ордэн|Тэўтонскага ордэну]] пра Аршанскую перамогу, пісаў, што літоўцы ўзялі ў палон 8 (з 11) вярхоўных ваяводаў (у тым ліку Чаляднін і Булгакаў-Голіца), 37 другарадных кіраўнікоў і 1,5 тысячы баяраў, усяго забітых і паланёных расейцаў, было 30 тысячаў з 80-тысячнага войску<ref>Acta Tomiciana III, № 232, 288, 289, 293, 295, 298, 301.</ref>.

[[Файл:Facial Chronicle - b.18, p. 276 ill - Battle of Orsha.jpg|значак|Аршанская бітва. Зь [[Ліцавы летапісны звод|Ліцавога летапіснага зводу]], 1568—1576 гг.]]

У рукі пераможцаў трапіў маскоўскі абоз, пальная зброя, баявыя сьцягі. Захопленых коней і палову вайсковага абозу Канстантын Астроскі раздаў сваім ваярам у падзяку за мужнасьць. Сярод трафэяў знайшлі і тысячы кайданоў, якія Васіль ІІІ падрыхтаваў для [[Ліцьвіны|ліцьвінаў]]<ref name="harmatny"/>.

Прыгаломшаны весткаю пра поўны разгром свайго войска Васіль ІІІ абвясьціў, што для яго ''«той, хто трапіў у палон, — мёртвы»'', і кінуў іх на вырак лёсу<ref name="ehb"/>. Булгакаў-Голіца вярнуўся ў Масковію толькі ў 1552 годзе.

Як пісаў вядомы гісторык [[Мікалай Карамзін|М. Карамзін]] у сваёй працы «История государства Российского»<ref name="harmatny"/><ref>Карамзин Н. М. История государства Российского. Т. VII. — СПб., 1819. С. 69—70.</ref>:
{|
|-
| {{пачатак цытаты}}
Ліцьвіны ніколі не атрымоўвалі такой славутай перамогі над маскавітамі: гналі, рэзалі, тапілі іх у Дняпры і Крапіўне; целамі ўсеялі палі паміж Воршай і Дуброўнай… адным словам яны поўнасьцю адпомсьцілі нам за [[Бітва пры Ведрашы|Ведраскую бітву]].
{{арыгінал|ru|Литовцы никогда не одерживали такой знаменитой победы над Россиянами: гнали, резали, топили их в Днепре и в Кропивне; телами усеяли поля между Оршею и Дубровною… одним словом, в полной мере отмстили нам за Ведрошскую битву.}}
{{канец цытаты}}
|}

«[[Хроніка літоўская і жамойцкая]]» апісвае бітву пад Воршай наступным чынам:
{{Цытата|Литовское войско вѣдаючи, иж не могут иначей Днепра перебыти, тылко в том мѣстцу, где москва обозом стала, зараз починили мосты з плытов и з шугалѣев, през которые мосты дѣла и гаковницы в цѣлости перепровадили. Комонник зас литовский, котрого было 16 000, тыи просто през Днѣпр в брод А под Оршею порадным шиком з веселым серцем охотне переправилися всѣ в цѣлости, тылко з них еден утонул. Видячи теж и полское войско над которым был гетман Ян Свирщевский, за литвою сщасливе Днѣпр перебыли, а москва в трубы и бубны свои ударили, прапорцы и корогви свои бучне роспустивши, скочили на литву… А Константин Острозский зараз им дал отпор, мужне сам стоячи на чолѣ, напоминаючи своих до бою, же сором утѣкати, бо маете ли гинути по лѣсах и дорогах, то лѣпше на пляцу лечи з несмертелною славою. А тая война была в пяток на Рожесто Пресвятыя Богородицы и была война великая, бо москвы было пятькрот болш, ниж поляков, руси и литвы. И помогл бог войску полскому и литовскому, иж всю москву наголову побили и настарших воевод их поимали… а дѣтей боярских живых приведено личбою 596; тых всѣх послано по замках литовских до вязеня, а иншии москалѣ вси побиты, и сам гетман их Иван Андрѣевичь Челядин зостал на пляцу забитый есть.}}

== Вынікі ==
[[Файл:Aršanskaja bitva. Аршанская бітва (1515).jpg|міні|Бітва пад Воршай, з брашуры {{nowrap|А. Крыцкага}}, 1515 г.]]

Аршанская бітва была адной з найбуйнейшых у [[Эўропа|Эўропе]] ў пачатку ХVІ стагодзьдзя. У Нюрнбэргу гэтай падзеі прысьвячаецца асобны друкаваны аркуш<ref>{{Артыкул|аўтар = Погорелый А.|загаловак = 500 лет битве под Оршей. Сможет ли чистое поле стать центром туризма?|арыгінал = |спасылка = http://www.aif.by/timefree/history/item/28656-battleorsha.html|аўтар выданьня = |выданьне = [[Аргументы и факты]]|тып = |месца = |выдавецтва = |год = 30 красавіка 2014|выпуск = |том = |нумар = 18|старонкі = |isbn = |мова = ru}}</ref>. Па гэтай перамозе літоўскае войска пачало вяртаць занятыя маскавітамі гарады: [[Друцак (горад)|Друцак]], [[Дуброўна (горад)|Дуброўну]], [[Крычаў]], [[Амсьціслаў]].

Дзякуючы ўдалай дыпляматычнай палітыцы Вялікага Княства Літоўскага пачаў развальвацца накіраваны супраць Польшчы й ВКЛ таемны альянс [[Маскоўскае княства|Масковіі]] ды эўрапейскіх дзяржаваў. На Венскім зьезьдзе 1515 году [[Ягелоны]] і [[Габсбургі]] дасягнулі поўнага ўзаемаразуменьня, [[Лівонская канфэдэрацыя]] трапіла пад уплыў Вялікага Княства Літоўскага. У Эўропе пачаў складацца нэгатыўны выгляд Маскоўскае дзяржавы<ref>Граля И. Мотивы «Оршанского триумфа» в Ягеллонской пропаганде // Проблемы отечественной истории и культуры периода феодализма: Чтения памяти В. Б. Кобрина. — М., 1992. С. 46—50.</ref>. [[Крымскія татары]], уражаныя перамогаю пад Воршай, на два гады спынілі набегі на Вялікае Княства і павярнулі сваіх коней у бок Масковіі.

Аднак асноўная мэта кампаніі — вяртаньне ў склад Вялікага Княства Літоўскага [[Смаленск]]у — засталася недасяжнай з шэрагу прычынаў<ref name="harmatny"/>:
* Кепскае надвор’е запаволіла рушаньне вялікалітоўскага войска, у дарозе захварэла шмат ваяроў.
* Смаленскі ваявода В. Шуйскі выкрыў змову месьцічаў на чале з уладыкам Варсанофіем, што прагнулі вяртаньня ў склад Вялікага Княства Літоўскага; уладыка Варсанофі апынуўся ў вязьніцы, а астатніх змоўцаў Шуйскі павесіў на гарадзкіх мурах.
* Маскавіты спустошылі смаленскія прадмесьці, таму не было чым карміць войска.

У выніку аблога была беспасьпяховай, і Смаленск разам з шэрагам іншых тэрыторыяў (агулам 23 тысячы км²) паводле дамовы 1522 году застаўся ў складзе Маскоўскае дзяржавы.

== Памяць ==
[[Файл:Aršanskaja bitva. Аршанская бітва (1597).jpg|міні|Бітва пад Воршай, 1597 г.]]

У сьнежні 1514 году вялікі гетман Канстантын Астроскі трыюмфальна ўступіў у сталіцу дзяржавы [[Вільня|Вільню]]. У гонар перамогі на ягоныя сродкі там збудавалі праваслаўныя цэрквы Сьвятой Тройцы й Сьвятога Мікалая, якія захаваліся дагэтуль.

У гонар Аршанскага трыюмфу выйшлі брашуры лацінскаю і нямецкаю мовамі, у якіх кароль [[Жыгімонт Стары]] і папскі [[нунцы]] Пізо апавядалі пра бітву [[Папа Рымскі|Папу Рымскаму]] Льву Х. У самой апостальскай сталіцы Рыме прайшло ўдзячнае набажэнства за аршанскі трыюмф<ref name="harmatny"/>. У другой палове 1514 году ў [[Нюрнбэрг]]у выйшаў адмысловы лісток з апісаньнем бітвы, перавыдадзены ў 1515 годзе.

Пра славутую перамогу апавядалі руска-літоўскія і, асабліва, польскія хронікі, найперш Б. Вапоўскага, М. Бельскага, М. Стрыйкоўскага, Ю. Дэцыя. У іх Аршанская бітва параўноўвалася зь перамогаю рымскага вайскавода [[Сцыпіён Афрыканскі|Сцыпіёна Афрыканскага]] над славутым [[картаген]]скім вайскаводам [[Ганібал]]ам пры Замі (202 год да нашай эры), называлі князя Канстантына І «Сцыпіёнам руськім». Бітву занатавалі таксама маскоўскія і наўгародзкія летапісы.

[[Файл:Aršanskaja bitva. Аршанская бітва (J. Krzesz, 1885).jpg|значак|Аршанская бітва. Ю. Мэнціна-Кшэш, 1885 г.]]

Аршанская бітва пакінула глыбокі сьлед у тагачаснай беларускай, украінскай і польскай літаратуры. У [[Валынскі кароткі летапіс|Валынскім кароткім летапісе]] зьмяшчаецца «Пахвала князю Астроскаму» — сапраўдны літаратурны твор, узбагачаны прыкладамі і цытатамі з [[Біблія|Бібліі]] і старажытнай гісторыі. Канстантын Астроскі параўноўваецца зь біблейскім героем Авіем, сынам Раваама, які ваяваў зь дзесяцьцю каленамі Ізраільскімі і за адзін дзень забіў 500 000 дужых людзей. Пахвала заканчваецца ўслаўленьнем караля Жыгімонта Старога і князя Канстантына Астроскага<ref name="harmatny"/>:
{{Цытата|Великославному господарю королю Жикгимонту Казимировичу буди честь и слава на векы, победившему недруга своего великого князя Василиа московского, а гетману его, вдатному князю Костянтину Ивановичу Острозскому дай Боже здоровье и щастье вперед лепшее как ныне, побил силу великую московскую, абы так побивал силную рать татарскую, проливаючы кров их бесурменскую.}}

[[Файл:Ściah Śviatoha Juryja. Сьцяг Сьвятога Юрыя.svg|міні|Сьцяг [[Сьвяты Юры|Сьвятога Юрыя]]]]

Празь некалькі гадоў па перамозе невядомы майстар (хутчэй за ўсё ўдзельнік бітвы, вучань вядомага мастака [[Люкас Кранах Старэйшы|Люкаса Кранаха Старэйшага]]<ref name="harmatny"/>) стварыў маляўнічае [[Бітва пад Воршай (карціна)|батальнае палатно]], на якім у характэрнай для сярэднявечнага [[малярства]] кантынуацыйнай манеры адлюстроўваюцца ўсе эпізоды сечы, якія быццам адбываюцца адначасна<ref name="zigulski">Жигульский-мл. З. [https://archive.is/20121225052555/enoth.narod.ru/History/Orsha_Battle_1514.txt «Битва под Оршей» — структура картины] // Rocznik Historii Sztuki. t. XII. — Wroclaw-Warszawa-Krakow-Gdansk, 1981. S. 85-132.</ref>. На карціне, што захоўваецца цяпер у [[Нацыянальны музэй (Варшава)|Нацыянальным музэі ў Варшаве]], на коп’ях літоўскай кавалерыі можна ўбачыць дзяржаўны сьцяг Вялікага Княства Літоўскага з выявай [[Пагоня|Пагоні]] і баявыя флюгеры з чырвонай паласой на белым фоне, перакрыжаванай каля тронка другой чырвонай паласой<ref name="ehb"/>. Гэта — сьцяг [[Сьвяты Юры|Сьвятога Юрыя]], які з усяго відаць, стаў прататыпам [[бел-чырвона-белы сьцяг|бел-чырвона-белага сьцяга]]<ref>Ткачев М. Национальные символы: народ и история. // Гербовед. № 9 (21), 1997.</ref>.

[[Файл:Aršanskaja bitva. Аршанская бітва (1524-30, 1880-89).jpg|значак|Аршанская бітва, 1880-я гг. (паводле карціны Г. Крэля)]]

Аршанская бітва ўвайшла ў эўрапейскія хрэстаматыі з ваеннай гісторыі як узор удалай тактыкі змаганьня з намнога перасяжнымі сіламі ворага, як прыклад вызначальнага ўплыву таленту і майстэрства вайсковага начальніка на вынік баталіі<ref>[[Генадзь Сагановіч|Сагановіч Г.]] Хто такі Кастусь Астрожскі? // {{Літаратура/100 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі|к}} С. 22.</ref>.

Бітва пад Воршай вывучалася ў вайсковых вучэльнях дарэвалюцыйнай Расеі. Як узор баявога майстэрства яна разглядаецца ў Расейскай ваеннай энцыкляпэдыі 1914 году<ref>Военная энциклопедия. Т. XVII. Петроград, 1914. — С. 186—187.</ref>. Першым у беларускіх падручніках інфармацыю пра бітву напісаў [[Вацлаў Ластоўскі]]. У БССР пра бітву пад Воршай у сваіх падручніках пісалі [[Усевалад Ігнатоўскі|Ўсевалад Ігнатоўскі]] і [[Мітрафан Доўнар-Запольскі]]. «Кароткі нарыс гісторыі Беларусі» Ігнатоўскага меў чатыры выданьні ў 20-я гады ХХ ст. (1-е выд. — 1919 г.; 2-е і 3-е выд. — 1921 г. і 4-е выд. — 1926 г.). Па [[Савецкія рэпрэсіі ў Беларусі|сталінскіх рэпрэсія']] бітва ў падручніках ня згадвалася, і пісаць пра яе пачалі толькі па распадзе СССР<ref>{{Спасылка | аўтар = [[Алег Трусаў|Трусаў А.]] | прозьвішча = Трусаў| імя = Алег| аўтарlink = Алег Трусаў| суаўтары = | дата публікацыі = 3 верасьня 2014| url = http://pawet.net/library/history/bel_history/trusau/26/%D0%90%D0%B4%D0%BB%D1%8E%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B5_%D0%90%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%D0%B1%D1%96%D1%82%D0%B2%D1%8B_%D0%BD%D0%B0_%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BA%D0%B0%D1%85_%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D1%96%D1%85_%D0%BF%D0%B0%D0%B4%D1%80%D1%83%D1%87%D0%BD%D1%96%D0%BA%D0%B0%D1%9E.html| копія = | дата копіі = | загаловак = Адлюстраванне Аршанскай бітвы на старонках беларускіх падручнікаў| фармат = | назва праекту = | выдавец = pawet.net| дата = 31 сьнежня 2015| мова = | камэнтар = }}</ref>.

=== Песьня ===
[[Вацлаў Ластоўскі]] запісаў народную песьню пра бітву, упершыню надрукаваную ў 1918 годзе ў кнізе «Выпісы зь беларускай літаратуры» разам зь некаторымі іншымі [[фальклёр]]нымі творамі. Аднак гістарычнасьць і народнасьць песьні сучаснымі гісторыкамі ставіцца пад сумнеў, бо ніякіх спасылак на крыніцу Ластоўскі не прывёў, таксама ён не пазначыў месца, дзе запісаў песьню<ref name="dumka"/>. Гэтая песьня не фіксуецца ў шматлікіх фальклёрных зборніках XIX—XX ст. Гісторыкі [[Яўхім Карскі]] й [[Канстантын Кабашнікаў]] адзначаюць, што беларускаму фальклёру не ўласьцівыя гераічныя песьні з дэталізаваным апісаньнем гістарычных падзеяў<ref name="dumka">{{Спасылка | аўтар = [[Алег Ліцкевіч|Ліцкевіч А.]] | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = сакавік 2009| url = http://beldumka.belta.by/isfiles/000167_167773.pdf| копія = | дата копіі = | загаловак = «Слава Воршы ўжо не горша...» Гісторыя адной містыфікацыі| фармат = | назва праекту = | выдавец = Беларуская Думка| дата = 9 верасьня 2014 | мова = | камэнтар = }}</ref>.

Песьня пашырылася ў друку за часамі [[беларусізацыя|беларусізацыі]] ў [[БССР]], яна была надрукаваная ў кнізе [[Максім Гарэцкі|Максіма Гарэцкага]] «Гісторыя беларускай літаратуры» ў разьдзеле «Гістарычныя песьні», якая мела статус навучальнага дапаможніка. Па згортваньні беларусізацыі й пачатку [[Савецкія рэпрэсіі ў Беларусі|сталінскіх рэпрэсіяў]] песьня перастала друкавацца. У 1944 годзе песьня была перадрукаваная ў кнізе [[Язэп Найдзюк|Язэпа Найдзюка]] «Беларусь учора і сяньня», якая прызначалася нацысцкімі ўладамі ў якасьці школьнага падручніка для акупаваных беларускіх тэрыторыяў. Па распадзе СССР песьня як «беларуская народная» друкавалася ў навукова-папулярных працах [[Уладзімер Арлоў (гісторык)|Уладзімера Арлова]], [[Генадзь Сагановіч|Генадзя Сагановіча]], [[Вітаўт Чаропка|Вітаўта Чаропкі]]<ref name="dumka"/>.

{{Цытата|<poem>Ой, у нядзельку параненько
Узышло сонейко хмарненько,
Узышло сонейко над борам,
Панад Селецкім таборам.
А ў таборы трубы граюць,
Да ваяцкае парады зазываюць,
Сталі рады адбываці,
Аткуль Воршы дабываці:
А ці с поля, а ці зь лесу,
А ці з рэчкі невялічкі?
Ані з поля, а ні зь лесу,
Толькі з рэчкі невялічкі!
А ў нядзельку параненьку
Сталі хлопцы-пятыгорцы,
Каля рэчкі на прыгорцы:
Гучаць разам з самапалоў,
Зь сяміпадых ад запалоў;
Б’юць паўсоткаю з гарматоў…
Масква стала нарэкаці,
Место Воршу пакідаці;
А як з Воршы ўцекалі,
Рэчку невялічку пракліналі:
«Бадай ты, рэчка, сто лет высыхала,
Як нашая слава тутка прапала;
Бадай высыхала да сканчэньня сьвету,
Што нашай славанькі ўжо нету!».
Слава Воршы ўжо ня горша
Слаўся, пан Астрожскі!</poem><ref name="dumka"/>}}

=== Творы мастацкай літаратуры, прысьвечаныя Аршанскай бітве ===
* Верш «Балада а перемозе»<ref>https://web.archive.org/web/20120302111250/http://vershy.ru/content/balada-peremoze</ref> ([[Алег Грушэцкі]], 1994 г.)
* Верш «Шляхецкая»<ref>https://web.archive.org/web/20120302111000/http://vershy.ru/content/shlyakhetskaya</ref> ([[Андрэй Мельнікаў]], 1992 г.)
* Песьня «На месцы Аршанскае бітвы» (Андрэй Мельнікаў, 1989 г.)
* Песьня «Аршанская бітва» (Андрэй Мельнікаў, гурт «[[Стары Ольса]]»)

== Сучаснасьць ==
У Беларусі 8 верасьня ў якасьці [[Дзень беларускай вайсковай славы|Дня беларускае вайсковае славы]] пачалі адзначаць яшчэ за часамі [[Перабудова|Перабудовы]]<ref name="nn_8sep">[http://www.nn.by/index.php?c=ar&i=11375 8 верасьня — Дзень беларускай вайсковай славы]{{Недаступная спасылка|date=July 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, [[Наша Ніва]], 8 верасьня 2007 г.</ref>. А ў гадавіну вялікай перамогі ў 1992 годзе на [[Плошча Незалежнасьці (Менск)|плошчы Незалежнасьці]] ў [[Менск]]у 12 беларускіх афіцэраў і каля 3000 салдатаў запасу ўрачыста прысягнулі на вернасьць свайму народу і Айчыне<ref name="arlou"/><ref name="8sep_prys">{{Спасылка | аўтар =Івашкевіч, Стась | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 8.09.2003 | url = http://naviny.by/rubrics/society/2003/09/08/ic_articles_116_142703| загаловак = Аршанская бітва: гісторыкі ваююць і па сёньня| фармат = | назва праекту = | выдавец = [http://naviny.by/rubrics/society/2003/09/08/ic_articles_116_142703 Naviny.by]| дата = 3 лістапада 2010 | мова = | камэнтар = }}</ref>. Удзельнікі гэтай прысягі адчувалі пэўны ціск з боку ўладаў, аднак празь непрацяглы час прысягу на вернасьць Беларусі прынялі ўсе вайсковыя часткі<ref>{{Спасылка|аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 8.09.2008 | url = http://www.charter97.org/be/news/2008/9/8/9899/| загаловак = Сёння Дзень беларускай вайсковай славы| фармат = | назва праекту = | выдавец = [[Хартыя-97]]| дата = 3 лістапада 2010 | мова = | камэнтар = }}</ref>.

Пад [[Ворша]]й, на гістарычным месцы Аршанскае бітвы 1514 году — левым беразе Дняпра, штогод адбываецца фэст «[[Аршанская бітва (фэст)|Аршанская бітва]]», у якім бяруць удзел вядомыя беларускія [[пісьменьнік]]і, [[мастак]]і, [[бард]]ы, [[музыка|музычныя]] выканаўцы, [[рыцарскі клюб|рыцарскія клюбы]]<ref name="arfest">{{Спасылка|аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 04.09.2009 | url = http://horki.info/news/40/726.html| загаловак = Заўтра — Бітва пад Воршай| фармат = | назва праекту = | выдавец = [http://horki.info/news/40/726.html Horki.info]| дата = 3 лістапада 2010 | мова = | камэнтар = }}</ref>.

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/100 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі}}
* {{Літаратура/Дзесяць вякоў беларускай гісторыі (1997)}}
* {{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)}}
* {{Літаратура/ЭВКЛ|1}}
* [[Віталь Гарматны|Гарматны В.]] [https://web.archive.org/web/20090915160151/http://arche.by/by/7/30/553/ Аршанская бітва 8 верасня 1514 г.] // [[ARCHE Пачатак]]. №7—8 (70—71), ліпень — жнівень 2008.
* Казакоў А. Аршанская бітва 1514 г.: пра што спрачаюцца гісторыкі? // [[Беларускі гістарычны часопіс]]. № 11, 2017. С. 16—25.
* {{Літаратура/ЭГБ|1}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Спасылка|аўтар = [[Генадзь Сагановіч]]. | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://www.jivebelarus.net/history/faces/astrozhsky-for-motherland.html| загаловак = Айчыну сваю баронячы (Канстанцін Астрожскі, 1460—1530)| фармат = | назва праекту = | выдавец = Жыве Беларусь | дата = 3 лістапада 2010 | мова = | камэнтар = }}
* {{Спасылка|аўтар = [[Генадзь Сагановіч]]. | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://www.jivebelarus.net/history/gistografia/orsha-battle-and-historical-identity-conflict.html| загаловак = Аршанская бітва 1514 г. — канфлікт гістарыяграфій і ідэнтычнасцяў| фармат = | назва праекту = | выдавец = Жыве Беларусь | дата = 3 лістапада 2010 | мова = | камэнтар = }}
* {{Спасылка|аўтар = [[Анатоль Грыцкевіч]]. | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://www.jivebelarus.net/history/gistografia/orsha-battle-1514.html| загаловак = Аршанская бітва 1514 года і яе ўдзельнікі| фармат = | назва праекту = | выдавец = Жыве Беларусь | дата = 3 лістапада 2010 | мова = | камэнтар = }}
* {{Спасылка|аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://vorsafest.livejournal.com| загаловак = Навіны фэсту беларускае аўтарскае песьні й паэзіі «Аршанская Бітва», што традыцыйна праходзіць на Крапівенскім полі| фармат = | назва праекту = | выдавец = | дата = 3 лістапада 2010 | мова = | камэнтар = }}
* {{Спасылка|аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 16.08.2007 | url = http://www.charter97.org/bel/news/2007/08/16/orsha| загаловак = 16 жніўня будзе ўсталяваны памятны знак у гонар герояў Аршанскай бітвы| фармат = | назва праекту = | выдавец = [[Хартыя-97]] | дата = 3 лістапада 2010 | мова = | камэнтар = }}
* {{Спасылка|аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://www.rzeczpospolita.pl/dodatki/bitwy_060325/bitwy_a_14.html| загаловак = Bitwa pod Orszą| фармат = | назва праекту = | выдавец = [http://www.rzeczpospolita.pl Rzeczpospolita.pl] | дата = 3 лістапада 2010 | мова = pl | камэнтар = }}
* {{YouTube|G7sgeFrk450|Гісторыя пад знакам Пагоні: Канстанцін Астрожскі і бітва пад Воршаю}}

{{Расейска-беларускія бітвы}}

[[Катэгорыя:Бітвы Вялікага Княства Літоўскага XVI стагодзьдзя|Ворша, 1514]]
[[Катэгорыя:Бітвы Польшчы|Ворша, 1514]]
[[Катэгорыя:Бітвы Расеі|Ворша, 1514]]
[[Катэгорыя:Падзеі 1514 году]]
[[Катэгорыя:Падзеі 8 верасьня]]
[[Катэгорыя:Гісторыя Воршы]]
[[Катэгорыя:Бітвы на Беларусі|Ворша, 1514]]
[[Катэгорыя:Маскоўска-літоўская вайна 1512—1522 гадоў]]