Прагляд крыніцы для Арганізацыя Аб’яднаных Нацыяў

{{Інфармацыя пра ААН}}

'''Арганіза́цыя Аб’ядна́ных На́цыяў''' ('''ААН''') — [[міжнародная арганізацыя]], створаная ў 1945 годзе з чатырма галоўнымі мэтамі: дасягненьне міжнароднага [[мір]]а і [[Бясьпека|бясьпекі]] на [[Зямля|плянэце]]; разьвіцьце сяброўскіх адносінаў паміж краінамі; супрацоўніцтва ў галіне вырашэньня міжнародных праблемаў і забясьпечэньня павагі да [[Правы чалавека|правоў чалавека]]; і ўзгадненьня дзеяньняў розных [[дзяржава]]ў. Таксама мэтамі ААН зьяўляецца спрыяньне сацыяльна-эканамічнаму разьвіцьцю, абарона навакольнага асяродзьдзя, аказаньне гуманітарнае дапамогі ў выпадку голаду, стыхійных бедзтваў і ўзброеных канфліктаў. Дзеля дасягненьня гэтых мэтаў існуе больш за 30 асобных арганізацыяў, якія разам ствараюць [[Сыстэма ААН|сыстэму ААН]]. Афіцыйнай датай стварэньня ААН лічыцца 24 кастрычніка 1945 году. Статус заснавальнікаў арганізацыі мае 51 краіна (у тым ліку [[Беларусь]], якая на той момант мела назву [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|БССР]]). Сябрамі ААН заразь зьяўляюцца [[Сьпіс краінаў-сябраў ААН|193 краіны]] і 2 назіральніка ([[Сьвяты Прастол]] і [[Палестына]]). [[Штаб-кватэра ААН]] знаходзіцца ў [[Нью-Ёрк]]у, на [[Мангэтан]]е і мае [[Экстэрытарыяльнасьць|экстэратарыяльны]] статус. Значныя сядзібы таксама знаходзяцца ў [[Бюро Арганізацыі Аб'яднаных Нацый у Жэнэве|Жэнэве]], [[Бюро Арганізацыі Аб'яднаных Нацый у Найробі|Найробі]] і [[Бюро Арганізацыі Аб'яднаных Нацый у Вене|Вене]]. ААН фінансуецца праз абавязковыя і дабраахвотныя ўнескі краінаў-сябраў. ААН прадстаўляе толькі сваі краіны-сябры і робіць толькі тое, што яны ей даручаць. На сеньняшні дзень ААН зьяўляецца найвялікшай, найбольш унівэрсальнай і прадстаўнічай [[Міжнародная арганізацыя|міжнароднай арганізацыяй]] у сьвеце.

ААН дзейнічае на падставе [[Статут Арганізацыі Аб’яднаных Нацыяў|Статута ААН]] прынятага на [[Канфэрэнцыя ААН у Сан-Францыска|Канфэрэнцыі ААН у Сан-Францыска]] у красавіку-чэрвені 1945 году<ref>[https://web.archive.org/web/20160712155331/http://www.un.org/en/charter-united-nations/index.html Charter of the United Nations]</ref>. Арганізацыя прымала ўдзел у вайсковых дзеяньнях у [[Карэйская вайна|Карэі]] і [[Апэрацыя ААН у Конга|Конга]], а таксама зацьвердзіла стварэньне дзяржавы [[Ізраіль]] ў 1947 годзе. Колькасьць сябраў ААН імкліва ўзрасла праз хвалю [[Дэкалянізацыя|дэкалянізацыі]] 1960-х гадоў. Пасьля заканчэньня [[Халодная вайна|Халоднай вайны]] ААН з розным посьпехам прымае ўдзел у вайсковых і гуманітарных місіях па ўсім сьвеце.

[[Файл:United Nations (Member States and Territories).svg|значак|center|upright=2|Мапа зь дзяржавамі і тэрыторыямі, якія ёсьць сябрамі арганізацыі.]]

== Гісторыя і структура ==
{{Асноўны артыкул|Ліга Нацыяў|Гісторыя ААН}}
24 кастрычніка 1945 г., а 1 гадзіне 45 хвіліне па [[Грынвіч]]ы, у [[Вашынгтон (акруга Калюмбія)|Вашынгтоне]] [[Дзяржаўны дэпартамэнт ЗША|дзяржаўны сакратар ЗША]] {{Артыкул у іншым разьдзеле|Джэймз Фрэнсіс Бэрнз|Джэймз Бэрнз|en|James F. Byrnes}} (1945—1947) падпісаў пратакол аб набыцьці моцы Статутам Аб’яднаных нацыяў<ref>{{Артыкул|аўтар=[[Надзея Юшкевіч]].|загаловак=З надзеяй на мір|спасылка=http://www.zviazda.by/be/news/20150408/1428441694-z-nadzeyay-na-mir|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=[[газэта]]|год=8 красавіка 2015|нумар=[http://www.zviazda.by/be/number/66-27924 66 (27924)]|старонкі=[http://www.zviazda.by/sites/default/files/pdf/2015/04/8kra-7.indd_.pdf 5]|issn=1990-763x}}</ref>.

Чальцом ААН можа стаць любая «міралюбная краіна», якая прымае абавязкі, якія накладае [[Хартыя ААН]], і, на думку арганізацыі, здольная і жадае выконваць гэтыя абавязкі. Генэральная Асамблея вызначае, ці прымаць новую краіну, па рэкамэндацыі Рады Бясьпекі. [[Штаб-кватэра ААН]] знаходзіцца ў [[Нью-Ёрк]]у, [[ЗША]].

Назва «Арганізацыя Аб’яднаных Нацыяў» ({{мова-en|United Nations}}) была ўпершыню выкарыстаная [[Франклін Дэлана Рузвэлт|Франклінам Дэлана Рузвэлтам]] у часы [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]], як тэрмін для вызначэньня [[Хаўрусьнікі|Хаўрусьнікаў]]. Упершыню назва была фармальна выкарыстана ў 1942 годзе, у [[Дэклярацыя ААН|Дэклярацыі ААН]], якая заклікала Хаўрусьнікаў выконваць прынцыпы [[Атлянтычная Хартыя|Атлянтычнай Хартыі]] і не шукаць сэпаратнага міру з [[Краіны Восі|краінамі Восі]]. Пасьля вайны пераможцы перадалі гэтую назву арганізацыі, якая была створаная па ўмовах Атлянтычнай Хартыі і іншых дамоваў часу вайны.

== Сыстэма ААН ==
{{Асноўны артыкул|Сыстэма ААН}}

Сыстэма ААН мае шэсьць асноўных органаў:
* [[Генэральная Асамблея ААН]]
* [[Рада Бясьпекі ААН]]
* [[Эканамічная і сацыяльная рада ААН]]
* [[Рада Кіраваньня Тэрыторыямі ААН]]
* [[Сакратарыят ААН]]
* [[Міжнародны Суд ААН]]
[[Файл:United Nations HQ - New York City.jpg|міні|[[Штаб-кватэра ААН]] у [[Нью-Ёрк]]у]]

== Камунікацыя ==
У сьпіс афіцыйных [[мова]]ў ААН уваходзяць мовы краінаў-заснавальніц: [[ангельская мова|ангельская]], [[кітайская мова|кітайская]], [[расейская мова|расейская]], [[француская мова|француская]], акрамя таго [[гішпанская мова|гішпанская]] (Хартыя ААН, артыкул 111). Да таго, [[арабская мова|арабская]] была дададзеная ў 1982 годзе. Усе фармальныя сустрэчы перакладаюцца на гэтыя шэсьць афіцыйных моваў. Акрамя таго, усе афіцыйныя дакумэнты, [[друк]]аваныя ці ў [[Інтэрнэт|Інтэрнэце]], перакладаюцца на ўсе афіцыйныя мовы.

== Глядзіце таксама ==
* [[Дэклярацыя Аб’яднаных народаў]]
* [[Пастаянныя прадстаўнікі БССР і Рэспублікі Беларусь пры Арганізацыі Аб'яднаных Нацыяў]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20160401154215/http://un.by/by/ Прадстаўніцтва ААН у Беларусі]
* [http://www.un.org/ Афіцыйная старонка]{{ref-en}}
** [http://www.un.org/aboutun/charter/index.html Тэкст хартыі ААН]{{ref-en}}
** [https://web.archive.org/web/20081028092911/http://www.onlinevolunteering.org/ Валянтэры ААН]{{ref-en}}
** [http://www.un.org/Overview/rights.html Міжнародная дэклярацыя правоў чалавека]{{ref-en}}

{{Нобэлеўская прэмія міру (2001—2025)}}
{{Прэмія Сахарава}}

[[Катэгорыя:ААН| ]]
[[Катэгорыя:Ляўрэаты Нобэлеўскай прэміі міру]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]]
[[Катэгорыя:Ляўрэаты прэміі імя Сахарава]]