Прагляд крыніцы для Азёры Беларусі

[[Файл:Narač - 2.jpg|міні|400пкс|Возера [[Нарач]]]]
У [[Беларусь|Беларусі]] налічваецца каля {{ФАРМАТАВАЦЬ_ЛІК: 10800}}<ref name="blue_book_13">{{Літаратура/Блакітная кніга Беларусі}}. С. 13.</ref> вялікіх і малых [[возера|азёраў]]. Месцамі ([[Браслаўскі раён|Браслаўскі]], [[Ушацкі раён]]ы) яны займаюць да 10&nbsp;%<ref  name="blue_book_13" /> тэрыторыі краіны.

У паўночнай частцы краіны, у басэйнах [[Дзьвіна|Дзьвіны]] і [[Нёман]]а месьцяцца найбольш глыбокія, разнастайныя па абрысах і маляўнічасьці азёры (да 4 тысячаў). Гэты рэгіён нездарма завецца Беларускім [[Паазер'е]]м. У паўднёвай жа частцы краіны, у Беларускім [[Палесьсе|Палесьсі]], у басэйнах [[Дняпро|Дняпра]] і [[Заходні Буг|Буга]] пераважаюць шматлікія дробныя, даволі аднастайнага выгляду [[Старыца|старычныя]] азёры (каля 6 тысячаў).

Сумарная плошча ўсіх азёраў Беларусі амаль 2000&nbsp;км², агульны аб’ём вады ў іх 6—7&nbsp;км³.

== Паходжаньне ==
Большасьць азёраў Беларусі маюць [[ледавік]]овае паходжаньне. Прыкладна 18—20 тыс. гадоў назад паўночная частка сучаснай тэрыторыі Беларусі было схавана пад ледавіком, які марудна рухаўся з боку [[Скандынаўскі паўвостраў|Скандынаўскай]] і [[Кольскі паўвостраў|Кольскай паўвыспаў]]. У выніку пацяпленьня клімату (прыкладна 12 тыс. гадоў назад) дзейнасьць ледавіка па паўднёвай яго мяжы аслаблялася, частка талай вады спускалася рэкамі, а частка ўтварала азёры.

Менавіта таму асноўны аб’ём азёрных водаў Беларусі знаходзіцца ў паўночнай яе частцы, у [[Віцебская вобласьць|Віцебскай вобласьці]] (каля 85&nbsp;%)<ref>[http://samlib.ru/i/iwanowsmolenskij_w_g/viivo20021-1.shtml Все озера Беларуси (журнал «Самиздат»)]{{ref-ru}}</ref>. Сярод раёнаў, якія ўтрымліваюць найбольш азёрнай вады (па аб’ёму): [[Браслаўскі раён|Браслаўскі]], [[Чашніцкі раён|Чашніцкі]], [[Лепельскі раён|Лепельскі]] і [[Расонскі раён|Расонскі]] (усе ў Віцебскай вобласьці), а таксама [[Мядзельскі раён|Мядзельскі]] ([[Менская вобласьць]]).

У цэнтральнай частцы краіны азёраў мала, бо пасьля раставаньня ледавіка яны сьцяклі па глыбокаўрэзаных рэках, а катлавіны іх запоўніліся [[торф]]ам. Менш за ўсё азёраў у [[Магілёўская вобласьць|Магілёўскай вобласьці]].

== Кліматычныя асаблівасьці ==
Найбольш высокі ўзровень вады ў азёрах у канцы сакавіка — пачатку красавіка, пасьля веснавога раставаньня сьнегу. На вялікіх азёрах вада падымаецца на 0,4—0,5&nbsp;м, на меншых&nbsp;— на 0,8—1&nbsp;м.

Летам водная маса расслойваецца на тэмпэратурныя слаі (летняя стратыфікацыя): верхні зь іх (эмпілімніён) добра награецца і перамешваецца; у сярэднім (мэталімніён, альбо слой тэмпэратурнага скачка) тэмпэратура паніжаецца на 3—5&nbsp;°С на кожны мэтар глыбіні; ніжні (гіпалімніён) халодны і шчыльны, з тэмпэратурай 5—7&nbsp;°С. Зімой назіраецца адваротная стратыфікацыя, якая характарызуецца павышэньне тэмпэратуры ад 0&nbsp;°С каля паверхні да 2,5—3&nbsp;°С, радзей на 4&nbsp;°С каля дна. У мелкаводных азёрах уся тоўшча воднай масы ў выніку перамешваньня аднародная да дна.

Улетку азёры праграваюцца (у глыбокіх толькі верхні слой) ў сярэднім да 18—20&nbsp;°С, зрэдку, у сьпякотнае надвор’е, да 22—24&nbsp;°С. Узімку ледзяное покрыва трымаецца ў сярэднім зь лістапада да красавіка, таўшчыня лёду 50—70&nbsp;см, у суровыя зімы на асобных азёрах да 1&nbsp;м.

== Памеры ==
{{Глядзіце таксама|Сьпіс азёраў Беларусі паводле плошчы}}
Каля 75&nbsp;% усіх азёраў Беларусі маюць плошчу меншую за 0,1&nbsp;км². Хаця існуюць і даволі буйныя азёры, найбольшыя зь якіх: [[Нарач]] (79,6&nbsp;км²), [[Асьвейскае возера|Асьвейскае]] (52,6&nbsp;км²), [[Князь-возера]] (40,3&nbsp;км²), [[Лукомальскае возера|Лукомальскае]] (37,7&nbsp;км²), [[Дрывяты]] (36,1&nbsp;км²).

Найбольш даўгім зьяўляецца возера [[Сялява (возера)|Сялява]] ([[Крупскі раён]]), якое цягнецца на 15&nbsp;км, трохі саступае яму возера [[Сьвір (возера)|Сьвір]] ([[Мядзельскі раён]])&nbsp;— 14,1&nbsp;км. Возера Нарач&nbsp;— самае шырокае, ушыркі яно сягае 9,8&nbsp;км.

== Глыбіня ==
{{Асноўны артыкул|Глыбокія азёры Беларусі}}
Ня шмат і глыбокіх азёраў. Глыбінёй больш за 30 мэтраў налічваецца ўсяго 24 азёраў, найбольш глыбокія зь якіх:
# [[Доўгае возера (Глыбоцкі раён)|Доўгае]] — глыбіня 53,6&nbsp;м;
# [[Рычы (возера)|Рычы]] — глыбіня 51,9&nbsp;м;
# [[Гінькава]] — глыбіня 43,3&nbsp;м.
Самае мелкае возера&nbsp;— [[Судабле]] ([[Смалявіцкі раён]]), якое мае максымальную глыбіню ўсяго 0,6&nbsp;м пры сярэдняй глыбіні 0,43&nbsp;м.

== Празрыстасьць ==
Найбольш празрыстым зьяўляецца возера [[Глыбокае (возера, Полацкі раён)|Глыбокае]] ([[Полацкі раён]]).

== Групы азёраў ==
Азёры на Беларусі ўтвараюць некалькі групаў азёраў. Сярод іх можна вылучыць наступныя:

* [[Абстэрнаўскія азёры]]
* [[Берасьцейскія азёры]]
* [[Блакітныя азёры]] (Балдуцкая група)
* [[Браслаўскія азёры]] (Дрывяцкая група)
* [[Мядзельскія азёры]]
* [[Нарачанскія азёры]]
* [[Пастаўскія азёры]]
* [[Рычана-Дрысьвяцкія азёры]] (Багінскія)
* [[Сарачанскія азёры]]
* [[Сьвірскія азёры]]
* [[Ушацкія азёры]]

== Разьмеркаваньне азёраў па басэйнах буйных рэк ==
Колькасьць азёраў Беларусі перавышае 10 тысячаў, але яны разьмеркаваныя па тэрыторыі краіны не раўнамерна:<ref>Статыстыка разьмеркаваньня памераў азёр згодна https://web.archive.org/web/20070315014202/http://ozera.iatp.by/</ref>

{| class="wikitable sortable" style="text-align: right;"
! Плошча возера,<br />км² || У басэйне<br />[[Дзьвіна|Дзьвіны]] || У басэйне<br />[[Нёман]]а || У басэйне<br />[[Буг]]а || У басэйне<br />[[Дняпро|Дняпра]] || Агулам
|-
|   0.00—0.10 || 1 875 ||  984 || 318 || 6 252 || 9 290
|-
|   0.11—0.25 ||   360 ||    – ||   1 ||   184 ||   545
|-
|   0,26—0,50 ||   229 ||   24 ||  11 ||    66 ||   330
|-
|   0,51—1,00 ||   154 ||   23 ||   2 ||    18 ||   197
|-
|   1,01—5,00 ||   168 ||   15 ||  15 ||    19 ||   217
|-
|  5,01—10,00 ||    23 ||    4 ||   3 ||     4 ||    34
|-
| 10,01—15,00 ||     6 ||    2 ||   1 ||     1 ||    10
|-
| 15,01—20,00 ||     4 ||    – ||   1 ||     – ||     5
|-
| 20,01—25,00 ||     2 ||    1 ||   1 ||     1 ||     5
|-
| 25,01—30,00 ||     1 ||    – ||   – ||     1 ||     2
|-
| 30,01—40,00 ||     2 ||    – ||   – ||     – ||     2
|-
| 40,01—60,00 ||     2 ||    – ||   – ||     – ||     3
|-
| 60,01—79,60 ||     – ||    1 ||   – ||     – ||     1
|-
|      Агулам || 2 826 || 1 054|| 353 || 6 547 || 10 780
|}

== Галерэя ==
<center><gallery widths=300 heights=200 perrow="5">
Файл:Narač - 4.jpg|Возера [[Нарач]]
Файл:LakeVigonoshanskoe.JPG|Возера [[Выганашчанскае возера|Выганашчанскае]]
Файл:Lake Myadel Belarus.jpg|Возера [[Мядзел (возера)|Мядзел]]
Файл:Sialava lake.jpg|Возера [[Сялява (возера)|Сялява]]
</gallery></center>
<center><gallery widths=1320 heights=280 perrow="1">
Файл:Miastra_-_panarama.jpg|Возера [[Мястра]]
</gallery></center>

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* {{Артыкул| аўтар = Акімава О. Д., Гусева С. А. | загаловак = Да гісторыі досьледаў азёр БССР. | спасылка  = https://digital.nlb.by/files/original/02a94fc4b7d9a2b39d0b20f81c60e7fd.pdf | мова  = | выданьне  = Вучоныя запіскі хімічнага і біялагічнага факультэта Беларускага дзяржаўнага універсітэта | тып =часопіс | год  = 1936 | том   = | нумар  = 28 | старонкі  = 127, 128 | issn  = }}
* {{Артыкул| аўтар = Акімава О. Д. | загаловак = Да флоры азёр Беларусі. (Лабалаторыя Кафедры батанікі БДУ). | спасылка  = https://digital.nlb.by/files/original/02a94fc4b7d9a2b39d0b20f81c60e7fd.pdf | мова  = | выданьне  = Вучоныя запіскі хімічнага і біялагічнага факультэта Беларускага дзяржаўнага універсітэта | тып =часопіс | год  = 1936 | том   = | нумар  = 28| старонкі  = 129—175 | issn  = }}
* {{Артыкул| аўтар = Гусева С. А. | загаловак = Да пазнання зоопланктона і зообентаса азёр БССР. (Лабалаторыя Кафедры заалогіі БДУ). | спасылка  = https://digital.nlb.by/files/original/02a94fc4b7d9a2b39d0b20f81c60e7fd.pdf | мова  = | выданьне  = Вучоныя запіскі хімічнага і біялагічнага факультэта Беларускага дзяржаўнага універсітэта | тып =часопіс | год  = 1936 | том   = | нумар  = 28| старонкі  = 177—261 | issn  = }}
* {{Літаратура/Блакітная кніга Беларусі}}. С. 13—17.

{{Партал|Беларусь}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.proza.ru/avtor/ivg2002 Усе азёры Беларусі. Т. 1-5]{{ref-ru}} // [[Валер Іваноў-Смаленскі]]

{{Геаграфія Беларусі}}
{{Беларусь у тэмах}}

[[Катэгорыя:Азёры Беларусі| ]]