Прагляд крыніцы для Аборт

[[Файл:Human fetus 10 weeks - therapeutic abortion.jpg|міні|10-тыднёвы плод, выдалены з 44-гадовай жанчыны з высьветленым ракам маткі на раньняй стадыі.]]
{{Забойства}}
'''Або́рт''' (спаро́н<ref>{{Артыкул|аўтар=Барыс Пракопчык.|загаловак=Вяртаньне забытых словаў|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=88885|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=15 лістапада 2011|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2011-11-15 217 (27081)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/88875/15lis-3.indd.pdf 3]|issn=1990-763x}}</ref>; {{мова-la|abortus|скарочана}} — выкідыш; мэд. азн. — abruptio graviditatis) — штучнае перарываньне [[цяжарнасьць|цяжарнасьці]] шляхам выдаленьня плода з маткі ў тэрмін да 22 тыдняў ад зачацьця (да моманту, калі магчыма нараджэньне жыцьцяздольнага дзіцяці) праз прэпаратнае правакаваньне [[выкідыш]]у і апэрацыйнае (прыладнае) ўмяшаньне.

На больш позьнім тэрміне, калі [[маса]] {{Артыкул у іншым разьдзеле|плод (анатомія)|плоду|en|Fetus}} сягае 500 [[грам]]аў, перарываньне цяжарнасьці называюць {{Артыкул у іншым разьдзеле|Заўчасныя роды|заўчаснымі родамі|en|Preterm birth}}. Ажыцьцяўленьне па-за бальнічнай установай і без урача ёсьць крымінальным [[злачынства]]м. Можа выклікаць раньнія ([[крывацёк]], пракол сьценкі [[Маціца|маціцы]] і пашкоджаньне сумежных органаў) і позьнія ([[запаленьне]] плоцевых органаў і брушыны, [[бясплодзьдзе]], [[Эндакрынная сыстэма|эндакрынныя]] парушэньні) ўскладненьні, а таксама [[сьмерць]] жанчыны. Лячэньне наступстваў аборту праводзіцца ў стацыянарных умовах<ref>{{Кніга|аўтар=[[Іван Дуда]].|частка=Аборт|загаловак=[[Беларуская энцыкляпэдыя]] ў 18 тамах|арыгінал=|спасылка=|адказны=гал.рэд. [[Генадзь Пашкоў]]|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=[[Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі]]|год=1996|том=1|старонкі=32|старонак=552|сэрыя=|isbn=985-11-0036-6|наклад=10 000}}</ref>.

На 2013 год 57 з больш як 200 [[урад]]аў скасавалі ў сваіх [[краіна]]х крымінальную адказнасьць за аборт, што прывяло да росту дзелі [[байструк]]оў сярод народжаных<ref>{{Артыкул|аўтар=[[Джордж Акерлоф]], [[Джэнет Елен]] і [[Майкл Кац]].|загаловак=Разгляд пазашлюбнага дзетараджэньня ў Злучаных Штатах|арыгінал=An Analysis of Out-of-Wedlock Childbearing in the United States|спасылка=http://qje.oxfordjournals.org/content/111/2/277|мова=en|выданьне=Штоквартальны часопіс эканомікі|тып=часопіс|год=Травень 1996|том=111|нумар=2|старонкі=277-317|issn=0033-5533}}</ref>. У тых краінах пражывала меншасьць жаночага насельніцтва Зямлі (каля 40%). Палова гэтай меншасьці пражывала ў [[Кітай|Кітаі]], дзе аборты ажыцьцяўляліся прымусова пры нясплаце спагнаньня за паўторныя [[роды]]<ref>{{Навіна|аўтар=Ігаэл Егудзі|загаловак=Антыдухоўнае цемрашальства, антынавуковы падыход, бязьмежны цынізм|спасылка=https://krynica.info/be/blogi/antydukhounae-cemrashalstva-antynavukovy-padykhod-byazmezhny-cynizm/|выдавец=[[Крыніца.info]]|дата публікацыі=14 лістапада 2014|дата доступу=5 кастрычніка 2017}}</ref>. Больш за палову абортаў ажыцьцяўлялася траўматычным выскрабаньнем<ref>{{Артыкул|аўтар=Сьвятлана Барысенка.|загаловак=Прадухіліць непажаданае|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=108663|выданьне=Зьвязда|тып=|год=13 лютага 2013|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/index.php?idate=2013-02-13 28 (27393)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/108667/13lut-6.indd.pdf 4]|issn=}}</ref>.

22 кастрычніка 2020 году міністры ЗША, Беларусі, [[Вугоршчына|Вугоршчыны]], Грузіі і Польшчы, а таксама 29 дзяржаваў Азіі ([[Інданэзія|Інданэзіі]] і Пакістану), Афрыкі ([[Дэмакратычная Рэспубліка Конга|Д.Р. Конга]] і Эгіпту) і Паўднёвай Амэрыкі ([[Бразылія|Бразыліі]]) з агульным насельніцтвам у 1,6 млрд чалавек падпісалі [[Жэнэўская кансэнсусная дэклярацыя|Жэнэўскую кансэнсусную дэклярацыю]] «Аб прасоўваньні жаночага здароўя і ўмацаваньні сям’і». Паводле 4-га пункту Дэклярацыі, «ні ў якім выпадку спарон ня мае прасоўвацца ў якасьці спосабу сямейнага плянаваньня», а «дзіцяці патрэбныя адмысловыя ахова і клопат як да, гэтак і пасьля народзінаў» (цытата з Канвэнцыі ААН аб правах дзіцяці 1989 году). Урэшце ўрады абвясьцілі «адданасьць працаваць разам, каб ... прасоўваць ... найвышэйшы магчымы ўзровень здароўя без улучэньня спарону». Тамсама згадвалася: «пацьвярджаем, што няма [[Міжнароднае права|міжнароднага права]] на спарон і міжнароднага абавязку з боку дзяржаваў фінансаваць або спрыяць спарону»<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Жэнэўская кансэсусная дэклярацыя «Аб прасоўваньні жаночага здароўя і ўмацаваньні сям’і» ад 22 кастрычніка 2020 г.|спасылка=https://www.hhs.gov/sites/default/files/geneva-consensus-declaration-english-11-10-2020.pdf|выдавец=[[Ведамства здароўя і кадравых паслуг ЗША]]|мова=en|дата публікацыі=10 лістапада 2020|дата доступу=14 лістапада 2020}}</ref>.

== Беларусь ==
У 1920 г. аборты ў падсавецкай Беларусі ўпершыню дазволіў расейскі бальшавіцкі кіраўнік [[Уладзімер Ленін]]<ref>{{Артыкул|аўтар=Аляксандар Пятроў.|загаловак=Скажыце дзіцяці «Так»|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=52514|выданьне=Зьвязда|тып=|год=3 лютага 2010|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2010-02-03 19 (26627)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/52515/3lut-5.indd.pdf 5]|issn=}}</ref>. За 1990—2010 гады ў Беларусі правялі звыш 2,7 мільёны ўлічаных абортаў<ref>{{Навіна|аўтар=Тацяна Тарасевіч|загаловак=Праваслаўныя і католікі абмяркуюць прапановы для ўнясеньня зьменаў у Закон РБ «Аб ахове здароўя»|спасылка=http://old.catholic.by/2/home/114606-helth.html?tmpl=component&print=1
|выдавец=[[Рымска-Каталіцкі Касьцёл на Беларусі]]|дата публікацыі=29 кастрычніка 2012|дата доступу=5 кастрычніка 2017}}</ref>. Пры гэтым іх штогадовы лік скараціўся з 260,8 тыс. у 1990-м да 33,3 тыс. у 2010 годзе<ref>{{Навіна|аўтар=Сабіна Брыло|загаловак=Ці будзе забаронены аборт у Беларусі|спасылка=http://n-europe.eu/print/326469|выдавец=Сеціўны часопіс «[[Новая Эўропа]]»|дата публікацыі=11 лістапада 2012|дата доступу=3 студзеня 2014}}</ref>.

У 1995 годзе 188 спаронаў прыпадала на 100 [[Роды|родаў]]<ref>{{Артыкул|аўтар=Аляксандар Шпакоўскі.|загаловак=20 мільёнаў беларусаў: мара дасягальная|спасылка=http://zviazda.by/be/news/20131017/1381959443-20-milyonau-belarusau-mara-dasyagalnaya|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=17 кастрычніка 2013|нумар=196 (27561)|старонкі=[http://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2013/10/1381959386_4.pdf 4]|issn=1990-763x}}</ref>. У 2008 г. беларускія жанчыны зрабілі 26 350 абортаў, што склала 24,6% ад нараджэньняў<ref>{{Артыкул|аўтар=Вольга Мядзьведзева.|загаловак=«Так» або «не»|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=51867|выданьне=Зьвязда|тып=|год=26 студзеня 2010|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2010-01-26 13 (26621)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/51890/26stu-1.indd.pdf 1], [http://old.zviazda.by/a2ttachments/51890/26stu-5.indd.pdf 5]|issn=}}</ref>. На 2014 г. [[Міністэрства аховы здароўя Рэспублікі Беларусь]] прызнавала мэдычным супрацьпаказаньнем для правядзеньня аборту [[Ганарэя|ганарэю]], [[запаленьне]] і [[Інфэкцыя|інфэкцыю]]<ref>{{Навіна|аўтар=[[Васіль Жарко]]|загаловак=Пастанова Міністэрства аховы здароўя Рэспублікі Беларусь ад 7 лютага 2007 г. № 15|спасылка=http://minzdrav.gov.by/lcfiles/000127_253982_N15_20072008.doc|выдавец=[[Міністэрства аховы здароўя Рэспублікі Беларусь]]|мова=ru|дата публікацыі=27 кастрычніка 2008|дата доступу=10 верасьня 2014}}</ref>. Дзейнае [[заканадаўства]] дазваляе аборт без абгрунтаваньня прычыны ў тэрмін да 12 тыдняў цяжарнасьці. Такія аборты штогод складаюць 92% ад агульнай колькасьці<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=У Беларусі адмянілі большасьць сацыяльных паказаньняў для абортаў на позьнім тэрміне|спасылка=http://blr.belta.by/all_news/society/i_13489.html|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=14 студзеня 2013|дата доступу=26 верасьня 2013}}</ref>. Пры гэтым пасьля [[Дэклярацыя аб дзяржаўным сувэрэнітэце Беларусі|здабыцьця незалежнасьці]] [[Савет міністраў Рэспублікі Беларусь|ўрад Беларусі]] абавязаўся «забясьпечваць у максімальна магчымай ступені выжываньне» дзяцей ''незалежна ад'' нараджэньня паводле [[Канвэнцыя аб правах дзіцяці|Канвэнцыі аб правах дзіцяці]] 1989 году, [[прэамбула]] якой падкрэсьлівае: «дзіця, з прычыны яго фізычнай і разумовай нясталасьці, мае патрэбу ў спэцыяльнай ахове і клопаце, уключаючы належную ''прававую абарону'', як ''да'', так і пасьля ''нараджэньня''»<ref>{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Канвэнцыя аб правах дзіцяці|спасылка=http://www.p-shkola.by/psh?art_id=1091|выданьне=[[Пачатковая школа]]|тып=[[часопіс]]|год=1992|нумар=1-3|старонкі=3-5; 3-5; 6-8|issn=0869-3501}}</ref>. Паводле [[Эмбрыялёгія|эмбрыялёгіі]], жыцьцё да народзінаў пачынаецца ад часу [[Зачацьце|зачацьця]] (зьліцьця ядраў мужчынскай і жаночай плоцевых [[вуза]]ў)<ref>{{Навіна|аўтар=[[Максім Обухаў]], [[Генадзь Рудыкін]]|загаловак=Аборт|спасылка=http://ortodox-info.blog.tut.by/archives/7|выдавец=Беларуская праваслаўная інтэрнэт-энцыкляпэдыя|дата публікацыі=13 кастрычніка 2010|дата доступу=4 студзеня 2014}}</ref>.

У 2015 годзе [[Лагойск]] (Менская вобласьць) стаў першым горадам Беларусі, дзе ўсе да аднаго лекары напісалі заявы аб адмове выконваць аборты. У выніку нараджальнасьць у горадзе стала перавышаць сьмяротнасьць<ref>{{Артыкул|аўтар=Сьвятлана Барысенка.|загаловак=Роды як цуд|спасылка=http://zviazda.by/be/news/20170919/1505839669-adkul-u-lagoysku-demagrafichny-vybuh|выданьне=Зьвязда|тып=|год=20 верасьня 2017|нумар=[http://zviazda.by/be/number/181-28545 181 (28545)]|старонкі=[http://zviazda.by/sites/default/files/20ver-13_optim.pdf 13]|issn=}}</ref>.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Навіна|аўтар=Любоў Баркун|загаловак=Жорсткая наіўнасьць|спасылка=http://naviny.by/rubrics/opinion/2013/10/12/ic_articles_410_183306|выдавец=[[БелаПАН|Беларускія навіны]]|дата публікацыі=12 кастрычніка 2013|дата доступу=5 кастрычніка 2017}}

{{Накід:Мэдыцына}}

[[Катэгорыя:Аборт| ]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]]