Прагляд крыніцы для Іван Луцкевіч

{{Асоба
|лацінка            = Ivan Łuckievič
}}
{{Цёзкі}}
'''Іва́н Луцке́віч''', '''Ян Герман Луцкевіч''' гербу «[[Навіна (герб)|Навіна]]» (9 чэрвеня 1881, [[Шаўлі]] [[Ковенская губэрня|Ковенскай губэрні]], [[Расейская імпэрыя]] — 20 жніўня 1919, [[Закапанэ]], [[Польшча]]; псэўданімы: ''Ян Міхальчык''; ''Нашанівец''; ''Шчасны''; ''Palissander Нев.'') — беларускі [[палітычны]] і [[грамадзкі дзяяч]], [[публіцыст]], [[археоляг]]. Пачынальнік беларускага нацыянальнага руху. Брат [[Антон Луцкевіч|Антона Луцкевіча]].

== Жыцьцяпіс ==
Нарадзіўся {{Дата ў старым стылі|9 чэрвеня|1881 году|28 траўня}} ў сям’і ўдзельніка [[Паўстаньне 1863—1864 гадоў|паўстаньня Кастуся Каліноўскага]], змагара за [[Рэч Паспалітая|Рэч Паспалітую Абодвух Народаў]].

У 1890 годзе пачаў вучобу ў Лібаўскай гімназіі, у 1897—1902 гадах — у Менскай гімназіі. У 1905 годзе скончыў юрыдычны факультэт [[Пецярбурскі ўнівэрсытэт|Пецярбурскага ўнівэрсытэта]], адначасова ў 1902 годзе — маскоўскі Археалягічны інстытут.

У 1903 годзе быў адным з заснавальнікаў [[Беларуская сацыялістычная грамада|Беларускай рэвалюцыйнай грамады]] (пазьней — Беларуская сацыялістычная грамада). За палітычную дзейнасьць у 1903 годзе трапіў у астрог. У 1904—1905 гадах працягваў вучобу ў [[Венскі ўнівэрсытэт|Венскім унівэрсытэце]].

Актыўна ўдзельнічаў у рэвалюцыйных падзеях 1905 году ў [[Менск]]у. Пад пагрозай арышту выехаў у пачатку 1906 году ў [[Вільня|Вільню]], дзе да 1908 году знаходзіўся на нелегальным становішчы.

Паводле яго ініцыятывы былі выдадзеныя беларускія газэты «[[Наша доля]]» і «[[Наша Ніва]]», створаныя кнігавыдавецкія суполкі «Наша хата» (1908) і [[Беларускае выдавецкае таварыства]] (1913), а ў 1916—1918 выходзіла газэта «[[Гоман (газэта)|Гоман]]». У 1916—1920 гадах зь яго ініцыятывы ў [[Вільня|Вільні]] адкрываецца [[Беларускі клюб (Вільня)|Беларускі клюб]], вакол якога гуртуецца [[Беларуская драматычная дружына|аматарская драматычная дружына]] пад кіраўніцтвам [[Францішак Аляхновіч|Францішка Аляхновіча]]. У 1919 годзе паводле ініцыятывы Івана Луцкевіча ў Вільні адбылося адкрыцьцё першай [[беларуская гімназія ў Вільні|беларускай гімназіі]], дзе ён выкладаў краязнаўства і беларусазнаўства.

Цяжка хварэў на [[сухоты]]. Каханая [[Юліяна Вітан-Дубейкаўская|Юліяна Мэнке]] ў 1919 годзе змагла завезьці яго на курорт у польскае [[Закапанэ]], але было ўжо позна. Памёр у Закапаным ([[Польшча]]).<ref>{{артыкул|аўтар = | частка = |загаловак =Iwan Łuckiewič. (Niekralog)|арыгінал = |спасылка =http://elibrary.mab.lt/handle/1/2305|адказны =[[Францішак Аляхновіч|Francišak Alachnovič]]|выданьне=[[Беларускае жыцьцё (1919)|Bielaruskaje Žyćcio]]|тып=часопіс|месца=[[Вільня|Vilnia]]|выдавецтва= |год=5 červienia 1919|выпуск=|том=|нумар=11| старонкі=1,2|isbn=}}</ref><ref>{{артыкул|аўтар = | частка = |загаловак = Магіла Івана Луцкевіча ў Закапанэ.|арыгінал = |спасылка =http://elibrary.mab.lt/bitstream/handle/1/2305/219215-1919-18.pdf?sequence=10&isAllowed=y|адказны =[[Францішак Аляхновіч]]|выданьне=[[Беларускае жыцьцё (1919)|Беларускае жыцьцё]]|тып=часопіс|месца=[[Вільня]]|выдавецтва= |год=21 кастрычніка 1919|выпуск=|том=|нумар=18| старонкі=1|isbn=}}</ref> Магілу Івана Луцкевіча выкрасьлілі з рэестраў прыблізна ў 1963. Грунт з магілы Івана Луцкевіча, прывезены з Польшчы ў 1991, быў перазахаваны на віленскіх [[Могілкі Росы|могілках Росы]].

== Палітычная дзейнасьць ==
Іван Луцкевіч — змагар за незалежную [[Беларусь]]. Быў адным зь першых, хто зразумеў неабходнасьць дзяржаўнай незалежнасьці Бацькаўшчыны і разам з братам [[Антон Луцкевіч|Антонам]] стаў ініцыятарам абвяшчэньня [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]].

Выступаў за аднаўленьне на Беларусі [[Царкоўная унія|царкоўнай уніі]] дзеля паяднаньня рэлігійнага і грамадзка-палітычнага рухаў у адзіным нацыянальна-адраджэнскім працэсе.

== Навуковая дзейнасьць ==
Аўтар навукова-публіцыстычных прац па гісторыі, мастацтве, кніжнай культуры Беларусі. Аўтар аповесьці «Дым і попел» — апісаньня знойдзенай ім рукапіснай кнігі беларускіх татараў «[[Кітабы|Аль-Кітаб]]» — помніку старабеларускай літаратуры XVI ст., пісаны [[Арабіца|арабскай графікай]].

У калекцыях Івана Луцкевіча былі рэдкія экспанаты, якія пазьней сталі асновай створанага ў 1921 року першага [[Беларускі музэй у Вільні|Беларускага нацыянальнага музэю ў Вільні]].

== Бібліяграфія ==
* {{артыкул|аўтар = | частка = |загаловак = Ай-Кітаб-Кіцеп.|арыгінал = |спасылка =http://elibrary.mab.lt/bitstream/handle/1/2305/219215-1920-6.pdf?sequence=26&isAllowed=y|адказны =[[Францішак Аляхновіч]]|выданьне=[[Беларускае жыцьцё (1919)|Беларускае жыцьцё]]|тып=часопіс|месца=[[Вільня]]|выдавецтва= |год=11 сакавіка 1920|выпуск=|том=|нумар=6(28)| старонкі=2|isbn=}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* [https://web.archive.org/web/20090925172211/http://knihi.com/10viakou/10v412.html 28 траўня (9 чэрвеня) 1881. Нарадзіўся Іван Луцкевіч] // {{Літаратура/Дзесяць вякоў беларускай гісторыі (1997)}}
* Сакрат Яновіч, Вітальд Ёсіп Кавалёў. «Наша пошта» // «Ніва» (Беласток) № 5 (1655), 31 студзеня 1988 г. — С. 7.
* {{Літаратура/Памяць/Менск|1}}
* Łuckievič, Ivan // {{Літаратура/Гістарычны слоўнік Беларусі (1998)}}
* Мірановіч Я. Угодкі Івана Луцкевіча // Ніва. – 1999. – 14 лістап. (№ 46). – С. 4.

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20090925172211/http://knihi.com/10viakou/10v412.html Дзесяць вякоў беларускай гісторыі]

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Луцкевіч, Іван}}
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Шаўлях]]
[[Катэгорыя:Беларускія палітыкі]]
[[Катэгорыя:Беларускія гісторыкі]]
[[Катэгорыя:Беларускія археолягі]]
[[Катэгорыя:Дзеячы беларускага нацыянальнага адраджэньня]]
[[Катэгорыя:Сябры Беларускай сацыялістычнай грамады]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў Закапанэ]]
[[Катэгорыя:Пахаваныя на могілках Росы]]
[[Катэгорыя:Супрацоўнікі і аўтары «Нашай Нівы»]]