Прагляд крыніцы для Northrop B-2 Spirit

{{Артаграфія}}
{{Стратэгічны бамбавік
|1=B-2 Spirit original.jpg
|2=B-2 Spirit
|3<!--Прызначэньне-->=Малапрыкметны стратэгічны бамбавік
|4<!--Павозка, чал.-->=2
|5<!--Першы палёт-->=17 ліпеня 1989
|6<!--Пачатак эксплюатацыі-->=1997
|7<!--Вытворца-->= Northrop
|8<!--Даўжыня (у мэтрах)-->=20,9
|9<!--Размах крылаў (у мэтрах)-->=52,12
|10<!--Вышыня (у мэтрах)-->=5,1
|11<!--Плошча крылаў (у квадратных мэтрах)-->=460
|12<!--Маса Пусты (у кг)-->={{лік|71700}}
|13<!--Маса Падрыхтаваны (у кг)-->=
|14={{лік|171000}}<!--Маса Макс. узьлётная (у кг)-->
|15=F118-GE-100
|16=4 па 7700 кгс
|17=860
|18=5300
|19=11100
|20=15000
|21=
|22='''Ядзернае:'''16х В61-11(20 мэгатон) ці 16х В83(1.1 мэгатона) ці 16х AGM-129 ACM альбо 16х AGM-131 SRAM 2 <br />
'''Бомбавае:''' 80 [[Mark 82|Mk.82]], 16 [[Mk.84]] ці 36 касэтных бомбаў CBU-87, CBU-89 GATOR, CBU-97 <br />
'''Высокадакладнае:''' 8 [[GBU-27]] альбо [[AGM-154 JSOW]] альбо 12 [[JDAM]] альбо 8 [[AGM-137 TSSAM]], [[AGM-158 JASSM]]
}}
'''Northrop B-2 Spirit''' (Northrop Grumman B-2 Spirit) — цяжкі малапрыкметны [[стратэгічны бамбавік|стратэгічны]] [[бамбавік]], распрацаваны амэрыканскай кампаніяй [[Northrop Grumman]], прызначаны для прарыву шчыльнай [[Супрацьпаветраная абарона|СПА]] і дастаўкі звычайнай або [[Ядзерная зброя|ядзернай зброі]]. Для забесьпячэньня малапрыкметнасьці шырока выкарыстаныя [[стэлс-тэхналёгіі]]:
* самалёт пакрыты радыёпаглынальнымі матэрыяламі;
* самалёт створаны паводле аэрадынамічнай схемы «лётнае крыло»;
* рэактыўныя бруі рухавікоў экранаваныя.
Дакладнае значэньне [[Эфэктыўная плошча расьсейваньня|эфэктыўнай плошчы расьсейваньня]] для B-2 не паведамляецца; па розных ацэнках, гэтая велічыня можа складаць ад 0,0014 м² да 0,1 м².

B-2 зьяўляецца самым дарагім [[самалёт]]ам у сьвеце (і, верагодна, самым дарагім самалётам у гісторыі авіяцыі). На 1998 год кошт аднаго B-2 без уліку [[Навукова-дасьледчыя і дасьведчана-канструктарскія працы|навукова-дасьледчых і канструктарскіх працаў]] складаў 1,157 млрд [[даляр ЗША|даляраў]]. Кошт усёй праграмы B-2 на 1997 год ацэньваўся амаль у 45 млрд даляраў; такім чынам, з улікам [[Навукова-дасьледчыя і дасьведчана-канструктарскія працы|навукова-дасьледчых і канструктарскіх працаў]] кошт адной машыны на той момант дасягаў 2,1 млрд даляраў.

== Гісторыя стварэньня ==

=== Праект «ATB» ===
Стварэньне цяжкага бамбавіка пачалося ў 1979 годзе па праграме «Advanced Technology Bomber» (ATB). [[Халодная вайна]] ішла поўным ходам, і падчас перадвыбарнай кампаніі ў 1979—1980 гадах [[Рональд Рэйган]] абяцаў узнаўленьне амэрыканскіх узброеных сіл. 22 жніўня 1980 году міністэрства абароны [[ЗША]] абвясьціла, што вядуцца працы па стварэньні пэрспэктыўных малапрыкметных самалётаў, уключаючы праект «ATB».

Пасьля ацэнкі праектаў конкурс ATB быў скарочаны да двух каманд — Northrop/Boeing і Lockheed/Rockwell, кожная каманда атрымала кантракт на наступныя дасьледаваньні. Праект «ATB» фінансаваўся пад кодавай назвай «[[Aurora]]». 20 кастрычніка 1981 году каманда Northrop/Boeing была вызначаная пераможцам у конкурсе праектаў.

Праект Northrop атрымаў пазначэньне B-2 зь імем «Spirit». Дызайн самалёта быў зьменены ў сярэдзіне 80-х гадоў, што затрымала першы палёт на два гады і прымусіла выдаткаваць яшчэ 1 млрд даляраў ЗША на праграму распрацоўкі. У 1997 годзе з рассакрэчаных дакумэнтаў міністэрства абароны стала вядома, што на праект «ATB» ў агульнай суме пайшло 45 млрд даляраў ЗША<ref name="crimso.msk.ru">http://crimso.msk.ru/Site/Crafts/Craft20064.htm</ref>.

Упершыню B-2 быў паказаны грамадзкасьці 22 лістапада 1988 году на заводзе ВПС № 42 у Палмдэйле, Каліфорнія, дзе ён і быў сабраны. Першы публічны палёт адбыўся 17 ліпеня 1989 году. У 1995 годзе B-2 «Дух Місуры» быў выстаўлены на міжнародным авіясалёне Ле-Буржэ.

== Мадэрнізацыя ==
* У 2008 годзе [[Кангрэс ЗША|Кангрэсам ЗША]] была прафінансаваная праграма мадэрнізацыі сыстэм кіраваньня ўзбраеньнем для зьнішчэньня рухомых наземных мэт.
* 29 сьнежня 2008 году быў падпісаны кантракт на мадэрнізацыю радыёлякацыйных сыстэм B-2. Падчас мадэрнізацыяў радыёлякацыйныя сыстэмы былі перакладзеныя на іншыя частотныя дыяпазоны. Кантракт абыйшоўся ЗША прыблізна ў 468 млн даляраў. 22 чэрвеня 2009 году стала вядома, што ўсё B-2 мінулі мадэрнізацыю да «другой стадыі», якая прадугледжвала паляпшэньне магчымасьцяў [[Бартавая радыёлякацыйная сыстэма|БРЛС]].
[[Файл:B-2 Spirit 060725-F-2034C-015.jpg|міні|300пкс|B-2 пад час [[дазапраўка ў палёце|дазапраўкі ў небе]] над [[Ціхі акіян|Ціхім Акіянам]]]]
* 28 красавіка 2009 году было абвешчана, што мадэрнізаваны B-2 можа несьці да 13500 кг карыснай нагрузкі ў кожным з адсекаў.
* У пачатку 2010 кампанія Northrop Grumman абвясьціла аб завяршэньні разьлікаў, якія дазволяць ухіліць непаладку B-2 Spirit, якая рэгулярна ўзьнікае на працягу апошніх 20 гадоў. Непаладка складаецца ў зьяўленьні трэшчынаў на мэталічнай панэлі, зьмешчанай паміж рухавікамі, і якая затуляе кампазытны каркас ад распаленай рэактыўнай бруі.

=== Вытворчасьць ===
Усяго пабудаваны 21 самалёт B-2. Амаль усе яны названыя ў гонар [[Штат ЗША|штатаў ЗША]]<ref>[http://www.fas.org/nuke/guide/usa/bomber/b-2.htm B-2 Spirit (fas.org)]</ref>; самалёт «Дух Кіці Хоўка» названы ў гонар радзімы [[браты Райт|Братоў Райт]].
[[Файл:EAB 2006 USAF B-2 Spirit.jpg|міні|300пкс|B-2 «Дух Нью-Ёрку» на базе ВПС ЗША «Эдвардс»]]
[[Файл:B-2 radar reflection.jpg|міні|300пкс|Геаметрыя самалёта]]

# 82-1066 (Дух Амэрыкі) — прататып, зьдзейсьніў першы палёт 17 ліпеня 1989. Выкарыстоўваецца ў якасьці лётнай лябараторыі.
# 82-1067 (Дух Арызоны) — прыняты на ўзбраеньне 20 сакавіка 1998.
# 82-1068 (Дух Нью-Ёрку) — прыняты на ўзбраеньне 10 кастрычніка 1997.
# 82-1069 (Дух Індыяны) — прыняты на ўзбраеньне 22 траўня 1999.
# 82-1070 (Дух Агаё) — прыняты на ўзбраеньне 18 ліпеня 1997.
# 82-1071 (Дух Місысыпі) — прыняты на ўзбраеньне 23 траўня 1998.
# 88-0328 (Дух Тэхасу) — прыняты на ўзбраеньне 31 жніўня 1994.
# 88-0329 (Дух Мізуры) — прыняты на ўзбраеньне 17 сьнежня 1993.
# 88-0330 (Дух Каліфорніі) — прыняты на ўзбраеньне 17 жніўня 1994.
# 88-0331 (Дух Паўднёвай Караліны) — прыняты на ўзбраеньне 30 сьнежня 1994.
# 88-0332 (Дух Вашынгтону) — прыняты на ўзбраеньне 30 кастрычніка 1994.
# 89-0127 (Дух Канзасу) — прыняты на ўзбраеньне 17 лютага 1995. Разьбіўся 23 лютага 2008.
# 89-0128 (Дух Нэбраскі) — прыняты на ўзбраеньне 28 чэрвеня 1995.
# 89-0129 (Дух Джорджыі) — прыняты на ўзбраеньне 14 лістапада 1995.
# 90-0040 (Дух Аляскі) — прыняты на ўзбраеньне 24 студзеня 1996.
# 90-0041 (Дух Гаваяў) — прыняты на ўзбраеньне 10 студзеня 1996.
# 92-0700 (Дух Фларыды) — прыняты на ўзбраеньне 3 ліпеня 1996.
# 93-1085 (Дух Аклагомы) — прыняты на ўзбраеньне 15 траўня 1996.
# 93-1086 (Дух Кіці-Гоўка) — прыняты на ўзбраеньне 30 жніўня 1996.
# 93-1087 (Дух Пэнсыльваніі) — прыняты на ўзбраеньне 5 жніўня 1997.
# 93-1088 (Дух Люізіяны) — прыняты на ўзбраеньне 10 лістапада 1997.

== Баявое ўжываньне ==
[[Файл:B-2 spirit bombing.jpg|міні|300пкс|Скід бомбаў [[Mark 82]] падчас вучэньняў у Ціхім Акіяне недалёка ад Пойнт Мугу (Каліфорнія)]]
Першы выпадак баявога ўжываньня меў месца падчас [[Вайна ў Югаславіі|вайны НАТО супраць Югаславіі]] у 1999 годзе. Па мэтах была скінутая вялікая колькасьць высокадакладных бомбаў. Пры гэтым B-2 зьдзяйсьнялі беспасадкавы пералёт з базы ВПС «Уайтмэн» у [[Штат Місуры|шт. Місуры]] у [[Косава]] і назад на базу.

У наступныя гады B-2 ужываліся ў войнах у Іраку і Аўганістане. З дазапраўкай у паветры B-2 зьдзейсьніў адзін з самых доўгіх сваіх баявых вылетаў, узьляцеўшы з авіябазы «Ўайтмэн» у штаце Мізуры, выканаўшы баявую задачу і вярнуўшыся на родную базу.

Падчас вайны ў Іраку B-2 зьдзяйсьнялі баявыя вылеты з атола Дыега Гарсія і іншы «перадавой базы», назоў якой не выдавалася. З двух гэтых пазыцыяў было зьдзейсьнена 22 баявых вылету. З авіябазы «Ўайтмэн» было зьдзейсьнена 27 баявых вылетаў. Падчас 49 вылетаў было скінутая больш 300 тон боепрыпасаў. Працягласьць баявых вылетаў склала больш 30 гадзін. Падчас аднаго з вылетаў B-2 заставаўся ў паветры без пасадкі на працягу 50 гадзін.

=== Вайна ў Югаславіі ===
Першы выпадак баявога ўжываньня меў месца падчас [[Вайня NATO супраць Югаславіі|апэрацыі НАТО у Югаславіі]] у 1999 годзе. Па цэлях былі скінутыя больш 600 высокадакладных бомбаў ([[JDAM]]), якія таксама былі ўжытыя ўпершыню<ref name="ARQJDAM">Dominique Myers. [https://web.archive.org/web/20070926194415/http://www.dau.mil/pubs/arq/2002arq/MyersFL02.pdf Acquisition Reform-Inside The Silver Bullet] // Acquisition Review Journal, vol. IX, no. 2, Fall 2002, p. 312—322</ref>.

==== Чуткі пра страты B-2 ====
[[Файл:Stealth-y patrol - 090421-F-0000B-301.jpg|міні|300пкс|B-2 у суправаджэньні зьнішчальнікаў [[Lockheed Martin F-22 Raptor|F-22 «Рапттар»]], 2010 год]]
Па меркаваньні аргентынскага журналіста [[Дыега Зампіні]], падчас [[Вайна ў Югаславіі|вайны НАТО супраць Югаславіі]] (1999) былі зьбітыя два самалёты B-2: першы (88-0329, «Дух Місуры») зьбіты 20 траўня над прыгарадам [[Бялград]]у [[ЗРК]] [[С-300|С-300П]], другі (88-0332, «Дух Вашынгтону») падбіты 1 чэрвеня і зваліўся ў [[Харватыя|Харватыі]]<ref name="zampini">[http://artofwar.ru/z/zampini_d_f/text_0580.shtml Д. Зампини «Рыцары караля Лазара»] (artofwar.ru)</ref>.

Па меркаваньні Д. Зампіні, сыстэмы С-300П былі пастаўленыя ў Югаславію ў абыход міжнароднага эмбарга па загадзе прэм’ер-міністра Расеі [[Віктар Чарнамырдзін|Чарнамырдзіна]]. Адсутнасьць афіцыйных заяваў з боку югаслаўскага кіраўніцтва Д. Зампіні тлумачыць меркаваньнямі сакрэтнасьці і інструкцыямі Чарнамырдзіна<ref name="zampini"/>:
{{Пачатак цытаты}}
Падобная заява зрабіла бы відавочнай магчымасьць расейцаў нэўтралізаваць сучасныя амэрыканскія бамбавікі, таму [[Слабадан Мілошавіч|Мілошавіч]], атрымаўшы інструкцыі ад Чарнамырдзіна, замоўчаў факт зьнішчэньня чатырох амэрыканскіх самалётаў.
{{Канец цытаты}}

Гэтае паведамленьне ставіцца пад сумнеў экспэртамі. Так, падчас апэрацыі NATO сэрбскі бок наогул не валодаў сыстэмамі [[С-300]]<ref>[https://web.archive.org/web/20121208055130/http://anti-glob.ru/kpsm/st/borislav.htm Што будзе з Косавам і Сэрбіяй]</ref>. Фатаграфіі расейскіх вайскоўцаў у сэрбскай форме побач з комплексам С-300 у 1998 годзе былі зьнятыя ў Падмаскоўі і «выпадкова» прадстаўленыя агалосцы для дэзінфармацыі суперніка аб сыстэмах [[Супрацьпаветраная абарона|СПА]] [[Югаславія|Югаславіі]]<ref>[http://shurigin.livejournal.com/85842.html Падводны С-300 У стэпах Сэрбіі]</ref>.

Амэрыканскі бок страту вышэйпаказаных бамбавікоў не прызнаў. Існуюць таксама сьведчаньні, якія пацьвярджаюць, што самалёты з паказанымі бартавымі нумарамі працягвалі эксплюатавацца пасьля 1999 году. У прыватнасьці, «Дух Місуры» быў сфатаграфаваны падчас [[Апэрацыя ў Іраку 2003 году|вайсковай апэрацыі супраць Іраку]] ў 2003 годзе<ref>[https://web.archive.org/web/20120130200845/http://www.afcesa.af.mil/shared/media/document/AFD-080127-013.pdf Air Force Civil Engineer] (Vol. 11, № 4, 2003)</ref>, а ў 2004 годзе на ім упершыню зьдзейсьніў палёт цалкам жаночы экіпаж<ref>[https://web.archive.org/web/20071011203241/http://home.att.net/~jbaugher/1988.html 1988 USAF Serial Numbers]</ref>. «Дух Вашынгтону» сфатаграфаваны на авіябазе Ўайтмэн у 2008 годзе<ref>[https://web.archive.org/web/20080209203304/http://www.targetlock.org.uk/b-2/production.html Target Lock: B-2]</ref> і на некалькіх іншых авіябазах у 2006—2007 гадах<ref>[http://www.airliners.net/search/photo.search?regsearch=88-0332&distinct_entry=true Photo Search Results]</ref>.

=== Аўганістан ===
У канцы 2001 году ЗША пачалі нанасіць паветраныя ўдары па [[Аўганістан]]е, месцы знаходжаньня тэрарыстычнай арганізацыі [[Аль-Каіда]], узначаленай [[Усама Бэн Ладэн|У. Бэн Ладэнам]], які падазраецца ў арганізацыі тэрактаў 11 верасьня ў Нью-Ёрку і Вашынгтоне. Гэта стала пачаткам шматмесячных бамбаваньняў, якія ў канчатковым выніку прывялі да падзеньня ўрада талібаў. 44-гадзінныя палёты бамбавікоў B-2 з базы Ўайтмэн былі самымі доўгімі ў гісторыі.

=== Лібія ===
Пасьля таго, як распачалося міжнароднае ўмяшальніцтва ва ўнутраныя справы [[Лібія|Лібіі]], якая знаходзілася ў стане грамадзянскай вайны, тэлеканал CBS перадаў, што тры амэрыканскія бамбардзіроўшчыкі B-2 скінулі 20 сакавіка 40 бомбаў [[JDAM]] (45<ref>http://community.livejournal.com/modern_warfare/943913.html</ref>) на ўмацаваныя самалётныя ангары на аэрадроме Аль-Гардабія<ref>http://nn.by/?c=ar&i=51999</ref>.

== Страчаныя самалёты ==
[[Файл:Crashed B-2.jpg|міні|300пкс|«Дух Канзасу» пасьля крушэньня]]
Па афіцыйных зьвестках ЗША да 2010 году ў небаявым [[Здарэньне|здарэньні]] быў страчаны адзін бамбавік B-2. 23 лютага 2008 году самалёт B-2 (сэрыйны нумар 89-0127, «Дух Канзасу») пацярпеў крушэньне ў берагоў ціхаакіянскага вострава [[Гуам]] на амэрыканскай ваеннай базе Андэрсан. Гэта быў першы выпадак крушэньня самалёта гэтага тыпу. Абодва пілёты змаглі катапультавацца. Пасьля аварыі палёты ўсіх самалётаў гэтага тыпу былі прыпыненыя. У канцы красавіка 2008 году палёты былі адноўленыя. Камісія па расьсьледаваньні прыйшла да высновы, што аварыя адбылася з-за халатнасьці наземнага пэрсаналу, які не ўключыў абаграваньне [[прымач паветранага ціску|прымача паветранага ціску]] для выдаленьня назапашанага ў ім кандэнсату. З-за гэтага сыстэма кіраваньня самалёта атрымлівала завышанае значэньне хуткасьці і раней часу дала каманду на адрыў ад зямлі. Дзеяньні экіпажа прызнаныя правільнымі, іншых адхіленьняў ад штатнага рэжыму ў працы бартавых сыстэм ня выяўлена, а мадэляваньне сытуацыі на трэнажоры паказала, што выратаваць самалёт было немагчыма.

== Лётна-тэхнічныя характарыстыкі ==
[[Файл:NORTHROP B-2.png|500px|]]

=== Тэхнічныя характарыстыкі ===
* '''Экіпаж:''' 2 чалавекі
* '''Даўжыня:''' 20,90 м
* '''Размах [[крыло (самалёт)|крыла]]:''' 52,12 м
* '''Вышыня:''' 5,10 м
* '''Плошча крыла:''' 460 м^(2)
* '''Маса:
** '''пустога:''' 71700 кг
** '''нармальная ўзьлётная маса:''' 152600 кг
** '''максымальная ўзьлётная маса:''' 171000 кг
** '''маса паліва:''' 73000 кг
** '''маса карыснай нагрузкі:''' да 22730 кг (да 27000 кг пасьля мадэрнізацыі)
* '''Нагрузка на крыло:'''
** '''пры максымальнай узьлётнай масе:''' 372 кг/м²
** '''пры нармальнай узьлётнай масе:''' 332 кг/м²
* '''Рухавік:'''
** '''тып рухавіка:''' [[Газатурбінны рухавік|турбарэактыўны двухконтурны]]
** '''мадэль:''' «[[General Electric F118-GE-100]]»
** '''[[Цяга (самалёт)|цяга]]:'''
*** '''максымальная:''' 4 па 7700 кгс
** '''маса рухавіка:''' 1452 кг
* '''Цягаўзброенасьць:'''
** '''пры нармалёвай узьлётнай масе:''' 0,20 кгс/кг
** '''пры максымальнай узьлётнай масе:''' 0,18 кгс/кг

=== Лётныя характарыстыкі ===
* '''Максымальная [[хуткасьць]]:''' 860 км/ч (0,81 [[Лік Маху|М]])
* '''Крэйсэрская хуткасьць:''' 775 км/ч (0,73 М)
* '''Далёкасьць палёту:'''
** '''максымальная:''' 11100 км
** '''баявы радыюс:''' 5300 км
* '''далёкасьць палёту:''' да 6,5 ч
* '''[[Практычная столь]]:''' 15000 м
* '''[[Эфэктыўная плошча расьсейваньня|ЭПР]]:''' па некаторых дадзеных, ад ~0,0014 да ~0,1 м²

== Вартасьці і недахопы B-2 ==

=== Недахопы ===
* З-за вялікай плошчы расьсейваньня рэактыўнага струменю хуткасьць самалёта адносна невялікая
* Пад час выпрабаваньняў на AV-6 (82-1071) у сакавіку 1994 году ў палёце над базай Эдвардс у пустэльні Махаві пры высокай вільготнасьці атмасфэры на хуткасьці, блізкай да гукавой, вакол самалёта стала бачнае воблака кандэнсату. Падобны эфэкт павялічвае візуальную прыкметнасьць самалёта, што для B-2, прызначанага для дзеяньняў у глыбіні тэрыторыі суперніка, непажадана<ref name="crimso.msk.ru"/>.

== Далейшае выкарыстаньне ==
У цяперашні час з 21 самалёта B-2 16 знаходзяцца на ўзбраеньні, чатыры выкарыстоўваюцца ў якасьці трэніравальных і адзін у якасьці лётнай лябараторыі для адпрацоўкі плянаваных да прыняцьця на ўзбраеньне высокадакладных сыстэм зброі.

== Глядзіце таксама ==
* [[Rockwell B-1]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons}}
* [https://web.archive.org/web/20130906084419/http://anapet.info/?p=6077 Апісаньне бамбавіка B-2]
* [http://airwar.ru/enc/bomber/b2.html Гісторыя стварэньня]

[[Катэгорыя:Бамбавікі]]
[[Катэгорыя:Самалёты Northrop]]
[[Катэгорыя:Самалёты Boeing]]
[[Катэгорыя:Самалёты ЗША]]