Шкадаваньне

Выдуманая гэраіня Джона Грынліфа Ўіціера Мод Мюлер глядзіць удалечыню, шкадуючы аб сваім бязьдзеяньні й думаючы пра тое, што магло быць.

Шкадаваньне — гэта пачуцьцё жаданьня, каб чалавек прыняў іншае рашэньне ў мінулым, таму што наступствы прынятага рашэньня былі неспрыяльнымі.

Шкадаваньне зьвязана з уяўнай магчымасьцю. Яе інтэнсіўнасьць зьмяняецца зь цягам часу пасьля прыняцьця рашэньня ў залежнасьці ад дзеяньня супраць бязьдзейнасьці й у дачыненьні да самакантролю ў пэўным узросьце. Лічыцца, што самаабвінавачаньне, якое суправаджаецца шкадаваньнем, стымулюе карэкціруючыя дзеяньні й адаптацыю.

У заходніх грамадзтвах дарослыя найбольш шкадуюць аб выбары сваёй адукацыі.

Азначэньне

Шкадаваньне было вызначана псыхолагамі ў канцы 1990-х як «нэґатыўная эмоцыя, заснаваная на ўзыходзячым, арыентаваным на сябе, супрацьпраўным выснове». Іншае вызначэньне — «непрыемны эмацыйны стан, выкліканы неадпаведнасьцю выніковых значэньняў выбраных і неабраных дзеяньняў».

Шкадаваньне адрозьніваецца ад раскаяньня тым, што людзі могуць шкадаваць пра тое, што не залежыць ад іх, але раскаяньне паказвае на пачуцьцё адказнасьці за сытуацыю. Напрыклад, чалавек можа шкадаваць, што людзі гінуць падчас стыхійных бедзтваў, але ня можа раскаяцца ў гэтай сытуацыі. Тым ня менш, чалавек, які наўмысна прычыняе каму-небудзь шкоду, павінен адчуваць раскаяньне ў гэтых дзеяньнях. Шкадаваньне аґента — гэта ідэя, што чалавек можа быць уцягнуты ў сытуацыю, і шкадуе аб сваім удзеле, нават калі гэтыя дзеяньні былі нявіннымі, ненаўмыснымі або міжвольнымі. Напрыклад, калі хтосьці вырашыў памерці, ступіўшы перад транспартным сродкам, які рухаўся, кіроўца не вінаваты ў сьмерці, але кіроўца ўсё роўна можа шкадаваць, што чалавек загінуў.

Шкадаваньне адрозьніваецца ад расчараваньня. Абодва зьяўляюцца нэґатыўным эмацыйным вопытам, зьвязаным з вынікам страты, і абодва маюць падобныя нэўрональныя карэляты. Тым ня менш, яны адрозьніваюцца ў дачыненьні да зваротнай сувязі аб выніку, параўноўваючы розьніцу паміж вынікамі абранага й неабранага дзеяньня; На жаль, адбываецца поўная зваротная сувязь, а з расчараваньнем — частковая. Яны таксама адрозьніваюцца ў дачыненьні да выбару (сваё шкадаваньне супраць зьнешняга расчараваньня).

Мадэлі

Існуюць канцэптуальныя мадэлі шкадаваньня ў шкадаваньні (тэорыя прыняцьця рашэньняў) у васноўным у тэарэтычнай эканоміцы й фінансах у галіне, званай паводніцкай эканомікай. Чаканае шкадаваньне або тое, наколькі моцнае шкадаваньне, на думку чалавека, будзе выпрабоўвацца ў будучыні, аказваецца пераацэненым для дзеяньняў і выбараў. Здаецца, гэта часткова зьвязана з тэндэнцыяй недаацэньваць ступень, у якой людзі прыпісваюць дрэнныя вынікі зьнешнім фактарам, а не ўнутраным фактарам (г.зн. самім сабе). Гэта можа прывесьці да бязьдзейнасьці або інерцыі й недапушчэньня.

Экзістэнцыяльнае шкадаваньне было канкрэтна вызначана як «глыбокае жаданьне вярнуцца й зьмяніць мінулы вопыт, у якім чалавек не зрабіў сьвядомага выбару або зрабіў выбар, які не адпавядаў яго перакананьням, каштоўнасьцям або патрэбам росту».

Інструмэнты для вымярэньня шкадаваньня ў людзей, вымушаных прымаць мэдычнія рашэньні, не змаглі ўлічыць сучасныя канцэпцыі шкадаваньня й не змаглі адрозьніць шкадаваньне ад расчараваньня. Яны таксама не шукалі станоўчых наступстваў шкадаваньня. Працэс шкадаваньня можа ўзьнікнуць, калі чалавек не разгледзіць інфармацыю аб усіх даступных выбарах, перш чым прыняць рашэньне.