Прагляд крыніцы для Сьцяг Беларускай ССР

{{Картка сьцяга
|назва     = Сьцяг Беларускай ССР
|выява     = Flag of Byelorussian SSR.svg
|прапорцыі = 1:2
|прыняты   = 25 сьнежня 1951 
|скасаваны = 19 верасьня 1991
|тып       = 
|дызайн    = <small>Чырвоная і зялёная палосы ў прапорцыі адпаведна 2:1, з выявай у верхнім левым куце чырвонай паласы залатых сярпа і молата і над імі чырвонай пяціканцовай зоркі з залатой аблямоўкай. Уздоўж [[тронак|тронка]] разьмяшчаецца [[арнамэнт]], белы на чырвоным фоне</small>
|аўтар     = [[Мікалай Гусеў]]
}}

'''Сьцяг Беларускай ССР''' — рэспубліканскі сымбаль [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|Беларускай ССР]], зацьверджаны 25 сьнежня 1951 году. Гэта палотнішча памерамі 1:2, падзеленае гарызантальна на чырвоную і зялёную палосы ў прапорцыі адпаведна 2:1, з выявай у верхнім левым куце чырвонай паласы залатых сярпа і молата і над імі чырвонай пяціканцовай зоркі, апраўленай залатой аблямоўкай. Уздоўж [[тронак|тронка]] разьмяшчаецца [[арнамэнт]], белы на чырвоным фоне. Праіснаваў да выхаду [[Беларусь|Беларусі]] з складу [[СССР]]. 

З 1995 году [[рэжым Лукашэнкі]] выкарыстоўвае мадыфікацыю сьцяга БССР — [[Каляніялізм|каляніяльны]]<ref name="NN-2020"/> [[чырвона-зялёны сьцяг]]<ref name="NN-2020">[https://nn.by/?c=ar&i=262559 Сапраўдныя беларускія сімвалы: вось што трэба ведаць пра Пагоню і БЧБ], [[Наша Ніва]], 22 лістапада 2020 г.</ref> (''ЧЗ-сьцяг''; {{мова-ru|Красно-зеленый флаг, КЗ-флаг, флаг Белоруссии|скарочана}}), [[de facto]] усталяваны ў якасьці дзяржаўнага сьцяга Беларусі ўказам [[Аляксандар Лукашэнка|Лукашэнкі]] ад 12 чэрвеня 1995 году на падставе афіцыйна абвешчаных вынікаў [[Рэфэрэндум у Беларусі 1995 году|рэфэрэндуму 14 траўня 1995 году]], які адзначаўся неадпаведнасьцю [[Канстытуцыя Беларусі|Канстытуцыі]] і заканадаўству краіны, парушэньнем законаў і фальсыфікацыяй вынікаў галасаваньня<ref name="Navumcyk">[[Сяргей Навумчык|Навумчык С.]] [https://www.svaboda.org/a/27734568.html Рэфэрэндум-95 пра сымболіку і мову ня быў легітымным], [[Радыё Свабода]], 12 траўня 2019 г.</ref>.

== Гісторыя ==
[[Файл:Emblem of the Karelo-Finnish SSR.svg|значак|200пкс|[[Герб Карэла-Фінскай ССР|Герб]] [[Карэла-Фінская ССР|Карэла-Фінскай ССР]] з [[Карэлы|карэльскім]] арнамэнтам, 1940 г.]]

У першай Канстытуцыі БССР (ССРБ), прынятай 3 лютага 1919 году, прысутнічала наступнае апісаньне сьцяга рэспублікі: «''Гандлёвы і ваенны сьцяг ССРБ — прастакутнае чырвонае (пунцовае) палотнішча з залатымі літарамі ў верхнім куце ля тронка ССРБ або надпісам „Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка Беларусь“''»<ref name="flagi21">{{Літаратура/Флагі Беларусі ўчора і сёньня|к}} С. 21.</ref>. Пры гэтым эталённай выявы сьцяга не існавала<ref name="flagi21"/>. Пазьней сьцяг БССР некалькі разоў зьмяняўся, аднак адзінае яго адрозьненьне ад сьцяга СССР (як і сьцягоў іншых саюзных рэспублік) крылася ў надпісе «БССР» у левым верхнім куце. Такім чынам, узорам для афіцыйна прынятай сымболікі БССР стала савецкая сымболіка [[Расея|Расеі]]<ref>[[Аляксей Шаланда|Шаланда А.]] Кароткі нарыс гісторыі беларускай нацыянальнай і дзяржаўнай сімволікі // Герольд Litherland. № 21, 2019. С. 7.</ref>. Тым часам савецкія ўлады ў [[Масква|Маскве]] ў 1928 годзе распачалі актыўнае змаганьне зь бел-чырвона-белым спалучэньнем колераў: у дакладзе [[АДПУ]] (пазьнейшага [[НКВД]]) у [[ЦК КПСС|ЦК ВКП(б)]] ад 27 траўня адзначаўся загад да менскіх уладаў перафарбаваць вулічныя слупы і інтэр’ер [[Прысутныя месцы (Менск)|Дому працы]], раней расфарбаваныя ў беларускія нацыянальныя колеры ({{мова-ru|белорусские национальные цвета|скарочана}})<ref>Славатинский А. Доклад ОГПУ в ЦК ВКП(б) о политических настроениях в среде белорусской интеллигенции (27 мая 1928 г.) // ЦК РКП(б)—ВКП(б) и национальный вопрос. Книга 1. 1918—1933 гг. / Составители Л. С. Гатагова, Л. П. Кошелева, Л. А. Роговая. — М.: «Российская политическая энциклопедия» (РОССПЭН), 2005. С. 569.</ref>.

{{Падвойная выява|справа|М. І. Гусеў. Плакат, выпушчаны да выбараў у Вярхоўныя Саветы БССР і СССР ад заходніх абласцей Беларусі.jpg|160|Николай Гусев (автор КЗ-флага БССР). Портрет Адольфа Гитлера, 1943 год.jpg|160|Работы [[Мікалай Гусеў|Гусева]]: плякат «Няхай жыве [[Сталін]]ская Канстытуцыя перамогшага сацыялізму і сапраўднага дэмакратызму» (1940 г., налева) і партрэт [[Гітлер]]а для дэманстрацыі на трыбуне ў Менску (1943 г., направа)}}

Неўзабаве па сканчэньні [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] савецкія ўлады ў Маскве<ref name="flagi24">{{Літаратура/Флагі Беларусі ўчора і сёньня|к}} С. 24.</ref> распачалі кампанію па зьмяненьні сьцягаў рэспублік Савецкага Саюзу (у тым ліку і БССР) на больш арыгінальныя. Імаверна, яе прычынай было ўтварэньне [[ААН]], дзе апроч СССР, прадстаўніцтва таксама атрымалі БССР і [[Украінская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|УССР]]. На фоне шматколернасьці сьцягоў краінаў-удзельнікаў ААН савецкія рэспубліканскія палотнішчы выглядалі непаўнавартаснымі і безаблічнымі<ref name="flagi24"/>.

Дзеля адлюстраваньня нацыянальных асаблівасьцяў на палотнішчы новага сымбалю БССР надумалі зьмясьціць малюнак арнамэнту, вышытага ў 1917 году (год [[Кастрычніцкі пераварот|кастрычніцкага перавароту]]) сялянкай [[Матрона Маркевіч|Матронай Маркевіч]] зь вёскі, якая на момант стварэньня сьцяга ўваходзіла ў склад Ульянаўскага (назва ў гонар [[Уладзімер Ленін|Леніна]]) сельсавету<ref name="flagi24"/>. Яшчэ да вайны ўзор узялі на захоўваньне ў архіў Белпрамсавету з прычыны магчымасьці яго выкарыстаньня ў лёгкай прамысловасьці<ref name="flagi24"/>. Вялікую ролю пры абраньні менавіта гэтага арнамэнту адыграла ягоная назва «Ўзыходзячае сонца», якая імпанавала камуністычнай ідэалёгіі<ref name="flagi24"/>. Увогуле, выкарыстаньне нацыянальнага арнамэнту на савецкай сымболіцы не было ўнікальным: раней [[Чувашы|чуваскі]] арнамэнт зьмясьцілі на сьцягу [[Чуваская АССР|Чуваскай АССР]] (1926 год), а [[Грузіны|грузінскі]], [[Карэлы|карэльскі]] і [[кіргізы|кіргіскі]] — адпаведна на гербах [[Герб Грузінскай ССР|Грузінскай ССР]] (1921 год), [[Герб Карэла-Фінскай ССР|Карэла-Фінскай ССР]] (1940 год) і [[Герб Кіргіскай ССР|Кіргіскай ССР]] (1937 год). 

Абраньню адпаведнага варыянту беларускага арнамэнту не перашкодзіў той факт, што мужа Матроны Маркевіч [[Савецкія рэпрэсіі ў Беларусі|арыштавалі]] ў 1937 годзе за антысавецкую прапаганду і расстралялі, па чым сям’я прайшла праз «раскулачваньне». Арыгінал вышытага Матронай Маркевіч ручніка не захаваўся, бо быў альбо канфіскаваны савецкімі карнымі органамі ў 1937 годзе, альбо згінуў у час [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]]. Брата Матроны Маркевіч [[Міхаіл Кацар|Міхаіла Кацара]], мастацтвазнаўцу і загадчыка сэктару этнаграфіі і фальклёру Акадэміі навук БССР, у 1951 годзе ўлучылі ў склад камісіі па распрацоўцы новага сьцяга БССР<ref name=budzma>[http://budzma.by/news/u-syannye-adkryli-pomnik-zhanchynye-yakaya-vyshyla-arnamyent-z-dzyarzhawnaha-scyaha.html У Сянне адкрылі помнік жанчыне, якая вышыла арнамент з дзяржаўнага сцяга], [[Budzma.org]], 6 ліпеня 2015 г.</ref><ref>[https://by.openlist.wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BA%D0%B5%D0%B2%D1%96%D1%87_%D0%90%D0%BB%D1%8F%D0%BA%D1%81%D0%B5%D0%B9_%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B2%D1%96%D1%87_(1885) Адкрыты спіс — Маркевіч Аляксей Захаравіч (1885)]</ref>.

На падставе абранага арнамэнту малюнак новага сьцяга БССР стварыў мастак [[Мікалай Гусеў]]<ref name="flagi24"/><ref>Гурневіч З. [https://gazetaby.com/post/lovim-prapagandystau-na-fejkax-kali-b-zakon-u-krai/174474/ Ловім прапагандыстаў на фэйках. «Калі б закон у краіне працаваў, то першымі пацярпелі б самі прапагандысты»], [[Салідарнасьць (газэта)|Салідарнасьць]], 22 сакавіка 2021 г.</ref>, народжаны ва [[Уладзімерская губэрня|Ўладзімерскай губэрні]] [[расейцы|расеец]], які канчаткова перабраўся ў Беларусь у 1932 годзе. Адной з апошніх яго даваенных работ стаў плякат «Няхай жыве [[Сталін]]ская Канстытуцыя перамогшага сацыялізму і сапраўднага дэмакратызму», тым часам за [[Нямецкая акупацыя Беларусі (1941—1944)|нямецкай акупацый]] (1941—1944) ён маляваў партрэты афіцэраў [[Трэці Райх|Нацысцкай Нямеччыны]] і яе кіраўніка [[Гітлер]]а<ref>[[Дзяніс Марціновіч|Мартинович Д.]] [https://web.archive.org/web/20210124120522/https://news.tut.by/culture/710425.html Изобразил Гитлера и спасал военнопленного. Кто нарисовал красно-зеленый флаг], [[TUT.BY]], 8.12.2020 г.</ref>.

У выніку, 25 сьнежня 1951 году Прэзыдыюм Вярхоўнага Савету БССР зацьвердзіў новы сьцяг БССР<ref name="flagi24"/>. Форму закону гэтаму ўказу надалі 27 сакавіка 1952 году<ref name="flagi25">{{Літаратура/Флагі Беларусі ўчора і сёньня|к}} С. 25.</ref>.

27 ліпеня 1990 году [[Вярхоўны Савет Рэспублікі Беларусь 12-га скліканьня|Вярхоўны Савет БССР]] прыняў дэклярацыю аб дзяржаўным сувэрэнітэце краіны. 25 жніўня 1991 году Беларусь абвясьціла незалежнасьць ад [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]]. Яшчэ ў 1990 году ўлады [[Менск]]у (а таксама [[Радашкавічы|Радашкавічаў]]<ref name="flagi26">{{Літаратура/Флагі Беларусі ўчора і сёньня|к}} С. 26.</ref>) пачалі выкарыстоўваць [[Нацыянальная сымболіка|нацыянальны]] [[бел-чырвона-белы сьцяг]] побач зь сьцягам БССР (яны разам вывешваліся над будынкам гарсавету). У 1991 годзе пад беларускай нацыянальнай сымболікай прайшлі красавіцкія і травенскія [[страйк]]і працоўных Беларусі, якія адыгралі важную ролю ў крушэньні [[таталітарызм]]у ў краіне<ref name="Tkacou-393">[[Міхась Ткачоў|Ткачоў М.]] Беларускія нацыянальныя сімвалы // {{Літаратура/ЭГБ|1к}} С. 393.</ref>. 24 жніўня 1991 году дэпутат [[Галіна Сямдзянава]] ўнесла бел-чырвона-белы сьцяг у [[Вярхоўны Савет Беларусі]]<ref name="50 faktau">{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://www.svaboda.org/content/article/25155772.html| загаловак = 50 фактаў за бел-чырвона-белы сьцяг| фармат = | назва праекту = | выдавец = [http://www.svaboda.org/ Радыё свабода]| дата = 16 студзеня 2021 | мова = | камэнтар = }}</ref>. На наступны дзень, 25 жніўня, дэпутаты надалі Дэклярацыі аб дзяржаўным сувэрэнітэце статус канстытуцыйнага закону. А 19 верасьня 1991 году парлямэнт Беларусі прыняў законы «Аб Дзяржаўным сьцягу Рэспублікі Беларусь» і «Аб Дзяржаўным гербе Рэспублікі Беларусь», якія аднавілі бел-чырвона-белы сьцяг з гербам [[Пагоня]]й у якасьці дзяржаўных сымбаляў<ref name="Tkacou-393"/>.

== Галерэя сьцягоў Беларускай ССР ==
<gallery class="center">
Flag of Byelorussian SSR (1919-1927).png|Сьцяг [[БССР]] <br /> {{дата|03|02|1919|0}} — {{дата|11|04|1927|0}}
Flag of the Lithuanian-Byelorussian SSR.svg|Сьцяг [[Літоўска-Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|Літ-Белу]] <br /> {{дата|27|02|1919|0}} — {{дата|01|09|1919|0}}
Flag of the Byelorussian SSR (1940).svg|Сьцяг [[БССР]] <br /> {{дата|11|04|1927|0}} — {{дата|19|02|1937|0}}
Flag of the Byelorussian SSR (1937).svg|Сьцяг [[БССР]] <br /> {{дата|19|02|1937|0}} — {{дата|25|12|1951|0}}
Flag of Byelorussian SSR.svg|Сьцяг [[БССР]] <br /> {{дата|25|12|1951|0}} — {{дата|19|09|1991|0}}
</gallery>

== Падобныя савецкія сьцягі ==
{| style="margin:0 auto;text-align:center;vertical-align:top"
|-
| [[Файл:Flag of the Chuvash ASSR (1926).svg|border|200px]]<br>[[Сьцяг Чувашыі|Сьцяг]] [[Чуваская АССР|Чуваскай АССР]] <br> з арнамэнтам (1926)
| [[Файл:Flag of Lithuanian SSR.svg|border|200px]]<br>[[Сьцяг Летувіскай ССР|Сьцяг]] [[Летувіская ССР|Летувіскай ССР]]<br>(1953—1988)
| [[Файл:Flag of Moldavian SSR.svg|border|200px]]<br>[[Сьцяг Малдаўскай ССР|Сьцяг]] [[Малдаўская ССР|Малдаўскай ССР]]<br>(1952—1990)
| [[Файл:Flag of the Karelo-Finnish SSR.svg|border|200px]]<br>[[Сьцяг Карэла-Фінскай ССР|Сьцяг]] [[Карэла-Фінская ССР|Карэла-Фінскай ССР]]<br>(1953—1956)
|-
| [[Файл:Flag of Tajik SSR.svg|border|200px]]<br>[[Сьцяг Таджыцкай ССР|Сьцяг]] [[Таджыцкая ССР|Таджыцкай ССР]]<br>(1953—1992)
| [[Файл:Flag of Russian SFSR.svg|border|200px]]<br>[[Сьцяг Расейскай СФСР|Сьцяг]] [[РСФСР]]<br>(1954—1991)
| [[Файл:Flag of Ukrainian SSR.svg|border|200px]]<br>[[Сьцяг Украінскай ССР|Сьцяг]] [[Украінская ССР|Украінскай ССР]]<br>(1949—1991)
| [[Файл:Flag of Kazakh SSR.svg|border|200px]]<br>[[Сьцяг Казаскай ССР|Сьцяг]] [[Казаская ССР|Казаскай ССР]]<br>(1953—1992)
|-
| [[Файл:Flag of the Uzbek SSR.svg|border|200px]]<br>[[Сьцяг Узбэцкай ССР|Сьцяг]] [[Узбэцкая ССР|Узбэцкай ССР]]<br>(1952—1991)
| [[Файл:Flag of Turkmen SSR.svg|border|200px]]<br>[[Сьцяг Туркмэнскай ССР|Сьцяг]] [[Туркмэнская ССР|Туркмэнскай ССР]]<br>(1953—1992)
| [[Файл:Flag of Georgian SSR.svg|border|200px]]<br>[[Сьцяг Грузінскай ССР|Сьцяг]] [[Грузінская ССР|Грузінскай ССР]]<br>(1951—1990)
| [[Файл:Flag of Azerbaijan SSR.svg|border|200px]]<br>[[Сьцяг Азэрбайджанскай ССР|Сьцяг]] [[Азэрбайджанская ССР|Азэрбайджанскай ССР]]<br>(1952—1991)
|-

| [[Файл:Flag of Armenian SSR.svg|border|200px]]<br>[[Сьцяг Армянскай ССР|Сьцяг]] [[Армянская ССР|Армянскай ССР]]<br>(1952—1991)
| [[Файл:Flag of the Kyrgyz Soviet Socialist Republic.svg|border|200px]]<br>[[Сьцяг Кіргіскай ССР|Сьцяг]] [[Кіргіская ССР|Кіргіскай ССР]]<br>(1952—1992)
| [[Файл:Flag of Latvian SSR.svg|border|200px]]<br>[[Сьцяг Латвійскай ССР|Сьцяг]] [[Латвійская ССР|Латвійскай ССР]]<br>(1953—1990)
| [[Файл:Flag of Estonian SSR.svg|border|200px]]<br>[[Сьцяг Эстонскай ССР|Сьцяг]] [[Эстонская ССР|Эстонскай ССР]]<br>(1953—1990)
|}

== Глядзіце таксама ==
* [[Бел-чырвона-белы сьцяг]]
* [[Герб Беларускай ССР]]
* [[Гімн Беларускай ССР]]
* [[Сьцяг Беларусі]]
* [[Герб Беларусі]]
* [[Гімн Беларусі]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/Флагі Беларусі ўчора і сёньня}}
* [[Ігар Лялькоў|Лялькоў І.]] [http://pahonia-plakat.narod.ru/bielaruskaja_simvolika.htm Пытаньне дзяржаўнай сымболікі ў Беларусі: гісторыя і сучасны стан] // [[ARCHE Пачатак]]. № 1 (21), 2002. С. 98—112.
* [[Аляксей Шаланда|Шаланда А.]] Кароткі нарыс гісторыі беларускай нацыянальнай і дзяржаўнай сімволікі // Герольд Litherland. № 21, 2019. С. 3—10.
* {{Літаратура/ЭГБ|1}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [[Дзяніс Марціновіч|Мартинович Д.]] [https://web.archive.org/web/20210124120522/https://news.tut.by/culture/710425.html Изобразил Гитлера и спасал военнопленного. Кто нарисовал красно-зеленый флаг], [[TUT.BY]], 8.12.2020 г.
* [https://web.archive.org/web/20201221112218/https://citydog.by/post/bssr-flag/ Такого о красно-зеленом флаге Беларуси вы не знали: «Флаг с орнаментом моей матери побывал в космосе, а муж ее в бурьяне лежит»], CityDog.by, 21.12.2020 г.

{{Сьцягі Савецкіх Рэспублік}}

[[Катэгорыя:Сьцягі рэспублік СССР|Беларуская ССР]]
[[Катэгорыя:Беларуская ССР]]
[[Катэгорыя:Дзяржаўныя сымбалі БССР]]