Прагляд крыніцы для Статуя Свабоды

{{Аб’ект сусьветнае спадчыны
|Назва        = Статуя Свабоды
|Name         = Statue of Liberty
|Выява        = [[Файл:Statue of Liberty 7.jpg|250пкс]]
|Подпіс выявы = Статуя на востраве Свабоды
|Краіна       = [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]]
|Тып          = Культурны
|Крытэры      = i, vi
|ID           =
|Спасылка     = http://whc.unesco.org/en/list/307 307
|Рэгіён       = Эўропа і Паўночная Амэрыка
|Каардынаты   = {{Каардынаты|40|41|21|N|74|2|40|W|выяўленьне=тэкст,загаловак}}
|Год          = 1984
|Сэсія        = 8-я
|Падаўжэньне  =
|У небясьпецы =
}}
'''Ста́туя Свабо́ды''' ({{мова-en|Statue of Liberty|скарочана}}, першапачатковая назва — ''Свабода, што асьвятляе сьвет'': {{мова-en|Liberty Enlightening the World|скарочана}}, {{мова-fr|la Liberté éclairant le monde|скарочана}}) — адна з самых знакамітых [[скульптура|скульптур]] у [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]] і сьвеце, якую часта называюць «сымбалем [[Нью-Ёрк]]у і ЗША»<ref name="statue_history">[https://web.archive.org/web/20100413172913/http://statue-of-liberty.visit-new-york-city.com/ History of Statue of Liberty] {{ref-en}}</ref>, «сымбалем свабоды і дэмакратыі»<ref>[http://www.nps.gov/stli/historyculture/index.htm Statue of Liberty National Monument] {{ref-en}}</ref>, «Лэдзі Свабода»<ref name="lady_coin">[https://web.archive.org/web/20111211170107/http://www.usmint.gov/mint_programs/$1coin/?flash=yes&action=reverse Presidential $1 Coin — Lady Liberty Reverse Statue of Liberty, 1886]{{ref-en}}</ref>. Медная [[Нэаклясыцызм|нэаклясычная]] статуя — падарунак [[Трэцяя Француская рэспубліка|францускага народу]] амэрыканцам у гонар стагодзьдзя [[Амэрыканская рэвалюцыя|Амэрыканскай рэвалюцыі]] 28 кастрычніка 1886 году<ref name="statue_history" />. Аўтарам статуі быў скульптар [[Фрэдэрык Агюст Бартольдзі]], а канструяваньнем кіраваў [[Аляксандар Эйфэль]].

Статуя Свабоды — фігура жанчыны ва ўбраньні, якая ўвасабляе рымскую багіню волі [[Лібэртас]]. Правай рукой яна ўздымае над галавой факел, а ў левай руцэ трымае ''[[tabula ansata]]'' з надпісам «JULY IV MDCCLXXVI» (4 ліпеня 1776 году), то бок датай ухваленьня [[Дэклярацыя незалежнасьці ЗША|Дэклярацыі незалежнасьці ЗША]]. Яна крочыць наперад, пераступаючы зламаны ланцуг, які сымбалізуе скасаваньне [[рабства]] па [[Грамадзянская вайна ў ЗША|Грамадзянскай вайне]]<ref>{{Спасылка|url = https://www.nps.gov/stli/learn/historyculture/abolition.htm|загаловак = Abolition|дата публікацыі = 26 лютага 2015|назва праекту = Statue of Liberty National Monument|выдавец = National Park Service|мова = en|дата доступу = 18 лістапада 2019|дата копіі = 8 лістапада 2019|копія = https://web.archive.org/web/20191108202033/https://www.nps.gov/stli/learn/historyculture/abolition.htm}}</ref>. Статуя стала сымбалем свабоды і Злучаных Штатаў, а пазьней стала і сыгналам вітаньня імігрантаў, якія прыбываюць з-за мора.

Ідэя паўстала ў 1865 годзе, калі францускі прафэсар права і палітык [[Эдуар Рэнэ дэ Лябуляе]] выказаў прапанову стварыць помнік да стагодзьдзя здабыцьця незалежнасьці ЗША (1876), непарушнасці амэрыканскай дэмакратыі і вызваленьня рабоў<ref>{{Спасылка|url = https://www.nps.gov/stli/learn/historyculture/the-french-connection.htm|загаловак = The French Connection|назва праекту = National Park Service|дата публікацыі = 19 траўня 2019|дата доступу = 10 чэрвеня 2023}}</ref>. Праз [[Франка-пруская вайна|пасьляваенную]] нестабільнасьць у Францыі праца над статуяй не распачыналася да пачатку 1870-х гадоў. У 1875 годзе Лябуляе прапанаваў прафінансаваць праект францускай талакой, а ЗША падрыхтаваць месца і пабудаваць п’едэстал. Сьпярша Бартольдзі стварыў галаву і руку, якая нясе факел, і да сканчэньня цэлай статуі гэтыя часткі выстаўляліся на сусьветных выставах.

Рука з факелам зьявілася на [[Сусьветная выстава (1876)|Сусьветнай выставе]] ў [[Філадэлфія|Філадэлфіі]] ў 1876 годзе, а потым да 1882 году прабыла ў [[Мэдысан-сквэр]] на [[Мангэтан]]е. Збор сродкаў праходзіў зь цяжкасьцямі, асабліва між амэрыканцаў, і да 1885 году існавала пагроза ня скончыць працы над п’едэсталам празь недахоп фінансаваньня. Тады амэрыканскі выдавец [[Джозэф Пуліцэр]] распачаў кампанію па зборы ахвяраваньняў на сканчэньне праекту і прыцягнуў больш за 120 тысяч укладальнікаў, большасьць зь якіх ахвяравалі менш за даляр. Статуя была пабудавана ў Францыі, адпраўленая за мяжу ў скрынях і сабраная на п’едэстале на тагачасным востраве Бэдла (цяпер [[востраў Свабоды]]). Адкрыцьцё статуі было адзначана першым [[Нью-Ёрк|нью-ёрскім]] [[Парад з сэрпантынам|парадам з канфэці]] і ўрачыстай цырымоніяй пад старшынствам прэзыдэнта ЗША [[Стывэн Гровэр Кліўлэнд|Гровэра Кліўлэнд]]а.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.nps.gov/stli/index.htm Statue of Liberty National Monument]{{ref-en}}
* [http://www.libertyellisfoundation.org/ Statue of Liberty & Ellis Island Foundation]{{ref-en}}

[[Катэгорыя:Архітэктура Францыі]]
[[Катэгорыя:Гісторыя Францыі]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1886 годзе]]
[[Катэгорыя:Збудаваньні ЗША]]
[[Катэгорыя:Нью-Ёрк]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]]