Станіслаў Гайдукевіч

Вікіпэдыя мае артыкулы пра іншых асобаў з прозьвішчам Гайдукевіч.

Станіслаў Сільвестравіч Гайдукевіч (13 сакавіка 1876 — 25 траўня 1937) — беларускі архітэктар.

Біяграфія

Нарадзіўся ў шляхецкай сям’і. Спачатку вучыўся ў вучылішчы землямераў, а потым атрымаў выдатную адукацыю ў Пецярбурскай акадэміі мастацтваў у 1910 годзе. Пасьля атрыманьня дыплёму вярнуўся ў Менск.

Ужо праз два гады па яго праекце быў пабудаваны жылы дом на вуліцы Захар’еўскай (цяпер гэта дом № 17 на вуліцы Савецкай, побач з Чырвоным касьцёлам). Архітэктуру гэтага будынка адрозьніваюць модныя ў пачатку XX стагодзьдзя элемэнты мадэрна. У цэнтры галоўнага фасаду знаходзяцца парадны ўваход ды мансарда з шырокім бальконам. Плястыку гэтай часткі будынка аздабляюць ляпныя застаўкі (віньетка), гірлянды, бальконы з мэталічнай аградай. Ляпнымі аздабленьнямі апрацаваны і тарцовы фасад. Над галоўным уваходам у будынак — высокі аконны праём, які асьвятляе лесьвіцу. Пад час Айчыннай вайны на першым паверсе дома зьмяшчалася аптэка і явачная кватэра менскіх падпольшчыкаў. У розныя часы ў гэтым доме жылі дзяржаўны дзяяч БССР Адам Славінскі, беларускі акадэмік, геадэзіст Васіль Папоў. Сёньня на галоўным фасадзе будынка разьмешчаны тры мэмарыяльныя дошкі, а сам будынак зьяўляецца помнікам архітэктуры пачатку XX стагодзьдзя.

Да кастрычніцкага перавароту па праектах Станіслава Гайдукевіча былі пабудаваныя прыбытковы дом Кастравіцкай, які не захаваўся да нашага часу, і Польскі банк. Гэта фінансавая ўстанова разьмяшчалася ў самым цэнтры гораду, на вуліцы Захар’еўскай (сёньня на гэтым месцы — кут будынка КДБ). 28 траўня 1934 году ў яго памяшканьні пасьля рэканструкцыі адчыніўся ГУМ, найбуйнейшая ў тыя часы ўнівэрсальная крама рэспублікі з двума філіяламі ў Менску. Але ў 1941 годзе будынак быў зьнішчаны, як і ўсё астатняе на гэтай вуліцы, з паветра.

Кастрычніцкі пераварот Станіслаў Гайдукевіч сустрэў у Менску, з 1921 па 1927 гады ён працаваў загадчыкам праектнага Камітэту дзяржаўных збудаваньняў пры СНК БССР. У другой палове 1920-х архітэктару даверылі стварыць праект Цэнтральнага Дома Селяніна. Строгі будынак на вуглу вуліц Маркса і Чырвонаармейскай быў здадзены ў эксплюатацыю ў 1928 годзе. Гэты праект Гайдукевіч стварыў разам з архітэктарам Радзевічам. Пры Доме былі адчынены бібліятэка, чытальня, заля на 400 чалавек, пакоі на 164 месцы. Таксама працавалі сталовая, музэй сельскагаспадарчы ды дзяржаўнага страхаваньня. Не абышлося і без вугалкоў: ленінскі, ваенны, санітарны, антырэлігійны. У тым жа будынку знаходзіўся Беларускі дзяржаўны музэй. Будынак быў зьнішчаны ў 1944 годзе, калі пры адступленьні яго ўзарвалі немцы.

Працу над стварэньнем новых праектаў Гайдукевіч спалучаў з пэдагагічнай. З 1929 па 1937 год дойлід выкладаў у Менскім архітэктурна-будаўнічым тэхнікуме. Але 5 сакавіка 1937 году быў арыштаваны і ўвязьнены ў гарадзкую турму. Ва ўнутранай турме НКУС пасьля 20 дзён за кратамі скончыў жыцьцё самагубствам (ускрыў сабе вены).

Рэабілітаваны 22 жніўня 1957 году.

Творы

Менск, жылы дом па вуліцы Савецкая 17, 1912 г.
Менск, Будынак Польскага банку, (стаяў на месцы сучаснага будынка КДБ, не захаваўся)
Менск, будынак Таварыства ўзаемнай дапамогі (разам з Г. Гаем)
Менск, дом Кастравіцкай, 1917 г. (не захаваўся)
Менск, Цэнтральны дом селяніна, 1928 г., (разам з Радзевічам, стаяў на рагу Чырвонаармейскай і Маркса, разбураны ў 1944 г.)