Імпэратар Усерасейскі: розьніца паміж вэрсіямі
д Bot: Migrating 7 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q2618625 (translate me) |
Knedlik-Pod (гутаркі | унёсак) |
||
Радок 1: | Радок 1: | ||
[[Файл:Lesser Coat of Arms of Russian Empire.svg|значак|250пкс|Малы герб Расейскае імпэрыі]] |
[[Файл:Lesser Coat of Arms of Russian Empire.svg|значак|250пкс|Малы герб Расейскае імпэрыі]] |
||
Імпэратар Усерасейскі ці Імпэратарка Ўсерасейская (''Императоръ |
'''Імпэратар Усерасейскі''' ці '''Імпэратарка Ўсерасейская''' (''Императоръ Всероссійскій, Императрица Всероссійская'') — тытул манарха [[Расейская імпэрыя|Расейскае імпэрыі]] ў [[1721]]-[[1917]]. |
||
Артыкул 1 [[Звод законаў Расейскай імпэрыі|Асноўных законаў Расейскае імпэрыі]] абвяшчаў, што "''Імпэратар Усерасейскі ёсьць Манархам самадзяржаўным і неабмежаваным. Падпарадкоўвацца ягонай вярхоўнай уладзе ня толькі за страх, але й за сумленьне сам Бог загадвае''". Тэрміны «самадзяржаўны» і «неабмежаваны», супадальныя ў сваім значэньні, паказваюць, што ўсе функцыі дзяржаўнае ўлады ўва праваўтварэньні, мэтазгоднай дзейнасьці ў межах закону (адміністрацыйна-выканаўчай) і адпраўленьні правасудзьдзя выконваюцца непадзельна і без абавязковага ўдзелу іншых устаноў кіраўніком дзяржавы, які перадае ажыцьцяўленьне некаторых зь іх вызначаным органам, дзеючым ад яго імя і яго ўладай (арт. 81). |
Артыкул 1 [[Звод законаў Расейскай імпэрыі|Асноўных законаў Расейскае імпэрыі]] абвяшчаў, што "''Імпэратар Усерасейскі ёсьць Манархам самадзяржаўным і неабмежаваным. Падпарадкоўвацца ягонай вярхоўнай уладзе ня толькі за страх, але й за сумленьне сам Бог загадвае''". Тэрміны «самадзяржаўны» і «неабмежаваны», супадальныя ў сваім значэньні, паказваюць, што ўсе функцыі дзяржаўнае ўлады ўва праваўтварэньні, мэтазгоднай дзейнасьці ў межах закону (адміністрацыйна-выканаўчай) і адпраўленьні правасудзьдзя выконваюцца непадзельна і без абавязковага ўдзелу іншых устаноў кіраўніком дзяржавы, які перадае ажыцьцяўленьне некаторых зь іх вызначаным органам, дзеючым ад яго імя і яго ўладай (арт. 81). |
||
Радок 16: | Радок 16: | ||
</blockquote> |
</blockquote> |
||
Тытул імпэратара |
Тытул імпэратара Ўсерасейскага быў уведзены пры [[Пётар I|Пятры I]]. Пасьля перамогі ў [[Паўночная вайна|Паўночнай вайне]] і заключэньня [[Ніштацкі мір|Ніштацкага міру]] ў верасьні [[1721]] [[Сэнат (Расея)|Сэнат]] і [[Найсьвяцейшы Сынод|Сынод]] вырашылі паднесьці Пятру тытул [[імпэратар|імпэратара ўсерасейскага]] з наступнай фармулёўкай: "''як звычайна ад рымскага сэнату за выбітныя справы імпэратараў іх такія тытулы публічна ім у дарунак прыношаны і на статутах для памяці ў вечныя роды падпісываны.''"<ref name="shub">[http://historydoc.edu.ru/catalog.asp?ob_no=14205&cat_ob_no=12369 Шубинский С.Н. Исторические очерки и рассказы. – 6-е изд. – СПб., 1911. с. 44 – 51]</ref> |
||
22 кастрычніка ([[2 лістапада]]) [[1721]] Пётар I прыняў тытул. [[Прусія]] і [[Галяндыя]] неадкладна прызналі новы тытул расейскага цара, [[Швэцыя]] ў [[1723]], [[Асманская імпэрыя]] ў [[1739]], [[Вялікабрытанія|Злучанае Каралеўства]] і [[Аўстрыйская манархія|Аўстрыя]] у [[1742]], [[Францыя]] і [[Гішпанія]] у [[1745]] і, нарэшце, [[Рэч Паспалітая]] ў [[1764]]<ref name="shub">[http://historydoc.edu.ru/catalog.asp?ob_no=14205&cat_ob_no=12369 Шубинский С.Н. Исторические очерки и рассказы. — 6-е изд. — СПб., 1911, с. 44–51]</ref>. |
22 кастрычніка ([[2 лістапада]]) [[1721]] Пётар I прыняў тытул. [[Прусія]] і [[Галяндыя]] неадкладна прызналі новы тытул расейскага цара, [[Швэцыя]] ў [[1723]], [[Асманская імпэрыя]] ў [[1739]], [[Вялікабрытанія|Злучанае Каралеўства]] і [[Аўстрыйская манархія|Аўстрыя]] у [[1742]], [[Францыя]] і [[Гішпанія]] у [[1745]] і, нарэшце, [[Рэч Паспалітая]] ў [[1764]]<ref name="shub">[http://historydoc.edu.ru/catalog.asp?ob_no=14205&cat_ob_no=12369 Шубинский С.Н. Исторические очерки и рассказы. — 6-е изд. — СПб., 1911, с. 44–51]</ref>. Расейская дзяржава, адпаведна, стала называцца ''Расійскай імперыяй'' (ці ''Рускай імперыяй''<ref>Россія//Большая энциклопедія / под ред. С. Н. Южакова. — СПБ: ПросвѢщеніе, 1903</ref>). |
||
[[16 лютага|5 (16) лютага]] [[1722]] Пётар выдаў Загад пра атрыманьне стальцу ў спадчыну, у якім адмяняў старажытны звычай перадаваць сталец прамым нашчадкам па мужчынскай лініі, але дапушчаў прызначэньне спадчыньнікам любога годнага чалавека паводле волі манарха. |
[[16 лютага|5 (16) лютага]] [[1722]] Пётар выдаў Загад пра атрыманьне стальцу ў спадчыну, у якім адмяняў старажытны звычай перадаваць сталец прамым нашчадкам па мужчынскай лініі, але дапушчаў прызначэньне спадчыньнікам любога годнага чалавека паводле волі манарха. |
||
Радок 24: | Радок 24: | ||
[[16 красавіка|5 (16) красавіка]] [[1797]] [[Павал I (расейскі імпэратар)|Павал I]] усталяваў новы парадак атрыманьня стальцу ў спадчыну. З гэтага часу парадак атрыманьня расейскага прастолу, а затым і зьвязаных зь ім [[Царства Польскае|польскага]] і [[Вялікае княства Фінляндзкае|фінляндзкага]], заснаваны на прынцыпе першародзтва, гэта значыць з заступленьнем сыходнымі сваіх узыходных у выпадку сьмерці або адрачэньні апошніх да часу адкрыцьця спадчыны. Пры адсутнасьці спадчыньнікаў па прамой лініі сталец пераходзіць да бакавых. У межах кожнай лініі (прамой або бакавой) асобы мужчынскага полу маюць перавагу перад асобамі жаночага, і мужчынскія бакавыя лініі заклікаюцца раней за жаночыя. Уступленьне на сталец для закліканага абмяжоўваецца спавяданьнем [[праваслаўе|праваслаўнае веры]]. Паўналецьце дзеючага імпэратара (і спадчыньніка) наступае ў 16 гадоў, да гэтага веку (а таксама ў іншых выпадках недзеяздольнасьці) улада яго зьдзяйсьняецца кіраўніком, якімі бываюць (калі няма адмыслова прызначанае папярэднім манархам асобы), бацька або маці імпэратара, а пры адсутнасьці такіх — найблішэйшы паўналетні спадчыньнік. |
[[16 красавіка|5 (16) красавіка]] [[1797]] [[Павал I (расейскі імпэратар)|Павал I]] усталяваў новы парадак атрыманьня стальцу ў спадчыну. З гэтага часу парадак атрыманьня расейскага прастолу, а затым і зьвязаных зь ім [[Царства Польскае|польскага]] і [[Вялікае княства Фінляндзкае|фінляндзкага]], заснаваны на прынцыпе першародзтва, гэта значыць з заступленьнем сыходнымі сваіх узыходных у выпадку сьмерці або адрачэньні апошніх да часу адкрыцьця спадчыны. Пры адсутнасьці спадчыньнікаў па прамой лініі сталец пераходзіць да бакавых. У межах кожнай лініі (прамой або бакавой) асобы мужчынскага полу маюць перавагу перад асобамі жаночага, і мужчынскія бакавыя лініі заклікаюцца раней за жаночыя. Уступленьне на сталец для закліканага абмяжоўваецца спавяданьнем [[праваслаўе|праваслаўнае веры]]. Паўналецьце дзеючага імпэратара (і спадчыньніка) наступае ў 16 гадоў, да гэтага веку (а таксама ў іншых выпадках недзеяздольнасьці) улада яго зьдзяйсьняецца кіраўніком, якімі бываюць (калі няма адмыслова прызначанае папярэднім манархам асобы), бацька або маці імпэратара, а пры адсутнасьці такіх — найблішэйшы паўналетні спадчыньнік. |
||
Усе расейскія імпэратары адносіліся да адной імпэратарскай |
Усе расейскія імпэратары адносіліся да адной імпэратарскай сям’і — [[Раманавы|Дому Раманавых]], першы прадстаўнік якой стаў манархам у [[1613]]. У [[1917]] з адрачэньнем [[Мікалай II (расейскі імпэратар)|Мікалая II]] за сябе і свайго сына цэзарэвіча [[Аляксей Мікалаевіч|Аляксея]] імпэрыя была скасаваная. |
||
== Крыніцы == |
== Крыніцы == |
Вэрсія ад 00:16, 8 красавіка 2014
Імпэратар Усерасейскі ці Імпэратарка Ўсерасейская (Императоръ Всероссійскій, Императрица Всероссійская) — тытул манарха Расейскае імпэрыі ў 1721-1917.
Артыкул 1 Асноўных законаў Расейскае імпэрыі абвяшчаў, што "Імпэратар Усерасейскі ёсьць Манархам самадзяржаўным і неабмежаваным. Падпарадкоўвацца ягонай вярхоўнай уладзе ня толькі за страх, але й за сумленьне сам Бог загадвае". Тэрміны «самадзяржаўны» і «неабмежаваны», супадальныя ў сваім значэньні, паказваюць, што ўсе функцыі дзяржаўнае ўлады ўва праваўтварэньні, мэтазгоднай дзейнасьці ў межах закону (адміністрацыйна-выканаўчай) і адпраўленьні правасудзьдзя выконваюцца непадзельна і без абавязковага ўдзелу іншых устаноў кіраўніком дзяржавы, які перадае ажыцьцяўленьне некаторых зь іх вызначаным органам, дзеючым ад яго імя і яго ўладай (арт. 81).
Зыходзячы з гэтага, арт. 1 характарызуе Расею, як прававую дзяржаву з манархічна-неабмежаваным ладам кіраваньня.
Поўны тытул імпэратара да 1917 гучаў наступным чынам:
Божией поспешествующей милостью Мы, N, Император и Самодержец Всероссийский, Московский, Киевский, Владимирский, Новгородский, Царь Казанский, Царь Астраханский, Царь Польский, Царь Сибирский, Царь Херсонеса-Таврического, Государь Псковский, и Великий Князь Смоленский, Литовский, Волынский, Подольский и Финляндский, Князь Эстляндский, Лифляндский, Курляндский и Семигальский, Самогитский, Белостокский, Корельский, Тверский, Югорский, Пермский, Вятский, Болгарский, и иных; Государь и Великий Князь Новгорода Низовской земли, Черниговский, Рязанский, Полоцкий, Ростовский, Ярославский, Белозерский, Удорский, Обдорский, Кондийский, Витебский, Мстиславский, и всей Северной страны Повелитель и Государь Иверских, Карталинских, Грузинских и Кабардинских земель, и Армянских Областей; Черкасских и Горских Князей и иных Наследный Государь и Обладатель; Наследник Норвежский, Герцог Шлезвиг-Голстинский, Стормарнский, Дитмарсенский и Ольденбургский, и прочая и прочая и прочая.
Боскай спрыяльнай літасьцю Мы, N, Імпэратар і Самадзержац Усерасейскі, Маскоўскі, Кіеўскі, Уладзімерскі, Наўгародзкі, Цар Казанскі, Цар Астраханскі, Цар Польскі, Цар Сыбірскі, Цар Херсанэса-Таўрычнага, Гаспадар Пскоўскі, і Вялікі Князь Смаленскі, Літоўскі, Валынскі, Падольскі і Фінляндзкі, Князь Эстляндзкі, Ліфляндзкі, Курляндзкі й Земгальскі, Жамойцкі, Беластоцкі, Карэльскі, Цьверскі, Югорскі, Пермскі, Вяцкі, Булгарскі, і іншых; Гаспадар і Вялікі Князь Ноўгараду Дольнай зямлі, Чарнігаўскі, Разанскі, Полацкі, Растоўскі, Яраслаўскі, Белазерскі, Удорскі, Абдорскі, Кандыйскі, Віцебскі, Мсьціслаўскі, і ўсёй Паўночнай краіны Ўладар і Гаспадар Мінгрэльскіх, Карталінскіх, Грузінскіх і Кабардынскіх земляў, і Армянскіх Абласьцёў; Чаркаскіх і Горскіх Князёў і іншых Спадчынны Гаспадар і Ўладальнік; Спадчыньнік Нарвэскі, Герцаг Шлезьвіг-Гальштынскі, Стармарнскі, Дытмарсэнскі й Альдэнбурскі, і іншага і іншага і іншага.
Тытул імпэратара Ўсерасейскага быў уведзены пры Пятры I. Пасьля перамогі ў Паўночнай вайне і заключэньня Ніштацкага міру ў верасьні 1721 Сэнат і Сынод вырашылі паднесьці Пятру тытул імпэратара ўсерасейскага з наступнай фармулёўкай: "як звычайна ад рымскага сэнату за выбітныя справы імпэратараў іх такія тытулы публічна ім у дарунак прыношаны і на статутах для памяці ў вечныя роды падпісываны."[1]
22 кастрычніка (2 лістапада) 1721 Пётар I прыняў тытул. Прусія і Галяндыя неадкладна прызналі новы тытул расейскага цара, Швэцыя ў 1723, Асманская імпэрыя ў 1739, Злучанае Каралеўства і Аўстрыя у 1742, Францыя і Гішпанія у 1745 і, нарэшце, Рэч Паспалітая ў 1764[1]. Расейская дзяржава, адпаведна, стала называцца Расійскай імперыяй (ці Рускай імперыяй[2]).
5 (16) лютага 1722 Пётар выдаў Загад пра атрыманьне стальцу ў спадчыну, у якім адмяняў старажытны звычай перадаваць сталец прамым нашчадкам па мужчынскай лініі, але дапушчаў прызначэньне спадчыньнікам любога годнага чалавека паводле волі манарха.
5 (16) красавіка 1797 Павал I усталяваў новы парадак атрыманьня стальцу ў спадчыну. З гэтага часу парадак атрыманьня расейскага прастолу, а затым і зьвязаных зь ім польскага і фінляндзкага, заснаваны на прынцыпе першародзтва, гэта значыць з заступленьнем сыходнымі сваіх узыходных у выпадку сьмерці або адрачэньні апошніх да часу адкрыцьця спадчыны. Пры адсутнасьці спадчыньнікаў па прамой лініі сталец пераходзіць да бакавых. У межах кожнай лініі (прамой або бакавой) асобы мужчынскага полу маюць перавагу перад асобамі жаночага, і мужчынскія бакавыя лініі заклікаюцца раней за жаночыя. Уступленьне на сталец для закліканага абмяжоўваецца спавяданьнем праваслаўнае веры. Паўналецьце дзеючага імпэратара (і спадчыньніка) наступае ў 16 гадоў, да гэтага веку (а таксама ў іншых выпадках недзеяздольнасьці) улада яго зьдзяйсьняецца кіраўніком, якімі бываюць (калі няма адмыслова прызначанае папярэднім манархам асобы), бацька або маці імпэратара, а пры адсутнасьці такіх — найблішэйшы паўналетні спадчыньнік.
Усе расейскія імпэратары адносіліся да адной імпэратарскай сям’і — Дому Раманавых, першы прадстаўнік якой стаў манархам у 1613. У 1917 з адрачэньнем Мікалая II за сябе і свайго сына цэзарэвіча Аляксея імпэрыя была скасаваная.
Крыніцы
- ^ а б Шубинский С.Н. Исторические очерки и рассказы. – 6-е изд. – СПб., 1911. с. 44 – 51 Памылка цытаваньня: Няслушны тэг
<ref>
; назва «shub» вызначаная некалькі разоў з розным зьместам - ^ Россія//Большая энциклопедія / под ред. С. Н. Южакова. — СПБ: ПросвѢщеніе, 1903