Прагляд крыніцы для Пшаніца (род)

{{Іншы артыкул|кармавую культуру|пшаніца|біялягічны род}}
'''Пшаніца''' ({{мова-la|Triticum}}) — род кветкавых расьлінаў сямейства [[мятлюжкавыя|мятлюжкавых]]. Каля 30 [[від]]аў, зь якіх 12 [[эндічны від|эндэмічныя]] для [[Пярэдняя Азія|Пярэдняй Азіі]]. Адзін з цэнтраў паходжаньня пшаніцы — [[Закаўказьзе]] Найбольш пашыраны старажытныя збожжавыя культуры, асноўны прадукт харчаваньня амаль трэці насельніцтва зямнога шару пшаніца цьвёрдая ({{мова-la|T. durum}}) і найбольш урадлівая пшаніца мяккая, або звычайная ({{мова-la|T. aestivum}}). Маюць больш за 4 тыс. [[сорт|сартоў]], [[азімыя]] і [[яравыя]] формы. На Беларусі вырошчваецца пераважна пшаніца мяккая.

Аднагадовыя травы вышынёй 40-200 [[сантымэтар|см]] (вышыня вызначае ўстойлівасьць да паляганьня і зьвязана з [[урадлівасьць|урадлівасьцю]]). [[Корань|Каранёвая сыстэма]] валасьніковая. [[Сьцябло]] — прамастойная, полая або запоўненая [[парэнхіма]]й саломіна. [[Лісьце]] лінейнае. [[Кветка|Кветкі]] двухдольныя, аднадомныя, няправільныя, сабраныя ў [[суквецьце]] — [[складаны колас]]. У пшаніцы цьвёрдай каласкі разьмешчаны на стрыжні шчыльна, у мяккай — рыхла. [[Плод]] — [[зярняўка]]. [[Зерне]], голае або плевачнае, белае, чырвонае ці фіялетавае, мучністае або шклопадобнае, падоўжанай ці шарападобнай формы з барадзёнкай на баку. Мае ў сабе да 30% [[бялок|бялку]], 60—64% [[вугляводы|вугляводаў]], 2% [[тлушчы|тлушчу]], [[вітаміны]], [[фэрмэнты]], [[мінэральныя рэчывы]] і іншае. Па хлебапякарных уласьцівасьцях адрозьніваюцца слабыя, сярэднія і моцныя сарты пшаніцы мяккай. Зь зерня пшаніцы атрымліваюць [[мука|муку]], [[крупа (ежа)|крупы]], [[крухмал]], [[сьпірт]]. [[Вотруб'е]] іншыя адходы памолу — канцэнтраваны корм, сыравіна для камбікормавай прамысловасьці. Салома — грубы корм і подсьціл для жывёлы, выкарыстоўваецца таксама ў вытворчасьці [[папера|паперы]], [[папера|кардону]], упаковачнага матэрыялу, для пляценьня [[кошык]]аў, [[капялюш]]аў, дэкаратыўных вырабаў. Зялёная маса скармліваецца жывёле.

На Беларусі пшаніца вядома з 6-8 стагодзьдзяў: апаленае зерне знойдзена на гарадзішчах [[Бранцаўскае]] Менскага раёну і [[Загорцы (Гарадоцкі раён)|Загорцы]] Гарадоцкага раёну Віцебскай вобласьці. Вырошчваюцца 15 сартоў азімай і каля 12 сартоў яравой пшаніцы (у 2000 годзе). Культывуюцца сарты мясцовай [[сэлекцыя|сэлекцыі]], атрыманыя ў [[Беларускі навукова-дасьледчы інстытут земляробства і кармоў|Беларускім НДІ земляробства і кармоў]] Нацыянальнай Акадэміі навук Беларусі, азімай пшаніцы: Бярэзіна, Каравай, Капылянка, Пошук і іншыя; яравой пшаніцы: Беларуская 80, Ленінградка, Ростань і іншыя.

== Літаратура ==
* Прохараў, В. М. Пшаніца // {{Літаратура/БелЭн|13к}} С. 148

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons}}

[[Катэгорыя:Кветкавыя]]