Неадаптыўнае мроеньне
Неадапты́ўнае мро́еньне[1] (ад анг. maladaptive daydreaming), таксама неадапты́ўнае летуце́ньне[2] ці назо́йлівыя ма́ры / мро́і (ад анг. excessive daydreaming) — зьява, калі чалавек адчувае празьмерную летуценнасьць, якая перашкаджае ягонаму паўсядзённаму жыцьцю.
Гэта меркаваны дыягназ неўпарадкаванай формы дысацыятыўнай абсорбцыі, зьвязанай з празьмернай фантазіяй, якая не распазнаецца аніякімі асноўнымі мэдыцынскімі альбо псыхалягічнымі крытэрамі. Неадаптыўныя летуценьні могуць прывесьці да дыстрэсу, могуць замяніць чалавечае ўзаемадзеяньне й могуць перашкаджаць нармальнаму функцыянаваньню, такому як сацыяльнае жыцьцё ці праца[3][4]. Неадаптыўнае мроеньне ня ёсьць шырока прызнаным дыягназам і не сустракаецца ні ў адным буйным дыягнастычным кіраўніцтве па псыхіятрыі альбо мэдыцыне[5]. Гэты тэрмін быў уведзены ва ўжытак у 2002 годзе Элі Сомерам з Хайфскага ўнівэрсытэту[4]. Сомер вызначае прапанаваны стан як
шырокую фантазійную дзейнасьць, якая замяняе чалавечае ўзаемадзеяньне й / альбо перашкаджае акадэмічнай, міжасобаснай, або прафэсійнае функцыянаваньне.
Дыяпазон неадаптыўных мроеньняў[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Сомер прапанаваў «трыґеры» для неадаптыўных мроеньняў, якія могуць быць зьвязаныя з пэўнымі месцамі. Асноўным меркаваным сымптомам зьяўляюцца надзвычай яркія фантазіі зь «сюжэтнымі асаблівасьцямі», такімі як пэрсанажы, сюжэты й абстаноўка мрояў[6]
Сомер сьцьвярджаў, што неадаптыўнае мроеньне не зьяўляюцца формай псыхозу, паколькі людзі зь неадаптыўнымі мроямі могуць сказаць, што іхныя фантазіі нерэальныя, у той час як людзям з псыхатычнымі захворваньнямі цяжка адрозьніць галюцынацыі альбо трызьненьне ад рэальнасьці[6].
Дасьледаваньні[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Неадаптыўнае мроеньне ў цяперашні час вывучаецца кансорцыюмам дасьледчыкаў (Міжнародны кансорцыюм па дасьледаваньні неадартыўнага мроеньня, ICMDR, скар. ад анг. The International Consortium for Maladaptive Daydreaming Research) з розных краінаў, уключаючы Злучаныя Штаты, Польшчу, Швайцарыю, Ізраіль, Грэцыю й Італію[7][8][9][10].
Зацікаўленыя дасьледчыкі пастаянна далучаюцца да кансорцыюма, каб спрыяць супрацоўніцтву ў гэтай невялікай галіне дасьледаваньняў. На вэб-сайце ICMDR прадстаўлены ўсе навуковыя дасьледаваньні па НМ ў разьдзеле «публікацыі»[11].
Дыягностыка[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Шкала неадаптыўных мроеньняў (MDS (ад анг. «the Maladaptive Daydreaming Scale») складаецца з 14 пунктаў, якія дазваляюць выявіць людзей з анамальнай схільнасьцю да разважаньняў. Канчатковы дыягназ адносна псыхічнага стану ставіцца толькі тэрапеўтам[12]. Зрэшты, ніякага афіцыйнага мэтаду дыягностыкі неадаптыўных мроеньняў пакуль не распрацавана.
У сродках масавай інфармацыі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Хоць неадаптыўнае мроеньне афіцыйна не было прызнанае псыхічным захворваньнем, яно прыцягнула ўвагу шматлікіх навінавых агенцтваў і сродкаў масавай інфармацыі, пачынаючы з 2020 году[13][14][15].
Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- ^ Слоўнік пэдагагічных дысцыплін (праект).. — Менск: Інбелкульт, 1930.
- ^ Тлумачэньне слова «Летуценьне». — Тлумачальны слоўнік беларускай мовы. // Слоўнік «Скарнік» (skarnik.by), 2012—2024.
- ^ Tomalski R, Pietkiewicz IJ Journal of Behavioral Addictions. — В. Maladaptive daydreaming as a new form of behavioral addiction. — Vol. 7. — С. 838—843. — DOI:10.1556/2006.7.2018.95
- ^ а б Eli Somer (Восень 2002) Maladaptive Daydreaming: A Qualitative Inquiry
- ^ DSM-5 (анг.). www.psychiatry.org.
- ^ а б Somer Eli, Lehrfeld Jonathan, Bigelsen Jayne, Jopp Daniela S. Consciousness and Cognition (анг.). — 2016. — В. Development and validation of the Maladaptive Daydreaming Scale (MDS). — Vol. 39. — С. 77—91.
- ^ Maladaptive Daydreaming Publications
- ^ Bigelsen J., Schupak C. Compulsive fantasy: Proposed evidence of an under-reported syndrome through a systematic study of 90 self-identified non-normative fantasizers // Consciousness and Cognition. — Vol. 20. — С. 1634—1648. — DOI:10.1016/j.concog.2011.08.013
- ^ Maladaptive daydreaming: Evidence for an under-researched mental health disorder. — Vol. 42. — P. 254–266. — DOI:10.1016/j.concog.2016.03.017
- ^ Maladaptive Daydreaming researchers | ICMDR (анг.)
- ^ Publication on Maladptive Daydreaming | ICMDR (анг.)
- ^ Steiner, J. I. A comparison of the structured clinical interview for DSM-III-R and clinical diagnoses (англ.) // Journal of Nervous and Mental Disease: journal. — Lippincott Williams & Wilkins. — Vol. 183. — P. 365—369. — PMID 7798084.
- ^ When Daydreaming Replaces Real Life Праверана 6 December 2020 г.
- ^ The daydream that never stops (анг.)
- ^ People with «Maladaptive Daydreaming» spend an average of four hours a day lost in their imagination (анг.)