Прагляд крыніцы для Нарбуты (род)

{{Іншыя значэньні}}
{{Род
|Назва                        = Нарбуты
|Лацінка                      = Narbuty
|Назва ў родным склоне        = Нарбутаў
|Назва роду на мове арыгіналу =
|Герб                         = POL COA Narbutt.svg
|Шырыня выявы                 = 
|Подпіс выявы                 = Герб «[[Трубы (герб)|Трубы]]»
|Дэвіз                        =
|Дэвіз па-беларуску           =
|Краіна паходжаньня           = [[Вялікае Княства Літоўскае]]
|Тытул                        =
|Тытулы                       =
|Прызнаныя ў                  = 
|Першы з роду                 = [[Нарбут (літоўскі баярын)|Нарбут]]
|Апошні з роду                =
|Адгалінаваньне роду          =
|Адгалінаваньні ад роду       =
}}
'''Нарбуты''' — [[Літва|літоўскі]] [[шляхта|шляхецкі]] род гербу «[[Трубы (герб)|Трубы]]».

== Прозьвішча ==
{{Асноўны артыкул|Нарбут (імя)}}

Нарпод або Нарпот (Norpod, Norpoth<ref>Dräger K. Deutscher Familiennamenatlas. Bd. 6. — Berlin; Boston, 2017. S. 87—88.</ref>) — імя [[Германскія мовы|германскага]] паходжаньня<ref>Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=YOBwrIPG8IQC&q=Norpod#v=snippet&q=Norpod&f=false S. 1169].</ref>. [[Двухасноўнае імя|Іменная аснова]] [[Нор (імя)|-нар- (-нор-)]] (імёны [[Ліцьвіны|ліцьвінаў]] [[Нарэла]], [[Нарвід]], [[Нарымонт (імя)|Нарымунт]]; германскія імёны Narelo, Norvid, Normund) паходзіць ад [[Гоцкая мова|гоцкага]] nasjan 'захоўваць, ратаваць'<ref>{{Літаратура/Пачаткі Вялікага княства Літоўскага (2019)|к}} С. 18.</ref>, [[Стараверхненямецкая мова|стараверхненямецкага]] -neri 'уратаваньне, утрыманьне'<ref>Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych. T. 5: Nazwy osobowe pochodzenia niemieckiego. — Kraków, 1997. S. 187.</ref>, а аснова [[Бота|-бут- (-бот-)]] (імёны ліцьвінаў [[Бутвід]], [[Бутырык (імя)|Бутрык]], [[Вільбут]]; германскія імёны Botvid, Butariks, Willebut) — ад [[Усходнегерманскія мовы|усходнегерманскага]] but- з значэньнем 'корань, камель' ([[Гепідзкая мова|гепідзкае]] butilo 'камель')<ref>{{Літаратура/Пачаткі Вялікага княства Літоўскага (2019)|к}} С. 16.</ref> або ад асновы [[Бода|-буд- (-бод-)]]<ref>Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych. T. 5: Nazwy osobowe pochodzenia niemieckiego. — Kraków, 1997. S. 21.</ref>. Такім парадкам, імя Нарбут азначае «захаваны корань»<ref>{{Літаратура/Пачаткі Вялікага княства Літоўскага (2019)|к}} С. 24.</ref> (тое ж, што і імя [[Бутнар]]).

Адпаведнасьць імя Нарбут германскаму імю Norpod сьцьвердзіў францускі лінгвіст-[[Германістыка|германіст]] [[Раймонд Шмітляйн]], які на падставе шматгадовых дасьледаваньняў прыйшоў да высноваў пра германскае паходжаньне літоўскіх уласных імёнаў<ref>Schmittlein R. Les noms d’eau de la Lituanie (suite) // Revue internationale d’onomastique. Nr. 3, 1964. P. 161.</ref>.

Этымалягічны слоўнік старапольскіх асабовых імёнаў, выдадзены [[Польская акадэмія навук|Польскай акадэміяй навук]], адзначае гістарычнае бытаваньне ў Польшчы германскага імя Nierbota<ref>Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych. T. 5: Nazwy osobowe pochodzenia niemieckiego. — Kraków, 1997. S. 21.</ref>.

== Гісторыя ==
Пачынальнік роду — баярын [[Нарбут (літоўскі баярын)|Нарыбут (Нарбут)]], які атрымаў ад вялікага князя літоўскага [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жыгімонта Кейстутавіча]] маёнткі [[Армяны]] і [[Калтыняны]], а ад вялікага князя [[Казімер Ягелончык|Казімера]] — 7 людзей. Паводле радавой легенды, Нарбуты былі адгалінаваньнем магнацкага роду [[Осьцікі|Осьцікаў]], таму часам пісаліся Осьцік-Нарбутамі<ref>[[Валеры Пазднякоў|Пазднякоў В.]]Нарбуты // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 347.</ref>.

== Найбольш вядомыя ==
* [[Пётар Дабрагост Нарбутавіч]] — староста дарсуніскі
* [[Войцех Нарбутавіч]] (?—1510?) — намесьнік ясвойнскі ў 1501, [[Харунжы надворны літоўскі|харужы надворны]] ў 1501—1505, [[Маршалак дворны літоўскі|маршалак гаспадарскі]] ў 1505—1509
* [[Войцех Войцехавіч Нарбут|Войцех Войцехавіч]] (?—1540) — [[Харунжы вялікі літоўскі|харужы вялікі]] з 1529
* [[Мікалай Войцехавіч Нарбут|Мікалай Войцехавіч]] (? — каля 1556) — староста крэўскі з 1538 або 1539, мазырскі (атрымаў староства да 1542), маршалак гаспадарскі ў 1546—1553, [[Ваяводы падляскія|ваявода падляскі]] з 1551
* [[Станіслаў Мікалаевіч Нарбут|Станіслаў Мікалаевіч]] (?—1596) — староста ашмянскі ў 1589, [[Ваяводы амсьціслаўскія|ваявода амсьціслаўскі]] з 1595
* [[Юзэф Нарбут|Юзэф]] (? — па 1797) — лідзкі стольнік, потым харужы ў 1768—1794, староста мерацкі з 1773; пасол на соймы 1773 і 1780; сакратар [[Таргавіцкая канфэдэрацыя|Таргавіцкай канфэдэрацыі]], у 1793 сакратар [[Камісія паліцыі Вялікага Княства Літоўскага|Камісіі паліцыі ВКЛ]]
* [[Антоні Нарбут|Антоні]] (? — па 1798) — пасол на соймы 1764 (падпісаў элекцыю караля і вялікага князя [[Станіслаў Аўгуст Панятоўскі|Станіслава Аўгуста Панятоўскага]]) і 1778 (абіраўся ў Скарбовую камісію ВКЛ); лідзкі канюшы ў 1770—1772, падчашы ў 1773—1784, стольнік у 1785—1794, маршалак у 1797—1798
* [[Дамінік Нарбут|Дамінік]] (? — па 1807?) — пасол на сойм 1764, браў удзел у элекцыі караля і вялікага князя Станіслава Аўгуста Панятоўскага; староста міжэвіцкі з 1771, лідзкі чашнік у 1770—1774 і войскі ў 1775—1794, дэпутат [[Трыбунал Вялікага Княства Літоўскага|Галоўнага Трыбуналу]] у 1789, пасол на сойм 1782 і [[Чатырохгадовы Сойм]]; падпісаў Віленскі акт [[Паўстаньне 1794 году|паўстаньня 1794 году]], сябра [[Найвышэйшая Літоўская Рада|Найвышэйшай Літоўскай рады]] (яе сакратар, сябра крымінальнага суду)
* [[Казімер Нарбут|Даніла]] (у манастве Казімер; 1738—1807) — філёзаф
* [[Юстын Нарбут|Юстын]] (каля 1773—1845) — гісторык
* [[Тэадор Нарбут|Тэадор]] (1784—1864] — гісторык
* [[Людвік Нарбут]] (1832—1863) — вайсковец, удзельнік [[Паўстаньне 1863—1864 гадоў|паўстаньня 1863—1864]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/ЭВКЛ|2}}
* {{Літаратура/Пачаткі Вялікага княства Літоўскага (2019)}}
* {{Літаратура/ЭГБ|5}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [[Валеры Пазднякоў]], [http://vkl.by/articles/1638 Нарбуты], Электронная энцыкляпэдыя «Вялікае Княства Літоўскае»
* [http://pawet.net/genealogy/narbutt/Генеалогія_роду_Нарбут._Герб_Трабы.html Генэалягічнае дрэва роду Нарбутаў], [[Pawet.net]]
* [http://pawet.net/library/history/city_district/data_people/ahulnaie/07/Нарбуты_лідскія.html Нарбуты], [[Pawet.net]]

[[Катэгорыя:Нарбуты| ]]