Прагляд крыніцы для Мы выйдзем шчыльнымі радамі

{{Іншыя значэньні|Гімн Беларусі}}
{{Гімн
|назва                  = Мы выйдзем шчыльнымі радамі
|лацінка                = My vyjdziem ščylnymi radami
|транскрыпцыя           = 
|беларуская назва       = 
|выява                  = Sheet Music - Vajacki marš.jpg
|памер_выявы            = 
|подпіс_выявы           = 
|аўтар словаў           = [[Макар Краўцоў]]
|дата словаў            = 30 кастрычніка 1919
|кампазытар             = [[Уладзімер Тэраўскі]]
|дата музыкі            = 1919
|краіна                 = [[Беларуская Народная Рэспубліка]]
|зацьверджаны           = 
|адменены               = 
|аўдыёфайл              = Гимн БНР.ogg
|апісаньне аўдыё        = 
|кім выкарыстоўваецца   = 
}}
{{Гімны Беларусі}}
[[File:Vajacki marš (Instumental).ogg|thumb|Інструмэнтальны запіс гімна]]
«'''Мы выйдзем шчыльнымі радамі'''», таксама вядомы як «'''Ваяцкі марш'''»&nbsp;— [[дзяржаўны гімн]] [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускае Народнае Рэспублікі]], песьня [[Беларускае нацыянальнае адраджэньне|нацыянальна-вызвольнага змаганьня]]. Марш [[Першы Слуцкі полк|1-е Слуцкае стралковае брыгады войскаў БНР]] у час [[Слуцкі збройны чын|Слуцкага збройнага чыну]]. Традыцыйна выконваецца разам зь беларускім духоўным гімнам «[[Магутны Божа]]»<ref name="Pazniak">[[Зянон Пазьняк|Пазьняк З.]] [http://www.bielarus.net/archives/2005/03/23/193/ Беларускія гімны], «[[Беларуская Салідарнасьць]]», 23 сакавіка 2005 г.</ref>. Адзін з [[Нацыянальныя сымбалі|нацыянальных сымбаляў]] [[беларусы|беларусаў]] разам з гербам [[Пагоня]]й і [[Бел-чырвона-белы сьцяг|бел-чырвона-белым сьцягам]]<ref name="Viacorka">[[Вінцук Вячорка|Вячорка В.]] [https://www.svaboda.org/a/himn-i-dziejaslovy/29837829.html Чаму дзяржаўным гімнам БНР стаў ваяцкі марш «Мы выйдзем шчыльнымі радамі»?], [[Радыё Свабода]], 23 сакавіка 2019 г.</ref>.

== Гісторыя ==

=== Беларускі нацыянальна-вызвольны рух ===
[[Файл:Макар Краўцоў.jpg|200px|значак|Афіцэр [[Беларуская вайсковая камісія|Беларускае вайсковае камісіі]] [[Макар Краўцоў]], 1920-я гг.]]

Аўтар тэксту гімну&nbsp;— [[Макар Краўцоў|Макар Касьцевіч (Краўцоў)]], які ўпершыню апублікаваў яго 30 кастрычніка 1919 году ў газэце «[[Беларусь (1919, Менск)|Беларусь]]» пад назваю «Ваяцкі марш». Адметнасьцю гэтай песьні сярод іншых беларускіх гімнаў стала апяваньне [[Бел-чырвона-белы сьцяг|беларускага нацыянальнага сьцяга]]: «''Штандар наш бел-чырвона-белы пакрыў сабой народны рух''». Музыку да гімну напісаў [[Уладзімер Тэраўскі]].

У якасьці гімну [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускае Народнае Рэспублікі]] марш прынялі ў 1920 годзе<ref>{{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = https://www.radabnr.org/symbali/| загаловак = Дзяржаўныя сымбалі Беларускай Народнай Рэспублікі| фармат = | назва праекту = | выдавец = [[Рада Беларускай Народнай Рэспублікі]]| дата = 19 сакавіка 2021 | мова = | камэнтар = }}</ref>. Ён выкарыстоўваўся ў час [[Слуцкі збройны чын|Слуцкага збройнага чыну]]&nbsp;— абароны ад бальшавікоў тэрыторыі Случчыны [[1-ы Слуцкі полк|1-й Слуцкай стралковай брыгадай войскаў БНР]] увосень 1920 году. Слуцкі фронт БНР стаў рэальным вайсковым змаганьнем за незалежнасьць, а Слуцкая брыгада&nbsp;— увасабленьнем волі беларусаў да свае дзяржаўнасьці<ref name="Viacorka"/>. З гэтага часу «Ваяцкі марш» пачалі называць таксама «''маршам Слуцкае брыгады''»<ref name="Latysonak">[[Алег Латышонак|Латышонак А.]] [https://web.archive.org/web/20201125114031/https://news.arche.by/by/page/science/historya-navuka/1530 Дзяржаўная сымболіка Беларускай Народнай Рэспублікі] // Жаўнеры БНР.&nbsp;— Беласток&nbsp;— Вільня, 2009.</ref>.

Неўзабаве «Ваяцкі марш» апярэдзіў іншыя песьні (прынамсі на непадкантрольнай [[Бальшавікі|бальшавікам]] [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|беларускай тэрыторыі]]) у ролі нацыянальнага гімну<ref name="Viacorka"/>. У мадыфікаваным выглядзе ён атрымаў пашырэньне і ў [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|Беларускай ССР]]: у «Беларускім сьпеўніку» Ўладзімера Тэраўскага (Менск, 1921)<ref>Тэрраўскi Ўл. Беларускi сьпеўнiк з нотамi на 3 галаса паводле народных мэлёдыяў.&nbsp;— Менск, 1921. С. 58.</ref> радок «Штандарт наш бел-чырвона-белы» замянілі на «Свабодны сьцяг, штандарт чырвоны». Але ноты сьпеўніка набралі раней, бо выданьне рыхтавалася ў 1920 годзе сэкцыяй [[Беларуская вайсковая камісія|Беларускае вайсковае камісіі]], таму ў друкарні на загад цэнзараў замалявалі згадку пра бел-чырвона-белы сьцяг чорнай фарбай{{зноска|чын|2006|Ляхоўскі, Міхнюк|278}}. У 1922 годзе гімн зьмясьцілі ў сьпеўніку «Беларускі лірнік», выдадзеным у [[Бэрлін]]е на заказ і за грошы ўраду Савецкае Беларусі. Мадыфікаваны «Ваяцкі марш» бесьперашкодна выконваўся харавымі калектывамі БССР да канца 1920-х гадоў. Тым часам у міжваеннай [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспубліцы]] гэты гімн трапіў пад негалосную забарону, дзе ўлады інтэрпрэтавалі яго як заклік да рэвалюцыі<ref name="Lachouski">Корсак Д. [https://web.archive.org/web/20210117130501/https://people.onliner.by/opinions/2020/10/13/istorik-pro-gimny-belarusi Такие песни любят не по распоряжению правительства. Историк про гимны Беларуси], [[Onliner.by]], 13.10.2020 г.</ref>. 

У час кульмінацыі [[Савецкія рэпрэсіі ў Беларусі|сталінскіх рэпрэсіяў]] у 1938 годзе савецкія ўлады арыштавалі і забілі Ўладзімера Тэраўскага. Праз год, па далучэньні да БССР [[Заходняя Беларусь|Заходняе Беларусі]], Макара Краўцова закатавалі ў час допытаў у беластоцкай турме<ref name="Latysonak"/>. У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] «Ваяцкі марш» у першай рэдакцыі стаў адным з гімнаў [[Саюз беларускай моладзі|Саюзу беларускай моладзі]]<ref name="Lachouski"/>.

Па вайне «Ваяцкі марш» актыўна выкарыстоўваўся арганізацыямі [[Беларуская дыяспара|беларускае дыяспары]], якія стаялі на незалежніцкіх пазыцыях. Яго прыняцьце як нацыянальнага гімну, апроч часу і абставінаў зьяўленьня, таксама абумовіла выяўленьне беларусаў як суб’ектаў актыўнага дзеяньня, якія бяруць свой лёс у свае рукі<ref name="Viacorka"/>.

=== Рэспубліка Беларусь ===
У 1991 годзе, па [[Дэклярацыя аб дзяржаўным сувэрэнітэце Беларусі|аднаўленьні незалежнасьці]] [[Беларусь|Беларусі]], вылучаліся прапановы зрабіць «Ваяцкі марш» афіцыйным дзяржаўным гімнам, побач з аднаўленьнем [[Беларусы|беларускіх]] [[Нацыянальныя сымбалі|нацыянальных]] гербу [[Пагоня|Пагоні]] і [[Бел-чырвона-белы сьцяг|бел-чырвона-белага сьцяга]] ў якасьці дзяржаўных сымбаляў. У прыватнасьці, з публічным зваротам наконт гэтага выступілі вядомыя літаратары [[Васіль Быкаў]], [[Алесь Адамовіч]] і [[Рыгор Барадулін]]<ref>{{Літаратура/Дзевяноста першы (2016)|к}} С. 421.</ref>.

З усталяваньнем у Беларусі [[Русіфікацыя Беларусі#Рэжым Лукашэнкі|прарасейскага]] [[Рэжым Лукашэнкі|рэжыму]] [[Аляксандар Лукашэнка|Аляксандра Лукашэнкі]] марш выкарыстоўваецца ў асяродку беларускае дэмакратычнае апазыцыі і рэгулярна фігуруе сярод прапанаваных альтэрнатываў [[Мы, беларусы|афіцыйнаму гімну]]<ref>[https://www.svaboda.org/a/800275.html Беларускія гімны&nbsp;— дасьледаваньне «Свабоды»], [[Радыё Свабода]], 23 верасьня 2005 г.</ref>.

== Тэкст ==
{|class="wikitable" cellpadding="5" rules="cols"
! [[Кірыліца]] !! [[Лацінка]]
|-
!colspan="2"|Першы куплет
|-
|
: Мы выйдзем шчыльнымі радамі
: На вольны родны свой прастор.
: Хай воля вечна будзе з намі,
: А гвалту мы дамо адпор!
|
: My vyjdziem ščylnymi radami
: Na volny rodny svoj prastor.
: Chaj vola viečna budzie z nami,
: A gvałtu my damo adpor!
|-
!colspan="2"|Другі куплет
|-
|
: Няхай жыве магутны, сьмелы
: Наш беларускі вольны дух.
: Штандар наш бел-чырвона-белы,
: Пакрый сабой народны рух.
|
: Niachaj žyvie mahutny, śmieły
: Naš biełaruski volny duch.
: Štandar naš bieł-čyrvona-bieły,
: Pakryj saboj narodny ruch.
|-
!colspan="2"|Трэці куплет
|-
|
: На бой! За шчасьце і за волю
: Народу слаўнага свайго!
: Браты, цярпелі мы даволі,
: На бой&nbsp;— усе да аднаго!
|
: Na boj! Za ščaście i za volu
: Narodu słaŭnaha svajho!
: Braty, ciarpieli my davoli,
: Na boj&nbsp;— usie da adnaho!
|-
!colspan="2"|Чацьверты куплет
|-
|
: Імя і сілу беларуса
: Няхай пачуе й убачыць той,
: Хто сьмее нам нясьці прымусы
: І першы выкліча на бой.
|
: Imia i siłu biełarusa
: Niachaj pačuje j ubačyć toj,
: Chto śmieje nam niaści prymusy
: I pieršy vykliča na boj.
|-
!colspan="2"|Пяты куплет
|-
|
: Браты, да шчасьця мы падходзім:
: Хай гром грыміць яшчэ мацней!
: У крывавых муках мы народзім
: Жыцьцё Рэспублікі сваей!
|
: Braty, da ščaścia my padchodzim:
: Chaj hrom hrymić jašče macniej!
: U kryvavych mukach my narodzim
: Žyćcio Respubliki svajej!
|}
Тэкст гімну зазнаў пэўныя аўтэнтычныя рэдакцыйныя зьмены ў параўнаньні зь першаўзорам 1919 году. Яго аўтар Макар Краўцоў (або ўжо [[Хведар Ільяшэвіч]]&nbsp;— на думку [[Алена Глагоўская|Алены Глагоўскай]]) зьмяніў пачатковае азначэньне «''народу беднага''» на «''народу слаўнага''», а радкі «''Хай ажыве закамянелы / Наш беларускі родны дух''» сталі гучаць «''Няхай жыве магутны, сьмелы…''». Гэтыя рэдагаваньні ўдала ўзмацнілі паказаны ў гімне вобраз беларускага народу як суб’екту (а не аб’екту) гісторыі<ref name="Viacorka"/>.

Адна з асаблівасьцяў тэксту гімну&nbsp;— выкарыстаньне формы займеньніка ''сваей'' (замест прынятага ў сучаснай літаратурнай беларускай мове ''сваёй''), што адпавядала нормам скланеньня прыналежных займеньнікаў у тагачаснай літаратурнай мове, якія мелі розныя формы ў [[Родны склон|родным]] (''сваей'') і [[Давальны склон|давальным]] склонах (''сваёй'')<ref name="Viacorka"/>.

== Глядзіце таксама ==
* [[Пагоня]]
* [[Бел-чырвона-белы сьцяг]]
* [[Жыве Беларусь!]]
* [[Беларускае нацыянальнае адраджэньне]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* [https://xn--d1ag.xn--e1a4c/pub/knihi.com/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D1%96%D1%8F%20%D0%BF%D0%B5%D1%81%D0%BD%D1%96%20%D1%96%20%D0%B3%D1%96%D0%BC%D0%BD%D1%8B:%20%D0%B7%D0%B1%D0%BE%D1%80%D0%BD%D1%96%D0%BA%20%D0%BF%D0%B5%D1%81%D0%B5%D0%BD%D1%8C/Bielaruskija_piesni_i_himny.pdf Беларускія песні і гімны: зборнік песень] / Уклад. C. Барыс.&nbsp;— {{Менск (Мінск)}}: А. Вараксін, 2012.&nbsp;— 380 с. {{ISBN|978-985-7035-49-6}}.
* [[Алег Латышонак|Латышонак А.]] [https://web.archive.org/web/20201125114031/https://news.arche.by/by/page/science/historya-navuka/1530 Дзяржаўная сымболіка Беларускай Народнай Рэспублікі] // Жаўнеры БНР.&nbsp;— Беласток&nbsp;— Вільня, 2009. С. 303—306.
* {{Кніга|аўтар = [[Уладзімер Ляхоўскі|Ляхоўскі Ул.]], [[Уладзімер Міхнюк|Міхнюк Ул.]], [[Аляксандра Гесь|Гесь А.]]|частка = |загаловак = Слуцкі збройны чын 1920 г. у дакумэнтах і ўспамінах|арыгінал = |спасылка = http://www.belhistory.eu/wp-content/themes/ah/library/slucky_zbrojny_chyn.pdf|адказны = |выданьне = 2-ое выд. дапрац.|месца = Менск|выдавецтва = Энцыклапедыкс|год = 2006|том = |старонкі = |старонак = 400|сэрыя = |isbn = 985–6599–25–3|наклад = |ref=чын}}
* {{Літаратура/Дзевяноста першы (2016)}}

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Вікікрыніцы|Мы выйдзем шчыльнымі радамі (Краўцоў)}}
* {{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = https://www.radabnr.org/symbali/| загаловак = Дзяржаўныя сымбалі Беларускай Народнай Рэспублікі| фармат = | назва праекту = | выдавец = [[Рада Беларускай Народнай Рэспублікі]]| дата = 19 сакавіка 2021 | мова = | камэнтар = }}
* [[Зянон Пазьняк|Пазьняк З.]] [http://www.bielarus.net/archives/2005/03/23/193/ Беларускія гімны], «[[Беларуская Салідарнасьць]]», 23 сакавіка 2005 г.
* [[Вінцук Вячорка|Вячорка В.]] [https://www.svaboda.org/a/himn-i-dziejaslovy/29837829.html Чаму дзяржаўным гімнам БНР стаў ваяцкі марш «Мы выйдзем шчыльнымі радамі»?], [[Радыё Свабода]], 23 сакавіка 2019 г.

{{Беларусь у тэмах}}
{{Беларуская Народная Рэспубліка ў тэмах}}

[[Катэгорыя:Нацыянальныя гімны]]
[[Катэгорыя:Эўрапейскія гімны]]
[[Катэгорыя:Дзяржаўныя сымбалі БНР]]
[[Катэгорыя:Беларускія патрыятычныя песьні]]
[[Катэгорыя:Беларускамоўныя песьні]]