Корпус аховы памежжа

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
(Перанакіравана з «Корпус Аховы Памежжа»)
Адзнака «Za Służbę Graniczną» ўзор з даваеннай адзнакі КАП

Корпус Аховы Памежжа (КАП) (па-польску: Korpus Ochrony Pogranicza (KOP)) — адмысловае фармаваньне польскага войска, створанае ў 1924 годзе зь ініцыятывы гэн. Уладзіслава Сікорскага дзеля «змаганьня з бальшавіцкімі бандамі на ўсходнім паграніччы». Вайскоўцы КАП прымалі ўдзел у сутычках зь беларускімі партызанамі, Украінскай вайсковай Арганізацыяй. КАП спрабаваў стрымліваць дзейнасьць кантрабандыстаў, савецкіх шпегаў і нелегальных уцекачоў у/з БССР, пераносчыкаў камуністычнай літаратуры.

За год да стварэньня КАП у 1923 ахову граніцы прызначылі паліцыі, але тая ня здолела даць рады.

Структура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Фармальна КАП падпарадкоўваўся Міністэрству Унутраных Справаў, хаця на практыцы быў часткай ўзброеных сілаў. Меў аднолькавую з вайскоўцамі форму, але акруглую фуражку замест традыцыйнай «рагатыўкі».

Акрамя аховы памежжа, КАП выконваў і пэўныя палітычныя функцыі. Вайскоўцы КАП мусілі праводзіць і разнастайныя прапагандовыя акцыі і супольную працу з мясцовым насельніцтвам, ахову польскіх асаднікаў. Пры гарнізонах КАП арганізоўваліся курсы па навучаньні чытаньні па-польску, бібліятэкі, медыцынская дапамога. Аднак акцыі паланізацыі праходзілі аднастайна і «для адчэпнага» і толькі ўзмацналі нянавісьць сярод украінцаў і часткі беларусаў. Дзейнасьць КАП ацэнвалася, як ня вельмі шчасьліва палітыка польскай дзяржавы адносна мясцовага насельніцтва.

КАП складаўся з найлепшых вайсковых адзінак. Першым камандзірамі палкоў КАП былі прызначаны афіцэры легіянэры. Да службы накіроўваліся навучаныя жаўнеры, галоўным чынам з заходніх ваяводстваў (польскай і нямецкай нацыянальнасьці). Ахова мяжы была аргінізавана сыстэмай кардонаў на глыбіні 30 км.

Афіцэры КАП атрымоўвалі адмысловы дадатак да заробкаў, з-за чаго іх ня вельмі любілі іншыя вайскоўцы. Гэн. Юзэф Заяц сьцьярджаў, што за грошы, што ішлі на ўтрыманьне КАП, можна было б выставіць 7 дывізый пяхоты, а граніцу маглі вартаваць і звычайныя жаўнеры.

Пад час магчымай вайны місія КАП павінна была скончыцца, а некаторыя яе адзінкі ўмацавалі аддзелы Войска Польскага.

1924—1929[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Першыя 3 брыгады КАП абсадзілі граніцу польска-савецкую ў лістападзе 1924. У сакавіку 1926 КАП аховаў ужо і мяжу з Летувай і Латвіяй.

КАП меў у складзе 24 батальёны, якія называліся сваімі гарадамі-гарнізонамі. Таксама да іх былі далучаны 20 швадронаў кавалерыі. Гэтымі сіламі ахоўвалася мяжа працягласьцю 2 000 км.

1929—1935[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

1937—1939[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Асабісты склад быў тады каля 25 тысяч жаўнераў. Пасьля зьяўленьня Славаччыны як дзяржавы вясною 1939 частка адзінак КАП была пераведзена на Карпаты. Тады КАП складаўся з 35 батальёнаў і 19 швадронаў кавалерыі.

КАП у 19371939 быў арганізаваны наступным чынам:

Тры брыгады:

Восемь палкоў:

Арганізацыйная структура ў сакавіку 1939[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

КАП у сакавіку 1939: Батальёны пяхоты Швадроны кавалерыі Камэндатуры артылерыі Батарэі артылерыі Роты інжынэраў
  Брыгады
Горадня 2 1 1
Палесьсе 3 1 1
Падольле 4 3 1 1
  Палкі
Вільня 3 1
Глыбокае 4 3
Вялейка 3 2 1
Валожын 2 1
Сноў 3 2 1 1
Сарны 3 3
Здалбунаў 4 4 1
1 Полк КАП 2
2 Полк КАП 2
  Іншыя адзінкі
Афіцэрская школа КАП 3 1
Разам 38 21 1 2 6

Вайна 1939[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Напярэдадні пачатку Другой Сусьветнай вайны большасьць частак КАП пасьля мабілізацыі (што зьменшыла мілітарную якасьць) былі перакінуты на заходнюю граніцу (Малапольска, Велькапольска і Памор’е). У складзе розных армій яны прынялі ўдзел у бітвах з немцамі ў верасьні 1939. На ўсходзе (дзе засталіся толькі запасныя аддзелы) КАП камплектавалася сьвежанабранымі рэзэрвістамі. Гэтыя незабясьпечаныя цяжкой і найноўшай зброяй атрады спрабавалі даць адпор Чырвонай Арміі 17 верасьня 1939 году.

Разьмяшчэньне Батальёнаў КАП перад мабілізацыяй 1939[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Структура пасьля мабілізацыі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Вайсковыя дзеяньні[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Афіцэрскі склад КАП, што трапіў да савецкага палону, быў вывезены, а пасьля зьнішчаны ў Асташкаве ў 1940.