Геоід
2. Зямны эліпсоід
3. Стромыя лініі
4. Цела Зямлі
5. Геоід
Геоід (літаральна — «нешта падобнае да Зямлі») — геамэтрычнае цела, адбівалае разьмеркаваньне патэнцыялу[1] сілы цяжару на Зямлі, важнае паняцьце ў геадэзіі.
Вызначэньне паняцьця «геоід»
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Геоід вызначаецца як эквіпатэнцыяльная паверхня зямнога поля цяжару (уровенная паверхня), прыблізна супадальная зь сярэднім узроўнем водаў Сусьветнага акіяна у неабураным стане і ўмоўна працягнутая пад мацерыкамі. Адрозненьне рэальнага сярэдняга узроўню мора ад геоіда можа дасягаць 1 м. Па вызначэньні эквіпатэнцыяльнай паверхні, паверхня геоіда ўсюды пэрпэндыкулярная стромай лініі.
Некаторыя аўтары пазначаюць вышэйапісанае паняцьце тэрмінам не «геоід», а «асноўная уровенная паверхня», у той час як сам геоід вызначаецца як 3-мернае цела, абмежаванае гэтаю паверхняю.[2]
Гісторыя
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Тэрмін «геоід» быў прапанаваны ў 1873 годзе нямецкім матэматыкам Яганам Бэнэдыктам Лістынгам для пазначэньня геамэтрычнай фігуры, больш сапраўды адбівалае форму Землі, чым эліпсоід кручэньня.
Ужываньне
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Геоід зьяўляецца паверхняю, адносна якое вядзецца адлік вышыняў над узроўнем мора. Дакладныя веды геоіда неабходны, у прыватнасьці, у навігацыі — для вызначэньня вышыні над узроўнем мора на аснове геадэзічнае вышыні, непасрэдна вымяранае GPS-прымачамі, а таксама ў фізычнай акіяналёгіі — для вызначэньня вышыняў марское паверхні.
Квазігеоід
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Постаць геоіда залежыць ад разьмеркаваньня масаў і шчыльнасьцяў у целе Зямлі. Яна не мае дакладнага матэматычнага выраза і зьяўляецца практычна неазначальнае, у сувязі з чым у геадэзічных вымярэньнях у Расеі і некаторых іншых краінах замест геоіда выкарыстоўваецца яго набліжэньне — квазігеоід. Квазігеоід, у адрозненьне ад геоіда, адназначна вызначаецца па выніках вымярэньняў, супадае з геоідом на тэрыторыі Сусьветнага акіяна і вельмі блізкі да геоіду на сушы, адхіляючыся толькі на некалькі сантымэтраў на раўніннай мясцовасьці і не больш чым на 2 мэтра ў высокіх горах.