Прагляд крыніцы для Галубовыя

{{Таксанамічная інфармацыя
|Назва            = Галубовыя
|Выява            = Rock_dove_-_natures_pics.jpg
|Подпіс да выявы  = Зьдзічэлы голуб
|Надцарства       = 
|Царства          = [[Жывёлы]]
|Падцарства       = 
|Група            = 
|Разьдзел         = 
|Падразьдзел      = 
|Надтып           = 
|Тып              = [[Хордавыя]]
|Падтып           = [[Хрыбетныя]]
|Нададдзел        = 
|Аддзел           = 
|Пададдзел        = 
|Надкляса         = 
|Кляса            = [[Птушкі]]
|Падкляса         = [[Нованёбныя]]
|Інфракляса       = 
|Надатрад         = 
|Надпарадак       = 
|Атрад            = [[Голубападобныя]]
|Парадак          = 
|Падатрад         = 
|Падпарадак       = 
|Інфраатрад       = 
|Інфрапарадак     = 
|Надсямейства     = 
|Сямейства        = Галубовыя
|Падсямейства     = 
|Трыба            = 
|Падтрыба         = 
|Род              = 
|Падрод           = 
|Сэкцыя           = 
|Від              = 
|Віды             = 
|Падвід           = 
|Падвіды          = 
|Бяз рангу        = 
|Лацінская назва  = Columbidae
|Даччыныя таксоны = 
|Назва разьдзелу даччыных таксонаў = 
|Мапа             = 
|Шырыня мапы      = 
|Подпіс мапы      = 
|Commons          = Columbidae
|ITIS             = 177061
|NCBI             = 8930
}}
'''Галубовыя''' ({{мова-la|Columbidae}}) — адзінае сучаснае сямейства птушак з атраду [[голубападобныя|голубападобных]], якое складаецца з прыкладна 310 відаў, разьбітых на 42 роды. Галубы ёсьць дужымі даволі буйнымі птушкамі з кароткімі шыямі, яны маюць кароткую і тонкую [[дзюба|дзюбу]]. Яны сілкуюцца насеньнем, [[садавіна]]й і расьлінамі. Да сямейства адносяцца галубы і туркаўкі, шырока распаўсюджаныя ў [[Стары Сьвет|Старым]] і [[Новы Сьвет|Новым Сьвеце]]. Найбольшая біяразнастайнасьць відаў назіраецца ў [[Паўднёвая Азія|Паўднёвай]], [[Паўднёва-Ўсходняя Азія|Паўднёва-Ўсходняй Азіі]] і ў [[Аўстралія|Аўстраліі]]. Большасьць відаў пражывае ў палесістай мясцовасьці, часта ў вільготных трапічных лясах. Некаторыя віды, накшталт шызага голуба, прыстасаваліся да жыцьця ў гарадзкіх умовах, і жывуць у многіх буйных гарадах сьвету.

Галубы будуюць адносна нетрывалыя гнёзды, часьцяком выкарыстоўваюць галіньне і іншае сьмецьце, якоя яны здольны знайсьці на дрэвах або на зямлі. Галубы высіжваюць адно або два яйкі і абодва бацькі клапоцяцца пра малых, якія пакідаюць гняздо 7 да 28 дзён пасьля нараджэньня<ref>Crome, Francis H.J. (1991). Forshaw, Joseph, ed. ''«Encyclopaedia of Animals: Birds»''. London: Merehurst Press. — С. 115—116. — {{ISBN|1-85391-186-0}}.</ref>. У адрозьненьне ад большасьці птушак, галубы абедзьвюх плоцяў вырабляюць гэтак заванае [[птушынае малако]], каб пракарміць маладняком, якое ёсьць асобнай вадкасьцю, якая вылучаецца з [[вальлё|вальля]].

== Апісаньне ==
=== Памеры і вага ===
Галубы дэманструюць значную розьніцу ў памерах, дасягаючы ў даўжыню ад 15 да 75 сантымэтраў. Вага ж скаладе ад 30 грамаў да больш за 2 кіляграмы<ref name="Animal Diversity">[http://animaldiversity.org/accounts/Columbidae/ ''«Columbidae: doves and pigeons»'']. Animal Diversity Web.</ref>. Самым буйным відам зьяўляецца голуб ''[[Columba cristata]]'', арэал якога абмяжоўваецца [[Новая Гвінэя|Новай Гвінэяй]]<ref>[https://web.archive.org/web/20170424015104/http://www.arkive.org/victoria-crowned-pigeon/goura-victoria/ ''«Victoria crowned-pigeon»'']. Arkive.</ref>. Ягоны памер амаль падобны на памер індычкі, а вага складае 2—4 кг<ref>[https://web.archive.org/web/20170424015544/http://www.arkive.org/southern-crowned-pigeon/goura-scheepmakeri/ ''«Southern crowned-pigeon»'']. Arkive.</ref>. Самым маленькім голубам ёсьць ''[[Columbina]]'', які мае такі ж памер, як [[хатні верабей]], а вага роўная ўсяго толькі 22 грамам<ref name="Family Columbidae">Baptista, L. F.; Trail, P. W.; Horblit, H. M. (1997). ''«Family Columbidae (Doves and Pigeons)»''. In del Hoyo, J.; Elliott, A.; Sargatal, J. (eds.). [https://archive.org/details/handbookofbirdso0001unse ''«Handbook of birds of the world. 4: Sandgrouse to Cuckoos»'']. Barcelona: Lynx Edicions. — {{ISBN|978-84-87334-22-1}}.</ref>. Голуб ''[[Ptilinopus nainus]]'' можа дасягаць паводле памеру ўсяго 13 см, ён мае агульную даўжыню значна меншую, чым любы іншы від гэтага сямейства<ref name="Family Columbidae"/>. Адзін з найбуйнейшых відаў, прадстаўнікі якога пражываюць на дрэвах, ёсьць голуб ''[[Ducula galeata]]'', які ў цяперашні час знаходзіцца пад пагрозай выміраньня<ref>Thorsen, M., Blanvillain, C., & Sulpice, R. (2002). [https://web.archive.org/web/20040830155647/http://www.doc.govt.nz/publications/004%7escience-and-research/DOC-Science-Internal-Series/PDF/dsis88.pdf ''«Reasons for decline, conservation needs, and a translocation of the critically endangered upe (Marquesas imperial pigeon, Ducula galeata), French Polynesia»'']. DOC Science Internal Series.</ref>.

=== Анатомія і фізыялёгія ===
У цэлым анатоміі галубовых характэрныя кароткія лапкі, кароткая [[дзюба]] і маленькія галоўкі на вялікіх кампактных целах<ref>[http://www.faunaparaguay.com/columbidae.html ''«Columbidae — Pigeons and Doves»'']. Fauna Paraguay.</ref>. Як і некаторыя іншыя птушкі, у галубовых няма [[жаўцяк]]у<ref>Hagey, LR; Schteingart, CD; Ton-Nu, HT; Hofmann, AF (1994). [http://www.jlr.org/cgi/reprint/35/11/2041.pdf ''«Biliary bile acids of fruit pigeons and doves (Columbiformes)»'']{{Недаступная спасылка|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}. Journal of Lipid Research. 35 (11): 2041—2048. [[:PMID:7868982|PMID 7868982]].</ref>. Некаторыя сярэднявечныя натуралісты прыйшлі да высновы, што ў іх адсутнічае [[жоўць]], што паводле сярэднявечнае тэорыі [[чатыры характары|чатырох характараў]] тлумачылася нібыта добрым норавам галубоў<ref>[http://bestiary.ca/beasts/beast253.htm ''«Doves»'']. The Medieval Bestiary.</ref>. На самай справе, аднак, у іх ёсьць жоўць, як яшчэ раней выявіў Арыстотэль разумеў, якая вылучаецца непасрэдна ў [[кішачнік]]<ref>Browne, Thomas (1646). [http://penelope.uchicago.edu/pseudodoxia/pseudo33.html ''«Pseudodoxia Epidemica»'']. III.iii (1672 ed.).</ref>.

Галубовыя крылы вялікія і маюць адзінаццаць асноўных пёраў<ref name="encyclopedia">[https://www.encyclopedia.com/environment/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/columbiformes-pigeons-doves-and-dodos ''«Columbiformes (Pigeons, Doves, and Dodos)»'']. Encyclopedia.com.</ref>. [[Цягліцы]] крылаў ёсьць даволі моцнымі, складаючы 31—44% ад іхнае агульнае масы цела<ref>Clairmont, Patsy (2014). [https://books.google.com/?id=BTj1ao8leWgC&pg=PA42 ''«Twirl: A Fresh Spin at Life»'']. Harper Collins. — {{ISBN|978-0-8499-2299-2}}.</ref>. Галубовыя зьяўляюцца аднымі з самых моцных лятуноў з усіх птушак<ref name="encyclopedia"/>.

У сэрыі экспэрымэнтаў, якія ў 1975 годзе былі зьдзейсьнены доктарам Маркам Б. Фрыдманам, выкарыстоўваючы галубоў, было паказана, што іхная характэрнае боўтаньне галавой тлумачыцца натуральным жаданьнем захоўваць сталасьць зроку<ref>[https://www.loc.gov/rr/scitech/mysteries/pigeon.html ''«Why do pigeons bob their heads when they walk?»'']. Library of Congress.</ref>. Гэта было яшчэ раз даказана ў экспэрымэнце доктара Бары Фроста ў 1978 годзе, у якім галубы былі разьмешчаны на бегавых дарожках; было заўважана, што яны ня боўталі галовамі, бо навакольле было нязьменным<ref>Necker, R (2007). [http://www.reinhold-necker.de/Head%20bobbing%20print.pdf ''«Head-bobbing of walking birds»'']. Journal of Comparative Physiology A. 193 (12): 1177—1183. [[DOI]]:[https://doi.org/10.1007%2Fs00359-007-0281-3 10.1007/s00359-007-0281-3]. [[:PMID:17987297|PMID 17987297]].</ref>.

== Глядзіце таксама ==
* [[Шызы голуб]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons}}
* [http://www.xeno-canto.org/browse.php?query=columbidae Гукі галубовых]
* [http://www.pestworld.org/pest-guide/birds/pigeons/ Факты пра галубовых]. National Pest Management Association

[[Катэгорыя:Галубовыя| ]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]]