Прагляд крыніцы для Галаўны боль

[[Файл:Migraine.jpg|міні|200пкс|Жанчына зь мігрэньню]]
'''Галаўны́ боль''' ({{мова-la|cephalalgia}}) — распаўсюджаны [[сымптом]] разнастайных захворваньняў і паталягічных станаў, адчуваньне болю ў вобласьці галавы альбо шыі<ref>[http://www.mercksource.com/pp/us/cns/cns_hl_dorlands_split.jsp?pg=/ppdocs/us/common/dorlands/dorland/four/000047369.htm headache] на Dorland’s Medical Dictionary</ref>. [[Мазгавая тканіна]] сама па сабе не адчувальная да болю, таму што ў ёй не зьмяшчаюцца [[болевыя рэцэптары]]. Хутчэй за ўсё, боль выклікана парушэньнем болеадчувальных структураў вакол мозгу. Некалькі абласьцей галавы й шыі ў гэтых структурах дзеляцца на дзьве катэгорыі: усярэдзіне [[чэрап]]а (крывяносныя [[судзіны]], мазгавыя абалонкі й чэрапныя нэрвы) і па-за чэрапам (надкосьніцы чэрапа, [[цягліцы]], [[Нэрва|нэрвы]], [[артэрыі]] й [[вены]], падскурныя тканіны, [[вочы]], [[Вуха|вушы]], прыдаткавыя [[сулоні]] носа й [[Сьлізьневая абалонка|сьлізьневыя абалонкі]]).

Ёсьць цэлы шэраг розных сыстэмаў клясыфікацыі галаўных боляў. Найбольш шырока прызнанай зьяўляецца сыстэма, якая была распрацавана [[Міжнароднае таварыства галаўнога болю|Міжнародным таварыствам галаўнога болю]]. Лячэньне галаўнога болю залежыць ад асноўнай [[этыялёгія|этыялёгіі]] або прычыны, але звычайна ўключае ў сябе прымяненьне [[анальгетыкі|анальгетыкаў]].

У 2012 годзе галаўны боль заняў 2-е месца пасьля болю ў жываце сярод хваравітых станаў у насельніцтва Зямлі. Найбольшая частасьць галаўнога болю сярод дзяцей адзначалася ў веку 6—7 гадоў у сувязі са [[стрэс]]ам ад паходу ў 1-ю клясу школы і ў 12—14 гадоў праз плоцевае высьпяваньне<ref name="а"/>.

== Папярэджаньне ==
Прадухіленьню галаўнога болю спрыяе ўстойлівы расклад дня, высыпаньне і зручныя ўмовы працы. Карысна ўзьдзейнічаюць [[масаж]] галавы і шыі, лячэбная фізкультура, марская і серкавадародная ванна. Зранку варта ўжываць цёплае пітво, багатае на [[Аскарбіная кісьля|аскарбінавую кісьлю]]. У прыватнасьці ў гарбату можна дадаваць вольнаягаднік або [[лімоньнік]]. Таксама ў якасьці заспакаяльнага сродку дадаюць валяр’ян і [[глог]]<ref name="а">{{Артыкул|аўтар=Сьвятлана Барысенка.|загаловак=Ад чаго ў дзіцяці галава баліць|спасылка=http://zviazda.by/be/news/20130907/1378510438-ad-chago-u-dzicyaci-galava-balic|выданьне=Краіна здароўя|тып=|год=7 верасьня 2013|нумар=9 (310)|старонкі=[http://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2013/09/1378506741_5.pdf 5]|issn=}}</ref>.

== Чыньнікі ==
Узьнікненьню галаўнога болю спрыяюць [[чэрапна-мазгавая траўма]], пашкоджаньне [[хрыбетнік]]а, [[Рак (захворваньне)|рак]], [[эпілепсія]], хваробы вачэй, вушэй, горла і носа, [[мэнінгіт]], [[траўма]] шыі і [[вэгета-ссудзінная дыстанія]]. Галаўны боль могуць выклікаць перанапруга [[цягліца]]ў ад працяглага сядзеньня за сталом, што не адпавядае росту, і нязручная пастава падчас сну, [[блізарукасьць]] і знаходжаньне ў душным памяшканьні. Таксама шкодзіць разумовая перанапруга і працяглы прагляд [[тэлевізар]]а, вымушанае [[галаданьне]] і міжасабовыя ды працоўныя сваркі. Урэшце галаўны боль можа зьявіцца ад недасыпу, празьмернага прыёму лекаў (у тым ліку [[анальгетык]]аў), рэзкай перамены надвор’я, [[Застуда|застуды]] і [[грып]]у<ref name="а"/>.

== Дасьледаваньне ==
Для выяўленьня прычыны галаўнога болю дасьледуюць вочнае дно і вастрыню зроку. Для вызначэньня спазмы [[Артэрыя|артэрыі]], што сілкуе мозаг, праводзяць [[ультрагукавое дасьледаваньне]] ссудзінаў шыі і галавы. [[Астэахандроз]] вызначаюць праз рэнгенаграфію шыі. Ядзерна-магнітна-рэзанансную [[Тамаграфія|тамаграфію]] робяць пры падазрэньні на [[Кіла|кілу]] хрыбтовага дыска<ref name="а"/>.

== Праявы ==
Пры галаўным болі можа назірацца паценьне далоняў, парушэньне [[Сэрцабіцьцё|сэрцабіцьця]] і стома. Галаўны боль у [[Патыліца|патыліцы]] адзначаецца пры ціску пазванкоў або цягліцаў на пазванковую артэрыю і ўзмацняецца пры хуткім руху галавы і шыі, [[Кашаль|кашлі]] і чханьні. Можа спалучаць [[Запамарока|запамароку]], шум у вушах, парушэньне зроку і страту прытомнасьці. Пастаянны галаўны боль цяглічнай напругі ўзьнікае пры пачуцьцёвай перанапрузе і закранае пераважна лоб і [[сківіцы]]. Пры абумоўленасьці доўгай напругай цягліцаў галавы можа суправаджацца [[спазма]]мі ссудзінаў<ref name="а"/>.

Галаўны боль пры дыстаніі паніжае запамінаньне і засяроджанасьць, парушае [[сон]]. Адзначаецца цяглічнае дрыжаньне і [[запор]], бледнасьць і сухасьць скуры, расшырэньне зрэнак і халоднасьць канцавінаў. Пры ім дрэнна пераносіцца духата, сьпёка, шум, яркае сьвятло і [[кава]]. Можа адчувацца непаўната ўдыху і здарацца [[ваніты]] і [[панос]]<ref name="а"/>.

== Клясыфікацыя ==
Галаўныя болі найбольш грунтоўна клясыфікуюцца ''[[Міжнародная клясыфікацыя галаўных боляў|Міжнароднай клясыфікацыяй галаўных боляў]]'' ({{мова-en|International Classification of Headache Disorders|скарочана}}, ICHD), якая была створана Міжнародным таварыствам галаўнога болю. На сёньняшні дзень дзейнай зьяўляецца другая рэдакцыя гэтай клясыфікацыі, якая была апублікавана ў 2004 годзе<ref>[https://web.archive.org/web/20081127161435/http://216.25.100.131/ihscommon/guidelines/pdfs/ihc_II_main_no_print.pdf «16.25.100.131»] the Headache Classification Subcommittee of the International Headache Society</ref>. Гэтая клясыфікацыя таксама прынята [[Сусьветная арганізацыя здароўя|Сусьветнай арганізацыяй здароўя]]. Таксама існуюць і іншыя сыстэмы клясыфікацыі. Адна зь першых такіх клясыфікацыяў была распрацавана ў 1951 годзе<ref>Brown Mr (September 1951). «The classification and treatment of headache». Med. Clin. North Am. 35 (5): 1485-93. [[pmid:14862569|PMID 14862569]]</ref>. [[Нацыянальныя інстытуты здароўя ЗША]] распрацавалі свае клясыфікацыі ў 1962 годзе.

=== ICHD-2 ===
{{Асноўны артыкул|Міжнародная клясыфікацыя галаўных боляў}}
''[[Міжнародная клясыфікацыя галаўных боляў]]'' (ICHD) зьяўляецца паглыбленай герархічнай клясыфікацыяй галаўных боляў [[Міжнароднае таварыства галаўнога болю|Міжнароднага таварыства галаўнога болю]]. Яна зьмяшчае відавочныя [[дыягнастычныя крытэры]] выяўленьняў галаўнога болю. Першы варыянт клясыфікацыі, ICHD-1, быў апублікаваны ў 1988 годзе. Цяперашняя рэдакцыя ICHD-2 была апублікавана ў 2004 годзе.

Клясыфікацыя выкарыстоўвае лічбавыя коды. Дыягностыка ўключае ў сябе 14 групаў галаўнога болю. Першыя чатыры зь іх клясыфікуюцца як першасныя галаўныя болі, групы з 5 па 12 ёсьць другасныя галаўныя болі, чэрапныя [[нэўральгія|нэўральгіі]], цэнтральныя й першасныя болі твару й іншыя галаўныя болі адносяцца да апошніх двух групаў<ref>Morris Levin, Steven M. Baskin, Marcelo E. Bigal (2008). «''Comprehensive Review of Headache Medicine''». Oxford University Press US. {{ISBN|0-19-536673-5}}.</ref>.

ICHD-2 клясыфікацыя вызначае [[мігрэнь|мігрэні]], напружаныя тыпы галаўных боляў, кластэрныя галаўныя болі й іншыя болі, зьвязаныя з [[трайніковая нэрва|трайніковай нэрвай]], у якасьці асноўных тыпаў першасных галаўных боляў. Акрамя таго, згодна з той жа клясыфікацыяй, галаўныя болі, якія выкліканы з-за раненьняў, [[кашаль|кашалю]], напружаньня й [[сэкс]]уальнай актыўнасьці, таксама клясыфікуюцца як першасныя галаўныя болі. Штодзённыя зацятыя галаўныя болі, нараўне з гіпнічным галаўным болем і громападобнымі галаўнымі болямі лічацца першаснымі галаўнымі болямі таксама.

Другасныя галаўныя болі клясыфікуюцца ў залежнасьці ад іхняй этыялёгіі, а не на іхніх [[сымптом]]аў. Паводле ICHD-2 клясыфікацыі, асноўныя віды другасных галаўных боляў ўключаюць болі, якія выкліканы з-за траўмы галавы альбо шыі, як то [[хлыстовыя траўмы]], [[нутрачэрапная гематома]], пасьля трэпанацыі чэрапа альбо іншыя. Галаўныя болі, выкліканыя чэрапнага альбо шыйнага судзінавага разладу, як то [[ішэмічны інсульт]] і [[транзітарная ішэмічная атака]], нетраўматычныя нутрачэрапныя кровазьліцьці, судзінкавыя мальфармацыі альбо [[артэрыіт]]ы, таксама вызначаюцца як другасныя галаўныя болі. Гэты тып галаўнога болю можа таксама быць выкліканы з-за [[цэрэбральны вянозны трамбоз|цэрэбральнага вянознага трамбозу]] або розных нутрачэрапных судзінкавых парушэньняў. Іншыя другасныя галаўныя болі ёсьць тыя, якія выкліканы ў сувязі з нутрачэрапным засмучэньнем, якое не зьяўляюцца судзінкавым, як то нізкі альбо высокі ціск цэрэбрасьпінальнай вадкасьці, неінфэкцыйныя запаленчыя захворваньні, нутрачэрапныя наватворы, [[эпілептычны прыступ]] альбо іншыя віды засмучэньняў і хваробаў, якія не зьвязаны з судзінкавай сеткай [[цэнтральная нэрвовая сыстэма|цэнтральнай нэрвовай сыстэмы]]. ICHD-2 клясыфікуе галаўныя болі, выкліканыя ўжываньнем у ежу пэўных рэчываў, у якасьці другасных галаўных боляў таксама. Гэты тып галаўнога болю можа паўстаць у выніку празьмернага выкарыстаньня некаторых лекаў альбо пад узьдзеяньнем некаторых рэчываў. [[ВІЧ]]/[[СНІД]], унутрычэрапныя [[інфэкцыі]] й сыстэмныя інфэкцыі таксама могуць выклікаць другасныя галаўныя болі. Сыстэма клясыфікацыі ICHD-2 уключае ў сябе галаўныя болі, зьвязаныя з парушэньнямі гамеастазу ў катэгорыі другасных галаўных боляў. Гэта азначае, што галаўныя болі, выкліканыя [[дыяліз]]ам, [[высокі крывяны ціск|высокім крывяным ціскам]], [[гіпатэрыёз]]ам і нават з-за практыкі [[пост|паста]], лічацца другаснымі галаўнымі болямі. Другасныя галаўныя болі, у адпаведнасьці з той жа сыстэмай клясыфікацыі, таксама могуць быць зьвязаны з пашкоджаньнем любога з структураў твару, як то [[зубы]], сківіцы, [[скронева-сківічная сустава]]. Галаўныя болі могуць быць выкліканы з-за псыхіятрычнага разладу, як то [[саматызацыя|саматызацыі]] альбо [[псыхоз]]у, яны таксама клясыфікуюцца як другасныя галаўныя болі.

ICHD-2 клясыфікацыя ставіць чэрапныя нэўральгіі й іншыя тыпы [[нэўральгія|нэўральгіі]] ў іншую катэгорыю. Згодна з гэтай сыстэмай, існуюць 19 відаў нэўральгіяў і галаўных боляў, якія выкліканы з-за розных цэнтральных прычынаў тварнага болю. Больш за тое, ICHD-2 уключае ў сябе катэгорыю, якая ўтрымоўвае ўсе галаўныя болі, якія ня могуць быць клясыфікаваны.

Нягледзячы на тое, што ICHD-2 зьяўляецца найбольш поўнай сыстэмай клясыфікацыі галаўнога болю й яна ўключае ў сябе дыягнастычныя крытэры некаторых відаў галаўных боляў, у першую чаргу першасных галаўных боляў, яна не заўсёды строга выкарыстоўваецца ў мэдыцыне й часьцяком рашэньні робяцца на меркаваньне экспэрта.

=== NIH ===
Клясыфікацыя NIH складаецца з кароткага вызначэньня абмежаванага ліку галаўных боляў<ref>Morris Levin, Steven M. Baskin, Marcelo E. Bigal (2008). ''«Comprehensive Review of Headache Medicine»''. Oxford University Press US. p. 60. {{ISBN|0-19-536673-5}}.</ref>. Гэтая сыстэма клясыфікацыі зьяўляецца больш кароткай і апісвае толькі пяць катэгорыяў галаўных боляў. У гэтым выпадку першасныя галаўныя болі ёсьць тыя, якія не паказваюць арганічных альбо структурных этыялёгіяў. Згодна з гэтай клясыфікацыяй, галаўныя болі могуць быць судзінкавымі, цяглічнымі, цэрвікагенымі, цяглавымі й супрацьзапаленчымі.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20090228211927/http://ihs-classification.org/en/ Міжнародная клясыфікацыя галаўных боляў (ICHD-2)]
* [http://www.tomography.ru/main.php?key=head Усё аб дыягностыцы: Галаўны боль]

{{Застуда}}

[[Катэгорыя:Мэдыцына]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]]