Прагляд крыніцы для Войцех Манівід

{{Іншыя значэньні|Манівід (неадназначнасьць)}}
{{Іншыя значэньні|Войцех Манівід (сын Івана)}}
{{Шляхціч
| Імя                 = Войцех Манівід
| Лацінка             = Vojciech Manivid
| Поўнае імя          = 
| Арыгінальнае імя    =
| Жанчына             =
| Партрэт             = 
| Шырыня партрэту     =
| Подпіс партрэту     = 
| Герб                = POL COA Leliwa.svg
| Шырыня гербу        =
| Подпіс гербу        = Герб «[[Ляліва]]»
| Пасады              =
| Пачатак пэрыяду     =
| Заканчэньне пэрыяду = 
| Папярэднік          =
| Наступнік           =
| Імя пры нараджэньні =
| Нарадзіўся          = 
| Месца нараджэньня   =
| Памёр               = каля 1460
| Месца сьмерці       =
| Род                 = [[Манівіды]]
| Бацька              = Гайлігін
| Маці                = 
| Жонка               =  
| Дзеці               = [[Іван Манівід|Іван (Івашка)]]
| Рэгаліі             =
| Колер               =
| Колер загалоўку     =
}}
'''Манівід''' (у каталіцтве '''Войцех''' або, паводле мясцовай традыцыі, '''Альбэрт'''; каля 1360 — 1424) — дзяржаўны дзяяч [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], [[намесьнік віленскі|намесьнік]] (1396—1413) і першы [[ваявода віленскі]] (з 1413). Пачынальнік роду [[Манівіды|Манівідаў]]. На [[Гарадзельская унія|Гарадзельскай уніі]] атрымаў герб «[[Ляліва (герб)|Ляліва]]».

Меў вотчынныя ўладаньні ў [[Вішнеў (Менская вобласьць)|Вішневе]]<ref name="Piatrauskas-2014-93">{{Літаратура/Літоўская знаць (2014)|к}} С. 93.</ref>. Ад [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікага князя]] [[Вітаўт]]а атрымаў [[Геранёны]], [[Суботнікі]] (абодва ў 1396), [[Лаздуны]] і [[Жупраны]] ў [[Ашмянскі павет|Ашмянскім павеце]], [[Бярэзань]], [[Гнязьдзілавічы]], [[Дзедзелавічы]], [[Домжарыцы]], [[Докшыцы]], [[Мсьціж]] у [[Харэцкая воласьць|Харэцкай воласьці]], [[Гасьцілавічы]] ў [[Лагойскае княства|Лагойскім княстве]] (1407), [[Станькаў]] у [[Менскі павет|Менскім павеце]], [[Сярпейск]] у [[Смаленская зямля|Смаленскай зямлі]], [[Брагін]] у Кіеўскім княстве, [[Горваль]] і [[Любеч]] у былым [[Чарнігаўскае княства|Чарнігаўскім княстве]]<ref>[[Вячаслаў Насевіч|Насевіч В.]] Манівідавічы // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 270.</ref>.

== Імя ==
{{Асноўны артыкул|Манівід}}

Манвід (Manvidus<ref>Die Matrikel der Universität Helmstedt. Bd. 2 (1636—1685). — Hildesheim, 1981. [https://books.google.by/books?id=BiloAAAAMAAJ&q=manvidus&dq=manvidus&hl=ru&newbks=1&newbks_redir=0&sa=X&ved=2ahUKEwj-jrybnqT_AhVMnaQKHThHDqIQ6AF6BAgDEAI S. 128, 281].</ref>) і Відзіман (Widiman) — імёны [[Германскія мовы|германскага]] паходжаньня<ref>Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=YOBwrIPG8IQC&q=Widiman#v=snippet&q=Widiman&f=false S. 1089, 1571].</ref>. [[Двухасноўнае імя|Іменная аснова]] [[Ман|-ман-]] (імёны [[Ліцьвіны|ліцьвінаў]] [[Манігерд|Мангерд]], [[Дзірман|Дзерман]], [[Есьман]]; германскія імёны Mangerðr, Derman, Esmann) паходзіць ад [[Гоцкая мова|гоцкага]] manna<ref>Morlet M.-T. Les noms de personne sur le territoire de l’ancienne Gaule du VIe au XIIe siècle. T. I: Les noms issus du germanique continental et les créations gallo-germaniques. — Paris, 1971. P. 167.</ref>, германскага man 'чалавек'<ref>{{Літаратура/Пачаткі Вялікага княства Літоўскага (2019)|к}} С. 23.</ref>, а аснова [[Від (імя)|-від-]] (імёны ліцьвінаў [[Відзімонт (імя)|Відмунд]], [[Мільвід|Мельвід]], [[Тарвід|Торвід]]; германскія імёны Widmund, Melvid, Torvid) — ад гоцкага wida 'повязь, злучэньне, моцнасьць' або ад гоцкага і германскага widus 'дрэва'<ref>{{Літаратура/Пачаткі Вялікага княства Літоўскага (2019)|к}} С. 17.</ref>. Такім парадкам, імя Манівід азначае «чалавек моцы»<ref>{{Літаратура/Пачаткі Вялікага княства Літоўскага (2019)|к}} С. 23.</ref> (тое ж, што і імя [[Відзіман]]).

Варыянты імя ў гістарычных крыніцах: ''Монивидъ [[Гайлігін|Койликинович]]'' (1387—1392 гады<ref>[http://starbel.by/dok/d027.htm Поручная грамота за Гридка Константиновича (1387-1392)], Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae</ref>)<ref>{{Літаратура/Граматы 14 ст. (1974)|к}} С. 108.</ref><ref>Українські грамоти. Т. 1. — Київ, 1928. С. 47.</ref>; ''Moniwidone'' (2 лютага 1395 году)<ref>{{Літаратура/Дыпляматычны кодэкс Віленскай катэдры і дыяцэзіі|1-1к}} S. 42.</ref>; ''Albertus Monwid de Wischna'' (1396 год)<ref name="Piatrauskas-2014-93"/>; ''Moniuido capitaneo Wilnensi'' (9 траўня 1397 году)<ref>{{Літаратура/Дыпляматычны кодэкс Віленскай катэдры і дыяцэзіі|1-1к}} S. 47.</ref>; ''Manewyd houptman czur Wille'' (23 красавіка 1398 году)<ref>{{Літаратура/Кодэкс эпісталярны Вітаўта (1882)|к}} [https://books.google.by/books?id=X2PksK8Sn3MC&pg=PA54&dq=Manewyd+houptman+czur+Wille#v=onepage&q=Manewyd%20houptman%20czur%20Wille&f=false P. 54].</ref>; ''Monwide houptman czur Wille''<ref>Die Staatsverträge des Deutschen Ordens in Preussen im 15. Jahrhundert. Bd. 1. — Marburg, 1970. [https://books.google.by/books?id=ansTAQAAMAAJ&q=Monwide+wille&dq=Monwide+wille&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwih6JCb7f78AhXI_7sIHapJAx4Q6AF6BAgHEAI S. 12].</ref>, ''Manewit, capitaneus in Wilna''<ref>Liv-, Esth- und Curländisches Urkundenbuch nebst Regesten / Hrsg. von F. G. von Bunge. Bd. 4. — Reval, 1859. [https://books.google.by/books?id=5D0PAAAAYAAJ&pg=PA225&dq=manewit+wilna&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjPn7zR7f78AhVjhv0HHeU_DyA4ChDoAXoECAkQAg#v=onepage&q=manewit%20wilna&f=false S. 226].</ref> ([[Салінскі мір|12 кастрычніка 1398 году]]); ''Монивид(ъ)'' (3 красавіка 1399 году)<ref>{{Літаратура/Граматы 14 ст. (1974)|к}} С. 142.</ref>; ''Manwede'' (23 красавіка, 9 чэрвеня і 15 верасьня 1404 году)<ref>Das Marienburger Tresslerbuch der Jahre 1399—1409. — Königsberg, 1896. S. 306, 308, 317.</ref>; ''Manewide'' (8 і 30 чэрвеня 1404 году)<ref>{{Літаратура/Кодэкс эпісталярны Вітаўта (1882)|к}} [https://books.google.by/books?hl=ru&id=X2PksK8Sn3MC&q=Manewide#v=snippet&q=Manewide&f=false S. 99—100].</ref>; ''Manewyde'' (8 чэрвеня 1404 году, 21 лістапада 1405 году)<ref>{{Літаратура/Кодэкс эпісталярны Вітаўта (1882)|к}} [https://books.google.by/books?hl=ru&id=X2PksK8Sn3MC&q=Manewyde#v=snippet&q=Manewyde&f=false S. 99, 121].</ref>; ''mit dem edlen Manewiden euwern houptmanne'' (12 ліпеня 1404 году)<ref>{{Літаратура/Кодэкс эпісталярны Вітаўта (1882)|к}} [https://books.google.by/books?hl=ru&id=0jchAQAAMAAJ&q=Manewiden#v=snippet&q=Manewiden&f=false S. 101].</ref>; ''Moniwid'' (17 жніўня 1404 году)<ref>Русско-ливонские акты. — СПб, 1868. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=JmhcAAAAcAAJ&q=Moniwid#v=snippet&q=Moniwid&f=false С. 118].</ref>; ''Moniwid'' (17 жніўня 1404 году)<ref>Русско-ливонские акты. — СПб, 1868. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=JmhcAAAAcAAJ&q=Moniwid#v=snippet&q=Moniwid&f=false С. 118].</ref>; ''Albertus alias Monywid'' (13 студзеня 1407 году)<ref>Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego
syna Jana Moniwidowicza // Ateneum Wileńskie. Nr. 1, 1923. S. 258.</ref>; ''Monywido'' (11 чэрвеня 1407 году)<ref>{{Літаратура/Дыпляматычны кодэкс Віленскай катэдры і дыяцэзіі|1-1к}} S. 72.</ref>; ''Manewid'' (10 сьнежня 1408 году)<ref>{{Літаратура/Кодэкс эпісталярны Вітаўта (1882)|к}} [https://books.google.by/books?hl=ru&id=0jchAQAAMAAJ&q=Manewid#v=snippet&q=Manewid&f=false S. 164].</ref>; ''Monywid'' (24 студзеня 1409 году)<ref>{{Літаратура/Кодэкс эпісталярны Вітаўта (1882)|к}} [https://books.google.by/books?hl=ru&id=0jchAQAAMAAJ&q=Monywid#v=snippet&q=Monywid&f=false S. 166].</ref>; ''Albertus alias Monywyd'' (23 траўня 1409 году)<ref>Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza // Ateneum Wileńskie. Nr. 1, 1923. S. 259.</ref>; ''Alberto Moniuith capitaneo Vilnensi'' (24 траўня 1409 году)<ref>{{Літаратура/Дыпляматычны кодэкс Віленскай катэдры і дыяцэзіі|1-1к}} S. 76.</ref>; ''Alberto alias Moniwyd capitaneo Wylnensi'' (16 лютага 1410 году)<ref>{{Літаратура/Дыпляматычны кодэкс Віленскай катэдры і дыяцэзіі|1-1к}} S. 78.</ref>; ''Alberto andirs Monywyd'' (26 траўня 1410 году)<ref>{{Літаратура/Кодэкс эпісталярны Вітаўта (1882)|к}} [https://books.google.by/books?hl=ru&id=X2PksK8Sn3MC&q=Alberto+andirs+Monywyd#v=snippet&q=Alberto%20andirs%20Monywyd&f=false S. 208].</ref>; ''Alberti alias Monywyd capitanei Wilnensis'' ([[Торунскі мір 1411 году|1 лютага 1411 году]])<ref>Spory i sprawy pomiędzy Polakami a Zakonem Krzyżackim. T. 2. — Poznań, 1892. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=k4o_AQAAMAAJ&q=Monywyd#v=snippet&q=Monywyd&f=false S. 460].</ref>; ''Alberto alias Moniwid voyeuoda Vilnensi'' (20 красавіка 1411 году)<ref>{{Літаратура/Дыпляматычны кодэкс Віленскай катэдры і дыяцэзіі|1-1к}} S. 86.</ref>; ''Alberti Monuid capitanei Vilnensis'' (15 красавіка 1412 году)<ref>{{Літаратура/Кодэкс эпісталярны Вітаўта (1882)|к}} [https://books.google.by/books?hl=ru&id=0jchAQAAMAAJ&q=Monuid#v=snippet&q=Monuid&f=false S. 231].</ref>; ''Alberto alias Moniuido capitaneo Vilnensi'' (31 траўня 1412 году)<ref>{{Літаратура/Дыпляматычны кодэкс Віленскай катэдры і дыяцэзіі|1-1к}} S. 90.</ref>; ''cum domo et stirpe nobilis Monywid palatini Wilnensis''<ref>{{Літаратура/Акты уніі Польшчы зь Літвой (1932)|к}} S. 54.</ref>, ''Moniuidus palatinus Vilnensis''<ref>{{Літаратура/Акты уніі Польшчы зь Літвой (1932)|к}} S. 57.</ref>, ''Monywid palatinum Vylnensem''<ref>{{Літаратура/Акты уніі Польшчы зь Літвой (1932)|к}} S. 69.</ref> ([[Гарадзельская унія|2 кастрычніка 1413 году]]); ''Alberto Monywid woiewoda und houbtman czur Wille'' (4 студзеня 1414 году)<ref>{{Літаратура/Кодэкс эпісталярны Вітаўта (1882)|к}} [https://books.google.by/books?hl=ru&id=0jchAQAAMAAJ&q=Alberto+Monywid#v=snippet&q=Alberto%20Monywid&f=false S. 278].</ref>; ''Manewidt czur Wille houptman'' (10 жніўня 1415 году)<ref>{{Літаратура/Кодэкс эпісталярны Вітаўта (1882)|к}} [https://books.google.by/books?hl=ru&id=0jchAQAAMAAJ&q=Manewidt#v=snippet&q=Manewidt&f=false S. 327].</ref>; ''Manneuite'' (10 красавіка 1418 году)<ref>{{Літаратура/Кодэкс эпісталярны Вітаўта (1882)|к}} [https://books.google.by/books?hl=ru&id=0jchAQAAMAAJ&q=Manneuite#v=snippet&q=Manneuite&f=false S. 405].</ref>; ''ex parte Alberti Maniwidi palatini et capitanei Wilnensis'' (11 студзеня 1419 году)<ref>{{Літаратура/Дыпляматычны кодэкс Віленскай катэдры і дыяцэзіі|1-3к}} S. 740.</ref>; ''Alberto Monywid palatino et capitaneo'' (22 чэрвеня 1421 году)<ref>{{Літаратура/Дыпляматычны кодэкс Віленскай катэдры і дыяцэзіі|1-3к}} S. 741—742.</ref>; ''Mannewid'' (2 студзеня 1422 году)<ref>Liv-, Esth- und Curländisches Urkundenbuch nebst Regesten / Hrsg. von F. G. von Bunge. Bd. 5. — Riga, 1867. S. [https://books.google.by/books?id=fYVTAAAAcAAJ&pg=RA2-PA789&dq=Mannewid&hl=ru&newbks=1&newbks_redir=0&sa=X&ved=2ahUKEwjytrmRkf39AhXSxgIHHSyXBisQ6AF6BAgBEAI#v=onepage&q=Mannewid&f=false S. 790—791].</ref>; ''Albertus alias Moniwid'' (27 верасьня 1422 году)<ref>Dokumenty strony polsko-litewskiej pokoju mełneńskiego z 1422 roku. — Poznań, 2004. S. 11.</ref>; ''Albertus Moniwid'' (27 жніўня 1423 году)<ref>{{Літаратура/Дыпляматычны кодэкс Віленскай катэдры і дыяцэзіі|1-3к}} S. 745.</ref>; ''Manwid'', ''Manwede''<ref>{{Літаратура/Літоўская знаць (2014)|к}} С. 262.</ref>.

== Біяграфія ==
Зь літоўскага баярскага роду, сын Гайлігіна. Меў брата [[Юры Гедыгольд|Юрыя Гедыгольда]]. 

Упамінаецца з 1387 году ў складзе рады [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікага князя]]. У [[Крыжакі|крыжацкім]] помніку «Паведамленьні аб літоўскіх дарогах» каля [[Геранёны|Геранёнаў]] значыцца ''Manewidendorf''<ref name="Piatrauskas-2014-93"/>.

Першы раз ажаніўся зь Юліяніяй, дачкой [[Сьвятаслаў Смаленскі|Сьвятаслава Смаленскага]], другі — зь Ядвігай. Меў сына [[Іван Манівідавіч|Івана]] (праўдападобна, у першым шлюбе).

== Мова і культура ==
{{Асноўны артыкул|Ліцьвіны|Русіны}}

У сваёй [[Лацінская мова|лацінскай]] грамаце ад 1407 году ўжыў «''народны''» выраз «''паўустаўнае''» (''vulgariter dictam pol ustavy'')<ref>{{Літаратура/Пачаткі Вялікага княства Літоўскага (2019)|к}} С. 175.</ref>. У 1411 годзе засьведчыў дароўную грамату вялікага князя [[Вітаўт]]а як ''voyevoda''<ref>{{Літаратура/Пачаткі Вялікага княства Літоўскага (2019)|к}} С. 175.</ref>. У 1423 годзе Вітаўт зацьвердзіў яго дароўную грамату капліцы пры [[Касьцёл Сьвятых Станіслава і Ўладзіслава (Вільня)|Віленскай катэдры]], якая прызначала тром «''сем’ям''» (''familiae vulgariter siemie'') Цярэнцевічаў (''Terentiewiczy'') даваць «''лукно пяціпяднае''» (''lukno petypedne'') мёду, а братам Львовічам (''Lwowiczy'') і Небутовічам (''Nebutowiczy'') — «''лукно шасьціпяднае''» (''vulgariter lukno szescipedne'') мёду на карысьць той капліцы<ref>{{Літаратура/Пачаткі Вялікага княства Літоўскага (2019)|к}} С. 176.</ref>. Апроч таго, у зробленым яму наданьні Вітаўта ад 1407 году тройчы падавалася народная назва «[[Бортніцтва|бортнікі]]» (''censuales mellis alias bortnyky''), а таксама ўпаміналіся тагачасныя назвы [[Лаздуны 1|Лаздуноў]] (''Loszduni''), [[Жупраны|Жупранаў]] (''Szuprany'') ды іншых паселішчаў<ref>Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza // Ateneum Wileńskie. Nr. 1, 1923. S. 257.</ref>. Паводле тэксту лацінскай граматы 1409 году, атрымаў ад Вітаўта «''новае паселішча, якое ў народнай мове называецца Новае Сяло''» (''Novam villam alio nomine in vulgari Nowesyolo nuncupatam'')<ref>Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza // Ateneum Wileńskie. Nr. 1, 1923. S. 259.</ref>. Гэта адпавядае многім іншым тагачасным лацінскім граматам [[ліцьвіны|літоўскіх князёў і баяраў]], дзе з азначэньнем «народны» («гутарковы») падаваліся менавіта [[беларуская мова|беларускія словы]]<ref>{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 39—46.</ref>.

Змацаваў дакумэнт [[Вітаўт]]а для [[Тэўтонскі ордэн|Тэўтонскага ордэну]] ад 14 кастрычніка 1398 году пячацьцю з [[Лацінская мова|лацінамоўным]] [[Гатычнае пісьмо|гатычным]] надпісам<ref name="Semkowicz-1914-411">Semkowicz W. Braterstwo szlachty polskiej z bojarstwem litewskiem w unii Horodelskiej 1413 roku // Polska i Litwa w dziejowym stosunku. — Kraków, 1914. S. 411.</ref>:
{{пачатак цытаты}}'''+ SIGILLUM • ALBRECI • D • MONEWID'''{{канец цытаты}}

Да дакумэнту ад 26 траўня 1410 году прывесіў пячаць зь іншым надпісам<ref name="Semkowicz-1914-411"/>:
{{пачатак цытаты}}'''+ s. alberti : capit : de : vilna'''{{канец цытаты}}

Да дакумэнту 1419 году прывесіў пячаць з гербам «Лялівай».

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/ЭВКЛ|2}}
* {{Літаратура/Пачаткі Вялікага княства Літоўскага (2019)}}
* {{Літаратура/Літоўская знаць (2014)}}
* {{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1}}
* Semkowicz W. O litewskich rodach bojarskich zbratanych ze szlachtą polską w Horodle r.1413 // Miesięcznik Heraldyczny. Organ Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie. R. 6, Nr. 11—12, 1913.

{{Ваяводы віленскія}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Манівід, Войцех}}
[[Катэгорыя:Манівіды|Войцех]]
[[Катэгорыя:Баяры літоўскія]]