Вангель Мэксі
| Вангель Мэксі | |
| Vangjel Meksi | |
| Асабістыя зьвесткі | |
|---|---|
| Нарадзіўся | 1770 Лябава, Яніна, Асманская імпэрыя |
| Памёр | 1821 (51 год) Трыпаліца, Асманская імпэрыя |
| Літаратурная дзейнасьць | |
| Род дзейнасьці | лекар, мовазнаўца, перакладнік |
| Мова | альбанская мова |
| Значныя творы | Пераклад Новага Запавету на альбанскую мову; граматыка альбанскае мовы |
Ва́нгель Мэ́ксі (па-альбанску: Vangjel Meksi; 1770, Лябава, Яніна, Асманская імпэрыя, цяпер у Гіракастэрскім раёне Альбаніі) — 1821, Трыпаліца, Асманская імпэрыя, цяпер у Грэцыі) — альбанскі лекар, пісьменьнік, перакладнік. Зьдзейсьніў першы пераклад Новага Запавету на альбанскую мову.
Жыцьцяпіс[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Мэксі нарадзіўся ў вёсцы Лябава ў шляхецкай сям’і. Навучаўся ў Яніне (цяпер у Грэцыі)[1]. Да 1803 року працаваў лекарам пры двары Алі-пашы, валадара Яніны. З рэкамэндацыйным лістом ад пашы Вангель Мэксі паступіў у Нэапалітанскі ўнівэрсытэт (Італія), дзе вывучаў мэдыцыну і практыкаваў у шпіталі парафіі Сан-Джаваньні і Карбанара. У 1808, скончыўшы адукацыю, вярнуўся ў Яніну на двор Алі-пашы адным зь ягоных чатырох пэрсанальных лекараў.
У 1810, трапіўшы ў няласку, накіраваўся ў Эўропу[1]. У Вэнэцыі зацікавіўся альбанскім альфабэтам і мовай[1]. У 1814 апублікаваў два пераклады рэлігійных тэкстаў на альбанскую мову, аднак абодва страчаныя.
Мэксі склаў граматыку альбанскае мовы[2], якая таксама страчаная, аднак згадваецца ў шматлікіх лістах Робэрта Пінкертана, які характарызаваў Вангеля Мэксі як альбанскага філёляга. Праца, імаверна напісаная да 1819 року, можа быць як першай, так і другой (пасьля Яна Эўстрата Віткукары) альбанскай граматыкай[3].
У гэты час Мэксі таксама стварыў новы альбанскі альфабэт, аб’яднаўшы мноства разнастайных, што існавалі дагэтуль[4]. Гэтымі літарамі ён напісаў кнігу «Артаграфія альбанскае мовы» (альб. Drejtshkrimi i gjuhës shqipe)[4].
У 1819 прадстаўнік Брытанскага і замежнага Біблійнага таварыства ў Маскве Робэрт Пінкертан сустрэўся з Вангелем Мэксі ў Стамбуле[5] і дамовіўся пра пераклад апошнім на альбанскую мову Новага Запавету. Пераклад быў выкананы за два гады[6], а ў 1823 на Мальце надрукаваны сыгнальны асобнік[7], аднак да гэтага часу Мэксі ўжо памёр.
Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- ^ а б в Lloshi, p. 112
- ^ Lloshi, p. 117
- ^ Kastrati, p. 516
- ^ а б Meksi (2000), p. 46
- ^ Clayers, p. 182
- ^ Albanian Literature in Greek Script: The Eighteenth and early Nineteenth Century Orthodox Tradition In Albanian Writing // Byzantine and Modern Greek Studies. — 1991. — Т. 15. — С. 20–34. — DOI:10.1179/byz.1991.15.1.20
- ^ Lloshi p. 118
Літаратура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- Lloshi, Xhevat Rreth Alfabetit te shqipes. — Logos, 2008. — С. 23. — ISBN 9989582688
- Clayers, Nathalie Aux origines du nationalisme albanais: la naissance d'une nation majoritairement musulmane en Europe. — 2007. — С. 182. — ISBN 2-84586-816-2
- Kastrati, Jup Historia e albanologjise (1497—1997). — Library of Congress: Soros Foundation, 2000. — С. 516. — ISBN 99927-43-12-3
- Meksi, Vangjel Labova ndër shekuj. — Bavarian State Library (BSB): Toena, 2000. — С. 46. — ISBN 99927-1-243-0
- Meksi, Fedhon Labova e Madhe dhe Labovitët. — 2010. — ISBN 978-9995671891