Прагляд крыніцы для Беларуская Вікіпэдыя (наркамаўка)

{{Ня блытаць|Беларуская Вікіпэдыя|Беларускай Вікіпэдыяй|клясычным разьдзелам Вікіпэдыі па-беларуску}}
{{сайт
|імя            = Беларуская Вікіпэдыя наркамаўкай
|лягатып        = [[Файл:Wikipedia-logo-v2-be.svg]]
|здымак экрана  = 
|подпіс         = 
|url            = [https://be.wikipedia.org/ be.wikipedia.org]
|слоган         = Свабодная энцыкляпэдыя
|alexa          = [https://www.alexa.com/topsites/countries/BY ?] (2020 год)
|камэрцыйны     = не
|тып            = [[энцыкляпэдыя]]
|рэгістрацыя    = неабавязкова
|мовы           = беларуская ([[наркамаўка]])
|уладальнік     = [[Фундацыя «Вікімэдыя»]]
|аўтар          = [[Удзельнік:Yury Tarasievich|Юры Тарасевіч]]
|пачатак працы  = {{Дата пачатку|27|3|2007|1}}
|прыбытак       = няма
|бягучы стан    = дзейны
}}
'''Беларуская Вікіпэдыя наркамаўкай''' ({{Мова-наркамаўка|Беларуская Вікіпедыя|скарочана}}) — разьдзел [[Вікіпэдыя|Вікіпэдыі]] [[Наркамаўка|наркамаўкай]], заснаваны ў сакавіку 2007 року згодна з пастановай моўнага падкамітэту [[Фундацыя ВікіМэдыя|фундацыі Wikimedia]].

Пры яго стварэньні [[Беларуская Вікіпэдыя|Беларускую Вікіпэдыю]], якая ад заснаваньня ў 2004 годзе стваралася на [[Беларускі клясычны правапіс|нерусіфікаваным стандарце беларускай мовы]], без публічнага абгрунтаваньня з боку [[Фундацыя «Вікімэдыя»|Фундацыі «Вікімэдыя»]] перанесьлі з асноўнага беларускага [[Дамэн трэцяга ўзроўню|паддамэну трэцяга ўзроўню]] «''be''» на пабочны «''be-x-old''»<ref name="g2283">{{Спасылка|аўтар = Даша Слабчанка.|прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = 7 красавіка 2008|url = http://generation.by/news2283.html|загаловак = Вікіпэдыя і Вікіпедыя: год суіснаваньня пасьля падзелу|фармат = |назва праекту = |выдавец = [[Generation.by]]|дата доступу = 20 лістапада 2014|мова = |камэнтар = }}</ref>. Яе адрас «''be.wikipedia.org''» заняў перанесены з [[Вікіінкубатар|інкубатару]] разьдзел, створаны [[Русіфікацыя Беларусі|русіфікаваным]] моўным стандартам. У 2024 годзе — хоць Наркамаўская Вікіпэдыя займае асноўны беларускі паддамэн («''be''»), а не пабочны (напрыклад, «''be-narkam''») — тамтэйшая супольнасьць рэдактараў пастанавіла прыбраць з галоўнай старонкі беларускага паддамэну «''be.wikipedia.org''» спасылку на Беларускую Вікіпэдыю на пабочным паддамэне «''be-tarask.wikipedia.org''», якую мусіла зьмясьціць ад моманту пераносу. Увогуле, у наркамаўскім разьдзеле з 2010 году існуе асобны [[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]] «[[:be:Шаблон:Userbox/Супраць be-tarask|Userbox/Супраць be-tarask]]» з тэкстам «''Удзельнік выступае за закрыццё Вікіпедыі на тарашкевіцы і перавод яе ў рэжым „толькі для чытання“''», які на 2024 год разьмясьцілі на [[Вікіпэдыя:Старонка ўдзельніка|сваіх старонках]] 12 удзельнікаў, у тым ліку два абраныя супольнасьцю адміністратары{{Заўвага|Апроч таго, 15 сакавіка 2024 году адзін зь дзейных адміністратараў наркамаўскага разьдзелу, які раней сьцягнуў шляхам перакладу тысячы артыкулаў зь Беларускай Вікіпэдыі (і працягнуў сьцягваць артыкулы па пададзенай заяве), зьмясьціў публічны допіс у [[Facebook]] з наступным сьцьверджаньнем датычна Беларускай Вікіпэдыі: «''Раней стаўленне было да іх як да годных канкурэнтаў, на сёння — як да маргінальнай памыйкі. Здаецца, усіх адэкватаў ужо адтуль выціснулі, а хто і застаўся, стараецца мэтрам "ліцьвінства" і адэптам "расейскай акупацыі" ў іхняй справе не замінаць — псіхічнае здароўе даражэйшае''»<ref>Уладзіслаў Чаховіч, [https://www.facebook.com/uladzislau.czachowicz/posts/pfbid02wX2AEBMwVCdY9dpBJTEe5fEMjTXT1VppDMqi5i62kcV2RjKQ92bJtiPZtk2pfW1ql?locale=be_BY Чаму я кажу, што Вікіпедыя тарашкевіцай маргіналізавалася?], [[Facebook]], 15 сакавіка 2024 г.</ref>}}.

Ахвотна (бяз вонкавага гвалтоўнага прымусу) ужывае і, увогуле, папулярызуе як асноўны{{Заўвага|Сярод іншага, 7 жніўня 2023 году на сайце выданьня [[Наша Ніва]] зьявіўся артыкул<ref>Раўбіч Ф. [https://nashaniva.com/323451 Ад захаплення дызайнам да абурэння правапісам — у сеціве спрачаюцца пра альтэрнатыўны нацыянальны пашпарт], [[Наша Ніва]], 7 жінўня 2023 г.</ref>,  напісаны меркавана блізкім да наркамаўскага разьдзелу аўтарам, з маніпуляцыйнымі выказваньнямі датычна Беларускай Вікіпэдыі (сярод іншага, аўтар не ўпамінуў захопу асноўнага беларускага адрасу «''be.wikipedia.org''» прыхільнікамі наркамаўкі), а таксама [[Хам|хамскімі]] выказваньнямі ў бок прыхільнікаў [[Беларускі клясычны правапіс|клясычнага правапісу беларускай мовы]] («''толькі схіленыя ў беларушчыну маладыя людзі, якія дрэнна валодаюць нацыянальнай мовай, думаюць, што знойдуць сябе ў альтэрнатыўным правапісе''»)}} (а не часовы, да спыненьня [[Гібрыдная вайна|гібрыднай]] [[Расейская акупацыя Беларусі|расейскай акупацыі Беларусі]]) русіфікаваны стандарт беларускай мовы, стварэньне якога разглядаецца як адзін з захадаў палітыкі русіфікацыі (расейскага [[этнацыд]]у) [[Беларусы|беларусаў]], што праводзілася ў двух асноўных кірунках: па-першае, бесьперапыннай русіфікацыі дазволенай да ўжытку беларускай мовы і, па-другое, сыстэматычнага выцісканьня з ўжытку гэтай русіфікаванай мовы і замены яе [[Расейская мова|расейскай мовай]]<ref name="Barsceuskaja-167-168">{{Літаратура/Беларуская эміграцыя — абаронца роднае мовы|к}} С. 167—168.</ref>. У самым пачатку артыкулаў пра населеныя пункты [[Беларусь|Беларусі]] сыстэматычна падае іх назвы на расейскай мове, а таксама на няіснай з 2023 году [[Інструкцыя па трансьлітарацыі|афіцыйнай трансьлітарацыі]], створанай за [[Рэжым Лукашэнкі|рэжымам Лукашэнкі]] ў рэчышчы імітацыі «мяккай [[Беларусізацыя|беларусізацыі]]» замест [[Лацінка|традыцыйнай лацінкі]].

== Мінуўшчына ==
З моманту ейнага стварэньня ў 2004 року Беларуская Вікіпэдыя вялася «тарашкевіцаю», праз пэўны час да яе далучыліся і прыхільнікі наркамаўкі. Пэўны час удзельнікі суіснавалі разам, пішучы артыкулы кожны сваім правапісам, аднак яны жадалі таксама мець і адпаведны інтэрфэйс, таму вырашылі аддзяліцца<ref name="nn7574">{{Навіна|аўтар= Зьміцер Панкавец|загаловак= Вікіпэдыі тарашкевіцай больш не існуе|спасылка= http://nn.by/index.php?c=ar&i=7574|выдавец= [[Наша Ніва]]|дата публікацыі= 27 сакавіка 2007|дата доступу= 20 лістапада 2014|мова = }}</ref>.

3 жніўня 2006 року ў гэтак званым [[Вікіінкубатар|інкубатары]] паўстаў беларускі разьдзел наркамаўкай<ref>{{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = 3 жніўня 2006|url = https://incubator.wikimedia.org/w/index.php?title=Wp/be&oldid=23925|загаловак = Першае рэдагаваньне старонкі Wp/be|фармат = |назва праекту = [[Вікіінкубатар|Wikimedia Incubator]]|выдавец = [[Фундацыя Вікімэдыя]]|дата = 11 лістапада 2013|мова = |камэнтар = }}</ref>. Ужо 25 жніўня ягоныя ўдзельнікі падалі запыт на стварэньне новага разьдзелу Вікіпэдыі<ref name="meta1">{{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = |url = https://meta.wikimedia.org/wiki/Requests_for_new_languages/Wikipedia_Belarusian|загаловак = Requests for new languages/Wikipedia Belarusian|фармат = |назва праекту = [[Meta-Wiki|Wikimedia Meta-Wiki]]|выдавец = [[Фундацыя Вікімэдыя]]|дата = 11 лістапада 2013|мова = |камэнтар = }}</ref>, аднак па выніках галасаваньня ім было ў гэтым адмоўлена<ref name="nn7574" /><ref name="meta1" />.

4 сьнежня 2006 року беларускія ўдзельнікі вікіінкубатару падалі новы запыт на стварэньне разьдзелу Вікіпэдыі наркамаўкай<ref name="meta2">{{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = |url = https://meta.wikimedia.org/wiki/Requests_for_new_languages/Wikipedia_Belarusian_normative|загаловак = Requests for new languages/Wikipedia Belarusian normative|фармат = |назва праекту = [[Meta-Wiki|Wikimedia Meta-Wiki]]|выдавец = [[Фундацыя Вікімэдыя]]|дата = 11 лістапада 2013|мова = |камэнтар = }}</ref>. За гэты час правілы падачы заявак на адкрыцьцё новых разьдзелаў былі зьмененыя, і рашэньне пра іхняе стварэньне прымалася не галасаваньнем, а рашэньнем фундацыі «Вікімэдыя»<ref name="nn7574" />.

27 сакавіка 2007<ref>{{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = |url = https://incubator.wikimedia.org/wiki/Incubator:Site_creation_log#2007|загаловак = Incubator:Site creation log|фармат = |назва праекту = [[Вікіінкубатар|Wikimedia Incubator]]|выдавец = [[Фундацыя Вікімэдыя]]|дата = 11 лістапада 2013|мова = |камэнтар = }}</ref> згодна з пастановай моўнага падкамітэту [[Фундацыя Вікімэдыя|фундацыі Wikimedia]] асноўны беларускі дамэн «be.wikipedia.org» быў аддадзены ўдзельнікам Вікіпэдыі наркамаўкай, на яго былі перанесеныя ўсе створаныя артыкулы з інкубатару (на той час іхняя колькасьць складала 3565<ref name="g2283" />). Больш за 6000 артыкулаў, створаных з моманту заснаваньня Беларускай Вікіпэдыі, якія дагэтуль знаходзіліся на азначаным адрасе, зьніклі, што выклікала немалое зьдзіўленьне карыстальнікаў<ref name="nn7574" />. Пазьней, аднак, было паведамлена, што яны перанесеныя на новы дамэн «be-x-old.wikipedia.org», які адгэтуль займае Вікіпэдыя клясычным правапісам беларускай мовы. Прыхільнікі наркамаўкі зьмясьцілі на галоўнай старонцы адмысловае паведамленьне пра тое, што цяпер артыкулы «тарашкевіцай» знаходзяцца па новым адрасе, а «be.wikipedia.org» адгэтуль ствараецца «ў нарматыўнай беларускай мове»<ref>{{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = 27 сакавіка 2007|url = https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%93%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BA%D0%B0&oldid=16339|загаловак = Галоўная старонка па стане на 20:05‎|фармат = |назва праекту = Вікіпэдыя афіцыйным правапісам|выдавец = [[Фундацыя Вікімэдыя]]|дата = 11 лістапада 2013|мова = |камэнтар = }}</ref>.

Паводле некаторых зьвестак, прычынаю перамяшчэньня разьдзелаў стала адсутнасьць асобнага ISO-коду для клясычнага правапісу<ref>{{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = 28 сакавіка 2007|url = http://news.tut.by/it/85173.html|загаловак = Беларускамоўная Wikipedia — у цэнтры скандалу|фармат = |назва праекту = IT.TUT.BY|выдавец = [[TUT.BY]]|дата = 11 лістапада 2013|мова = ru|камэнтар = }}</ref>. Празь месяц [[IANA|Адміністрацыя адрасовае прасторы Інтэрнэту]] ўвяла для гэтага варыянту правапісу асобны тэг «be-tarask»<ref>{{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = |url = http://www.iana.org/assignments/language-subtag-registry/language-subtag-registry|загаловак = IANA Language subtag registry|фармат = |назва праекту = |выдавец = Internet Assigned Numbers Authority|дата = 11 лістапада 2013|мова = en|камэнтар = }}</ref>, аднак у Вікіпэдыі да восені 2015 року<ref>[[Вікіпэдыя:Гісторыя#2015]]</ref> захоўвалася дамэнная прыстаўка «be-x-old».

== Скандал ==
Перамяшчэньне Беларускай Вікіпэдыі на пабочны дамэн зь перадачай асноўнага дамэну прыхільнікам наркамаўкі выклікала скандал, які выявіўся ў матэрыялах беларускіх [[Мас-мэдыя|мэдыяў]] і камэнтарах пад імі: на вэб-бачыне «[[Наша Ніва|Нашай Нівы]]» ў артыкуле Зьмітра Панкаўца «Вікіпэдыі тарашкевіцай больш не існуе»<ref name="nn7574" /> і ў артыкуле «Скандал у беларускай Вікіпэдыі» на [[Generation.by]]<ref>{{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = |url = http://generation.by/forum-viewtopic-t-1357-postdays-0-postorder-asc.html|загаловак = Скандал у беларускай Вікіпэдыі|фармат = |назва праекту = Форум|выдавец = [[Generation.by]]|дата = 11 лістапада 2013|мова = |камэнтар = }}</ref>. Апроч таго, у фундацыю «Вікімэдыя» падалі запыт на закрыцьцё разьдзелу наркамаўкай ды пераносу яго пад іншую назву з адначасовым вяртаньнем на стары адрас Беларускай Вікіпэдыі<ref>{{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = 28 сакавіка 2007|url = https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Talk:Language_committee&oldid=550441#Appeal_deletion_of_be.wikipedia.org|загаловак = Appeal deletion of be.wikipedia.org|фармат = |назва праекту = [[Meta-Wiki|Wikimedia Meta-Wiki]]|выдавец = [[Фундацыя Вікімэдыя]]|дата = 11 лістапада 2013|мова = |камэнтар = }}</ref>. Ён, аднак, пасьля непрацяглага абмеркаваньня быў заархіваваны без падвядзеньня вынікаў<ref>{{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = 17 траўня 2007|url = https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Talk:Language_committee&diff=584067&oldid=584060|загаловак = Talk:Language committee: розьніца паміж вэрсіямі|фармат = |назва праекту = [[Meta-Wiki|Wikimedia Meta-Wiki]]|выдавец = [[Фундацыя Вікімэдыя]]|дата = 11 лістапада 2013|мова = |камэнтар = }}</ref>.

== Пачынальнікі ==
* {{Вікіпэдыст|Yury Tarasievich|be}}
* {{Вікіпэдыст|MaximLitvin}}
* {{Вікіпэдыст|Mienski}}
* {{Вікіпэдыст|Yaroslav Zolotaryov}}
* {{Вікіпэдыст|Alexander Gouk}}
* {{Вікіпэдыст|Redline}}
* {{Вікіпэдыст|Sidorsky|meta}}
* {{Вікіпэдыст|Anton Kazmyarchuk}}
* {{Вікіпэдыст|Afinogenoff}}
* {{Вікіпэдыст|Astap}}
* {{Вікіпэдыст|Jim-by|meta}}<ref name="meta2" />

== Прагляданасьць ==
{| align="left"
|+ Прагляды паводле краіны<ref name="wikistats">[http://stats.wikimedia.org/wikimedia/squids/SquidReportPageViewsPerLanguageBreakdown.htm Wikimedia Visitor Log Analysis Report — Page Views Per Wikipedia Language — Breakdown] {{ref-en}}</ref>
|-
| {{bar box<!--
|title=Вікіпэдыя афіцыйным правапісам
|titlebar=#ddd-->
|width=300px
|bars=
{{bar percent|[[Беларусь]]|Green|24.6}}
{{bar percent|[[Нямеччына]]|black|24.6}}
{{bar percent|[[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]]|Firebrick|22.4}}
{{bar percent|[[Францыя]]|pink|8.0}}
{{bar percent|[[Кітай]]|RosyBrown|5.7}}
{{bar percent|[[Канада]]|orange|3.2}}
{{bar percent|[[Сынгапур]]|MediumBlue|3.1}}
{{bar percent|[[Украіна]]|yellow|2.4}}
{{bar percent|[[Расея]]|blue|2.0}}
{{bar percent|[[Польшча]]|red|1.6}}
{{bar percent|Іншыя|grey|2.4}}
}}

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

{{Вікіпэдыі}}
{{Шаблён:Славянскія Вікіпэдыі}}
[[Катэгорыя:Разьдзелы Вікіпэдыі]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Гісторыя]]
|}
[[Катэгорыя:Вэб-сайты, якія зьявіліся ў 2007 годзе]]
[[Катэгорыя:Сакавік 2007 году]]
[[Катэгорыя:Беларуская мова ў сеціве]]
[[Катэгорыя:Беларускія энцыкляпэдыі]]