Альфабэт эспэранта
Альфабэт эспэранта (на эспэранта: Esperanta alfabeto) створаны на лацінскім ґрунце. У ім дваццаць восем літараў, зь іх пяць з цыркумфлексам («^») і адна з брэвісам («˘»).
Кожнай літары адпавядае адзін гук, кожнаму гуку адпавядае адна літара. Усе гукі вымаўляюцца чотка. Акцэнт заўсёды падае на перадапошні склад.
Вымова эспэранта даволі вар’юе: звычайна людзі вымаўляюць гукі эспэранта гэтак жа, як яны вымаўляюць гукі сваёй роднае мовы.
| Літары | Назвы літараў |
Вымова | Беларуская вымова |
|---|---|---|---|
| A a | a | a | а |
| B b | bo | b | б |
| C c | co | t͡s | ц |
| Ĉ ĉ | ĉo | t͡ʃ | ч |
| D d | do | d | д |
| E e | e | e | э |
| F f | fo | f | ф |
| G g | go | g | ґ |
| Ĝ ĝ | ĝo | d͡ʒ | дж |
| H h | ho | h | г |
| Ĥ ĥ | ĥo | x | х |
| I i | i | i | і |
| J j | jo | j | й |
| Ĵ ĵ | ĵo | ʒ | ж |
| K k | ko | k | к |
| L l | lo | l | ль |
| M m | mo | m | м |
| N n | no | n | н |
| O o | o | o | о |
| P p | po | p | п |
| R r | ro | ɾ | р |
| S s | so | s | с |
| Ŝ ŝ | ŝo | ʃ | ш |
| T t | to | t | т |
| U u | u | u | у |
| Ŭ ŭ | ŭo | ʋ | ў |
| V v | vo | v | в |
| Z z | zo | z | з |
Перадача гукаў і літараў беларускае мовы ў эспэранта
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- «шч» = ŝĉ: Ŝĉuĉin, Haradzenŝĉina, Ŝĉaka;
- «ы» = i: Mazir, Masti, Reĉica, Muzika;
- «е» = e пасьля зычных: Belastok, Vicebsk, Mensk, Jaŭhen;
- je у астатніх выніках: Hlibokaje, Adjedkaŭ, Kijeŭ, Hribajedaŭ;
- «ё» = o пасьля «л»: Mahiloŭ, Buda-Kaŝalova;
- jo у астатнік выпадках: Mjori, Fjodaraŭ, Belaazjorsk;
- «ю» = u пасьля «л»: Ludmila, Lublin, Kluĉi, Luba;
- ju у астатніх выпадках: Juraviĉi, Kasjcjukoviĉi, Mjadzjul;
- «я» = a пасьля «л»: Ĉalabinsk, Palana, Ŝalapin, Hala;
- ja у астатніх выпадках: Kamjanec, Vjalejka, Bjaroza, Aŝmjani, Horadnja;
- «ь» = j перад «і», «о»: Iljiĉ, Zaĥarjin, Ruĵjin, Ardaljon;
- напрыканцы слова і перад зычнымі:
- пасьля «л» апускаецца: Homel, Kapil, Lepel;
- пасьля астатніх зычных — j: Berasjce, Baranj, Lubanj;
- напрыканцы слова і перад зычнымі:
Сураґатны запіс
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Калі напісаньне літараў з дыякрытычнымі знакамі немагчымае (напрыклад, нямае падтрымкі Юнікоду), то ўжываюць сураґатныя сыстэмы напісаньня літараў.
| Літары | Варыянты сураґатнага запісу |
|---|---|
| ĉ | cx, ch, c^ |
| ĝ | gx, gh, g^ |
| ĥ | hx, hh, h^ |
| ĵ | jx, jh, j^ |
| ŝ | sx, sh, s^ |
| ŭ | ux, u^, u~, w |
Кадаваньне
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Для запісу эспэранта ўжываецца Unicode; раней было папулярным кадаваньне ISO-8859-3. У HTML і XML можна таксама ўжываць лічбавыя коды.
| Літары | Юнікод | ISO-8859-3 | HTML | TeX | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| загал. | радк. | загал. | радк. | загал. | радк. | загал. | радк. | загал. | радк. |
| Ĉ | ĉ | 108 | 109 | C6 | E6 | Ĉ | ĉ | \hat C | \hat c |
| Ĝ | ĝ | 11C | 11D | D8 | F8 | Ĝ | ĝ | \hat G | \hat g |
| Ĥ | ĥ | 124 | 125 | A6 | B6 | Ĥ | ĥ | \hat H | \hat h |
| Ĵ | ĵ | 134 | 135 | AC | BC | Ĵ | ĵ | \hat J | \hat j |
| Ŝ | ŝ | 15C | 15D | DE | FE | Ŝ | ŝ | \hat S | \hat s |
| Ŭ | ŭ | 16C | 16D | DD | FD | Ŭ | ŭ | \U breve | \u breve |