Абмеркаваньне:Падляшша
Апісаньне Падляшша ў 1700 годзе
Пераклад з нямецкай:
340↓( I частка/ старажытнай і сучаснай - I. theil/des alten und gegenwärtigen)
Восьмая правінцыя (provintz) гэтай каралеўскай імперыі ёсьць Падляхія (Podlachien) / вялікая і геаграфічна (land-) і як ваяводзтва (woywodschafft) / якое на заходзе (gegen abend) ўпіраецца ў Мазовію (Masovien) / а на ўсходзе(gegen morgen ) ў Літву (Littauen) / якой яна таксама ў стары час належала/ да таго як Сігізмунт Аўгуст (Sigismundus Augustus) у 1569 годзе яе сумясьціў з Польшчай. У духоўным сэнсе гэты край увесь падпарадкоўваўся біскупу (Bischoffen) Лукеорыі (Luceoria); адна у адпаведнасці з свецкім праўленнем яна была падзеленая на 3 дысткрыкты (districte)/, якімі з'яўляюцца дысктрыкты (districte) Бельска (Byelsk) /Драгічына (Drogiczyn) і Мельніка (Mielnick). Лепшыя гарады ў ёй: Бельск (Byelsk- Bijelsk)/ Драгічын (Drogiczin)/ Мельнік (Myelnick)/ Тыкочын (Tykoczin)/ па-польску, Ksiezyno (Knyssin)/ Аўгустоў (Augustow) / Морды- Мордзі (Mordi)/ Васількаў-Васількоў (Wasilkow)/ Нараў(Narew)/ Бранско (Bransko)/ Высо́кія (Wisokie) і Галавач (Holováč.
Бельск (Byelsk- Bijelsk) / вялікі з дрэва пабудаваны горад/ элітарнае месца ў гэтай правінцыі/ і ляжыць на рацэ Бяла (Byala- Bijala) / якая падзяляе ўласна ( selbst ) Літву (Littauen) < нешта або лішняе, або не хапае для адназначнага перакладу выдзеленай часткі сказа>. Замак, які належыць гэтаму гораду(castel) быў запалены маланкай/ і ніколі не адбудоўваўся пасля этага часу.
Драгічын (Drogiczin)/ галоўны горад дыстрыкта (district) таго ж імя/ размешчаны на невялікім ўзвышшэньні
341↓( стан каралеўскай імперыі Польшчы - zustandes des königreichs Polen)
каля ракі Буг. Гэты горад мае вядомы вышэйшы суверэнны суд (hoff-gericht)/ дзе вырашаюцца спрэчныя пытаньні арыстакратыі. Ён размешчаны прыблізна ў 10 мілях ад Бельска (Bielsk) / і 30 ад Варшавы (Warschau). Мельнік (Mielnick) / таксама на рацэ Буг (Bug) / з'яўляецца галоўным горадам ў пэўным дысткрыкце(district) / і аддалены каля 5 міль ад Драгічына (Drogiczin).
Тыкочын (Tykoczin)/ ляжыць на раўніне каля ракі Нараў (Narew)/ мае добра ўмацаваны штучна і прыродай замак (castel)/ акружаны вялікім балотам(sümpffen) / і ўсюды абсталёўваны цяжкімі гарматамі. Тут/адсюль(allhier) была прададзена частка каралеўскіх скарбаў. Сігізмунт Аўгуст ( Sigismundus Augustus ) дазволіў тут вырабляць манеты. Гэта месца прыблізна 10 міль ад Бельска (Byelsk) і 42 ад Вільні (Wilna).
па-польску, Ksiezyno (Knyssin)/ з дрэва пабудаваны горад / ляжыць паміж выключна балотамі (morasten) і лясамі (wäldern). Тут кароль мае палац (palast) і вельмі вялікі запаведнік/парк (thier-garten)/ дзе ёсьць ўсялякія дзікія жывёлы / таксама вялікія сажалкі / ў якіх ёсьць ўсялякіх відаў свежая рыба.
Аўгустоў (Augustow)/ вельмі вялікі горад/ які пабудаваў Сігізмунт Аўгуст (Sigismundus Augustus)/ знаходзіцца прыблізна ў 20 мілях ад Бельска (Byelsk).
Морды-Мордзі (Mordi)/ пабудаваны з драўніны горад / знаходзіцца на вельмі вялікім возеры прыблізна 5 міль ад Драгічына (Droiczin).
Васількоў (Wasilkow)/ пабудаваны з драўніны горад на рацэ Нараў(Narew) / allwo пражывае (residiret) каралеўскі стараста (Starosta).
Нараў (Narew) / размешчаны ў holze на адным і тым жа названых рэк / прыблізна 4 мілі ад Бельска (Bijelsk).
342↓ (I частка/ старажытнай і сучаснай - I. theil/des alten und gegenwärtigen)
Бранско (Bransko)/ на рацэ Нар / ёсць вышэйшы суверэнны суд (hoff-gerichte)/ і размешчаны прыблізна тры польскія ( Polish) мілі ад Бельска (Bijelsko).
Сураз (Suras) / размешчаны горад ў падножжы гары/ на рацэ Нараў (Narew)/ мае замак (castel) / якім кіраваў горад.
Імперскімі дарадцамі (die reichs- räthe) гэтай правінцыі з'яўляюцца ваявода (Woywod) і кашталян (Castellan) Падляшша (Podlachien).
Гэтая правінцыя (provinz) мае ў яе гербе часткова белае (weisses) / і часткова чырвонае (rothes) поле; у тым (jenem ) Літоўскі (Littauische) герб / а ў гэтым (diesem), распаўсьцёрты (ausgebreiteter) арол.- Стар. 340-342↓( стан каралеўскай імперыі Польшчы - zustandes des königreichs Polen)
- Апісанне Польскага каралеўства і Вялікага герцагства Літоўскага./ Аўтар: Бернард Конар./ Выдавецтва: Фрыч, 1700-я гады. Арыгінал па: Баварскай дзяржаўнай бібліятэцы. Алічбаваныя 30 чэрвеня 2011 г.
Заўвага да герба Падляшша.
Герб Падляшша не названы польскім, па-першае; па-другое, « арол з распасьцёртымі крыламі » -гэта асаблівая канфігурацыя гербавага арла (« арол з распасьцёртымі крыламі »), і польскі арол не адносіцца да гэтага тыпу. Тыповы „распасьцёрты (ausgebreiteter) арол“ - гэта арол на гербе Трэцяга рэйха. Такога арла мелі яшчэ ў поўным выглядзе медныя манеты Масковіі- „ РИСУНКИ ГЕРБОВОГО ОРЛА РОССИЙСКИХ МОНЕТ“. Па-трэцяе, тут, імаверна, ён на белым полі, а не на чырвоным, бо літоўская Пагоня - на чырвоным полі, значыць , ён - чырвоны на белым полі. Дык ці польскі герб мела Падляшша ? Ці можа ён яе, старадаўні: чырвоны „арол з распасьцёртымі крыламі “ на срэбры?
Заўвага да вялікая тэрыторыя.
Паглядзеўшы на апісаньне Падляшша і яго вымалёўку на картах - нічога вялікага ні па тэрыторыі, ні па колькасьці гарадоў, ні па іх значнасьці нельга разгледзець. А аўтар выдзяляе яе асабліва: „ вялікая і геаграфічна (land-) і як ваяводзтва (woywodschafft)“! Што ад яе адрэзалі, калі і хто?
Заўвага да транслітэрацыі Sigismundus.
Гэта чыста нямецкае імя. У Польшчы такое імя – чужароднае. Транслітэрацыя ідзе так, як запісана. Ці можа Жыгімонты на кожным шагу сустракаюцца?
Гарады, пазначаныя на карце Мікалая Хрыстафора (Christophori) ) Радзівіла(1549-1616) - (год 1613).
Bijelsk: Bielsk – Бельск (Бельск-Падля́скі, па-польску: Bielsk Podlaski, па-падляску: Biêlśk Pudláśki).
Drogiczin: Drogiczin - Драгічын.
Mijelnick: Mielnik – Мельнік (па-польску: Mielnik, па-падляску: Mélnik).
Tijkoczin: Tijkoijn - Тыкоцін(па-польску: Tykocin).
Knijssin: Knijßin - па-польску:Ksiezyno.
Augustow: Augustow, пазначаны не ў Падляшшы, а непасрэдна ў Літве- заходней Гродна – Аўгустоў(па-польску: Augustów).
Mordi: ня знойдзены - Морды(польск. Mordy).
Wasilkow: Wasilkow, радам Suprasl monast.; абое пазначаны не ў Падляшшы, а непасрэдна ў Літве- заходней Гродна - Васількаў-Васількоў (па-польску: Wasilków.)
Narew: Narew - Нарва(па-польску: Narew, па-падляску: Nárva[2].)
Bransko: Bransk- Браньск- Бранск (па-польску: Brańsk).
Wisokie: Wijsokie - Высо́кае.
Suras: Saraß - Сураж(па-польску: Suraż).
Галавач- Holováč: ня знойдзены - ня знойдзены.
Выкінуты з апісаньня Raijgrod. Raijgrod: пазначаны не ў Падляшшы, а непасрэдна ў Літве (Magni Ducatus Lithvaniae), заходней Гродна, да якога імаверна і адносіўся; Райгарад(бел. Райгарад), Райгруд(па-польску: Rajgród).
Гарады цяпер:
Bijelsk/ Bielsk: Бельск-Падля́скі, Бельск (па-польску: Bielsk Podlaski, па-падляску: Biêlśk Pudláśki) — адміністрацыйны цэнтар Бельскага павету ў Падляскім ваяводзтве Польшчы, на рацэ Белая. 16 жніўня 1945: улады СССР перадалі Бельск Польскай Народнай Рэспубліцы.
Drogiczin/ Drogiczin: Дарагічын — магдэбурскае[2] места гістарычнай Піншчыны (частка Берасьцейшчыны), на захадзе Палесься. Колішняя сталіца Давячораўскага графства.
Mijelnick/Mielnik : Мельнік (па-польску: Mielnik, па-падляску: Mélnik) — вёска ва ўсходняй Польшчы, цэнтар гміны ў Сямяціцкім павеце Падляскага ваяводзтва. 1939 — Мельнік ў складзе Берасьцейскай вобласьці БССР.
Tijkoczin/Tijkoijn: Тыкоцін (па-польску: Tykocin) — места ў Беластоцкім павеце Падляскага ваяводзтва Польшчы, на сутоках Бербжы і Нарава. 16 жніўня 1945: улады СССР перадалі Тыкоцін Польшчы.
Knijssin/ Knijßin: па-польску:Ksiezyno.
Augustow- Augustow, на карце Мікалая Хрыстафора (Christophori) ) Радзівіла(1549-1616), год 1613, пазначаны не ў Падляшшы, а ў Літве (Magni Ducatus Lithvaniae), паўночна-заходней Гродна, да якога імаверна і адносіўся: Аўгустоў, Аўгустаў (па-польску: Augustów) — места ў Падляскім ваяводзтве Польшчы, на рацэ Нета. 16 жніўня 1945: улады СССР перадалі Аўгустоў Польшчы.
Mordi/ня знойдзены: Морды(польск. Mordy) — город в Польше, входит в Мазовецкое воеводство, Седлецкий повят.
Wasilkow/Wasilkow, радам Suprasl monast., абое на карце Мікалая Крыстафора-Хрыстафора (Christophori) ) Радзівіла пазначаны не ў Падляшшы, а непасрэдна ў Літве(Magni Ducatus Lithvaniae), паўдзённа-заходней Гродна, да якога, імаверна, і адносіліся: Васількаў- Васількоў (па-польску: Wasilków) — горад у Польшчы, уваходзіць у склад Падляскага ваяводзтва, Беластоцкі павет, сядзіба вяскова-гарадзкой гміны Васількаў. Знаходзіцца на захадзе этнаграфічнай тэрыторыі беларусаў.[1] Разьмешчаны ў цэнтральна-ўсходняй частцы Падляскага ваяводзтва, у даліне ракі Супрасьль. 20 верасьня 1944 — Васількаў быў перададзены Польшчы, якая, у рамках абмену насельніцтвам з СССР, пачала праводзіць палітыку гвалтоўнага высяленьня беларусаў і ўкраінцаў.[3]
Narew/Narew: Нараў, Нарва (па-польску: Narew, па-падляску: Nárva[2]) — мястэчка ў Польшчы. Сядзіба гміны Нараў Гайнаўскага павету Падляскага ваяводзтва.
Bransko/Bransk: Бранск, Бранск-Падляскі (па-польску: Brańsk) — места ў Бельскім павеце Падляскага ваяводзтва Польшчы, на рацэ Нурэц. 16 жніўня 1945: улады СССР перадалі Бранск Польшчы.
Wisokie/Wijsokie : Высо́кае — места ў Беларусі, на рацэ Пульве. Уваходзіць у склад Камянецкага раёну Берасьцейскай вобласьці.
Suras/Saraß: Сураж (па-польску: Suraż) — мястэчка ў Польшчы, уваходзіць у склад Падляскага ваяводзтва (Беластоцкі павет), сядзіба вяскова-гарадзкой гміны Сураж. Знаходзіцца ў Даліне Горнай Нарвы, над ракой Нарвай, каля Нарвянскага Народнага парку.
Галавач (Holováč) - ня знойдзены.
340↓( I. theil/des alten und gegenwärtigen)
Die achte provintz dieses königreichs ist Podlachien / eine grosse land- und woywodschafft / welche gegen abend an Masovien/ und gegen morgen an Littauen stösset/ wozu sie auch vorzeiten gehörete/ biß daß Sigismundts Augustus 1569 sie mit Polen vereinbarte. In geistlichen dingen ist diese landschafft ganz dem Bischoffe von Luceoria unterworffen; allein dem weltlichen regimente nach ist sie in 3 distriste eingethelet/ welche sind die districte von Bijelsk/ Drogiczyn und Mielnick.
Die besten städte darinne sind folgende: Bijelsk/ Drogiczin / Mijelnick / Tijkoczin / Kniessin / Augustow/ Mordi / Wasikow / Narew/ Bransko / Wisokie und Holovac. Bijelsk- Byelsk / eine grosse von holtz erbaute stadt/ ist der vornehmste ort in dieser provinz/ und liegt am flusse Bijala/ welcher selbige von Littauen scheidet <нешта не хапае ў гэтым, выдзеленым, адрэзку сказа, каб яго адназначна перакласьці>. Das zu dieser stadt gehörige castel wurde durch den blitz angezündet/ und ist nach der zeit niemals wiedererbauet worden.
Drogiczin/ die haupt- stadt in einem district gleiches nahmens/ liegt auf einem etwas erhabenen
341↓ (zstandes des königreichs Polen)
grunde nahe bey dem flusse Bug. Diese stadt hat ein berühmtes hoff-gericht/ worinne die streit-sachen des adels entschieden werden. Sie liegt ohngefehr 10 meilen von Bielsk/ und 30 von Warschau.
Mielnick/ liegt gleichfalls am flusse Bug / ist die haupt-stadt in einem gewissen district/ und ohngefehr 5 meilen von Drogiczin entfernet. Tykoczin/ liegt auff einer ebene am flusse Narew/ hat ein bey des durch die kunst und natur wohl befestigtes castel/ ist mit grossen sümpffen umgeben/ und allenthalben mit schweren cannonen versehen. Allhier wird ein theil von des Königes schatz verwaret. Sigismundus Augustus ließ allhier münze schlagen. Dieser ort liegt ohngefehr 10 meilen von Bijelsk-Byelsk/ und 42 von Wilna.
Knyssin/ eine von holz erbaute stadt / liegt zwischen lauter morasten und wäldern. Allhier hat der König einen palast und einen sehr grossen thier-garten/ worinne allerley wilde thiere sind / wie auch grosse teiche/ worinne allerley gattungen von frischen fischen sind.
Augustow/ eine sehr grosse stadt welche / Sigismundus Augustus erbauete/ liegt ohngefehr 20 meilen von Bijelsk. Mordi/ eine von holz erbaute stadt/ liegt an einem sehr grossen see ohngefehr 5 meilen von Droiczin. Wasilkow/ eine von holz erbaute stadt am flusse Narew/ allwo der königliche Starosta residiret .
Narew/ liegt mitten im holze an einem flusse gleiches namens/ ohngefehr 4 meilen von Bijelsk.
342 /. theil/des alten und gegenwärtigen) Bransko / am flusse Nar/ hat ein hoffgerichte/ und liegt ohngefehr drey Polnische meilen von Byelsko.
Suras /eine unten an einem berge gelegene stadt/ am flusse Narew / hat ein castel / welches die stadt commandiret. Die reichs- räthe dieser provinz sind der Woywod und Castellan von Podlachien. Diese provinz führet in ihrem wapen theils ein weisses/ und theils ein rothes feld; in jenem stehet das Littauische wapen / in diesem aber ein ausgebreiteter adler.