Прагляд крыніцы для Іліяда

{{Літаратурны твор 
|Назва               = Іліяда
|Назва-арыгінал      = Ἰλιάς
|Выява               = AmbrosianIliadPict47Achilles.jpg
|Памер               = 250пкс
|Подпіс выявы        = Рукапіс «Іліяды» V стагодзьдзя
|Жанр                = эпас
|Аўтар               = Гамэр
|Мова арыгіналу      = старажытнагрэцкая
|Напісаны            = VIII стагодзьдзе да н. э.
|Публікацыя          = 
|Асобнае выданьне    = 
|Выдавецтва          = 
|Сэрыя               = 
|Колькасьць старонак = 
|Ілюстратар          = 
|Афармленьне         = 
|Пераклад            = 
|Перакладчык         = [[Браніслаў Тарашкевіч]]
|Носьбіт             = 
|Папярэдні твор      = 
|Наступны твор       = 
|ISBN                = 
|Электронная вэрсія  = 
|ВікіКрыніца-тэкст   = 
}}
'''Іліяда''' ({{мова-el|Ἰλιάς}}) — старажытнагрэцкая [[эпас|эпічная]] паэма аб Іліёне ([[Троя|Троі]]), якая прыпісваецца легендарнаму эпічнаму паэту [[Старажытная Грэцыя|Старажытнай Грэцыі]] [[Гамэр]]у.

Прынята лічыць, што «Іліяда» ўзьнікла ў 9—8 стагодзьдзях да н. э. у грэцкіх [[іянійскія гарады|іянійскіх гарадах]] [[Малая Азія|Малой Азіі]], на аснове паданьняў [[Крыта-мікенская эпоха|крыта-мікенскай эпохі]]. Паэма напісаная [[гекзамэтр]]ам (каля 15 700 радкоў), у 4—3 стагодзьдзях падзеленая [[антычнасьць|антычным]] [[філялёгія|філёлягам]] [[Зэнадот Эфэскі|Зэнадотам Эфэскім]] на 24 песьні. «Іліяда» распавядае пра гераічную асаду Троі шматплямённым [[Ахейскі саюз|ахейскім]] апалчэньнем на чале зь [[Мікены|мікенскім]] правадыром [[Агамэмнан]]ам. Галоўныя героі паэмы — [[Ахіл]], [[Мэнэляй]], [[Гэктар]] і іншыя правадыры. Не зважаючы на тое, што гісторыя ахоплівае толькі некалькі тыдняў апошняга году вайны, «Іліяда» згадвае або спасылаецца на шматлікія з грэцкіх легендаў аб аблозе, як то больш раньнія падзеі, такія як збор воінаў для аблогі, прычыны вайны і зьвязаныя зь імі праблемы, якія, як правіла, зьяўляюцца бліжэйшымі да пэрыяду пачатку вайны. Затым аповяд працягваецца прароцтвам будучыні, як то немінучая сьмерць Ахіла і падзеньне Троі, хоць і аповяд сканчаецца да таго часу, як гэтыя падзеі адбываюцца. У «Іліядзе» малююцца сацыяльныя адносіны «гамэраўскага пэрыяду», аднак у ёй захаваліся таксама і рудымэнты мікенскай эпохі. Напрыклад, большасьць пэрсанажаў «Іліяды» прадстаўляюць сабой старажытных, а часам яшчэ дагрэцкіх багоў, перайначаных ў працэсе перасячэньня мясцовых культаў з рэлігіяй [[Зэўс]]а — боства новых заваёўнікаў.

«Іліяда» прадстаўляе сьвет цэласным, усёвымерным, якасна аднастайным. У старажытнасьці паэма лічылася зводам ведаў, крыніцай [[філязофія|філязофіі]] і [[паэзія|паэзіі]], разам з тым захавала высокую мастацкую і гістарычную каштоўнасьць. Рэальнасьць значнай колькасьці гістарычных і геаграфічных фактаў эпічнай асновы засведчаная [[археалёгія|археалягічнымі]] раскопкамі, які пачаў [[Нямеччына|нямецкі]] археоляг [[Генрых Шліман]]. У [[1869]] годзе ён выказаў сьмелую думку, што месцам Троі зьяўляўся курган [[Гісарлык]] у Малой Азіі. [[Раскопкі]] 1870—1890 гадоў пацьвердзілі ягоную [[гіпотэза|гіпотэзу]], што гамэраўскі эпас меў салідную фактычную аснову.

«Іліяда» як і працяг гісторыі «[[Адысэя]]» прыпісваецца аўтарству Гамэра. Нароўні з «Адысэяй» «Іліяда» зьяўляецца адным з найстарэйшых захаваных твораў заходняй літаратуры, а ягоны пісьмовы варыянт звычайна датуецца прыкладна да 8 стагодзьдзем да н. э.<ref>Vidal-Naquet, Pierre. ''«Le monde d'Homère»'', Perrin, 2000. — С. 19. — {{ISBN|2-7028-6193-8}}</ref> У клясычнай вэрсіі, якая прынятая як стандарт, «Іліяда» ўтрымлівае 15693 радкоў, якая напісаная гамэраўскай [[грэцкая мова|грэцкай мовай]]. Паводле словаў Майкла Наджлера, «Іліяда» зьяўляецца больш складаным за «Адысэю»<ref>Myrsiades, Kostas. [https://www.worldcat.org/oclc/14932229 ''«Approaches to teaching Homer's Iliad and Odyssey»'']. Modern Language Association of America. New York: Modern Language Association of America. 1987. {{ISBN|0873524993}}.</ref>.

На [[беларуская мова|беларускую мову]] паэма была ўпершыню перакладзена [[Браніслаў Тарашкевіч|Браніславам Тарашкевічам]]<ref>[https://baravik.org/post/8036/ ''«Браніслаў Тарашкевіч. — Выбранае (1991)»'']. Баравік.</ref>. У 2024 г. апублікаваны новы пераклад, выкананы [[Лявон Баршчэўскі|Лявонам Баршчэўскім]]. 

== Беларускія пераклады ==
На беларускую мову «Іліяду» пераклаў [[Браніслаў Тарашкевіч]] (да нас дайшлі фрагмэнты), урывак вядомы ў перакладзе [[Юльян Дрэйзін|Юльяна Дрэйзіна]]. Новы пераклад у 2024 г. зрабіў [[Лявон Баршчэўскі]]<ref>{{Кніга|аўтар =Гамер|загаловак =Іліяда |месца =Менск |выдавецтва = Энцыкляпэдыкс |год =2024 |Тт. І, ІІ|Пераклад са старагрэцкай Лявона Баршчэўскага  |isbn =978-985-7247-82-0}}</ref>. Над перакладам «Адысэі» працавалі [[Міхайла Грамыка]] і Юльян Дрэйзін (пераклад ня знойдзены), урывак са свайго перакладу апублікаваў [[Анатоль Клышка]].
* {{Артыкул| аўтар = Пераклад [[Браніслаў Тарашкевіч|Б. Тарашкевіча]]. | загаловак =Іліяда Гомэра. Песьня І.  | спасылка  = https://files.knihi.com/Knihi/Pieryjodyka/mab.lt/Dauniejsyja/Vilnia/Bielaruski_zvon_tydniovaja_casopic_Vilnia,_1921-1923.pdf.zip/221769-1922-7.pdf| мова  = | выданьне  =[[Беларускі звон (1921)|Беларускі звон]] | тып = тыднёвая часопicь | год  = 11 сакавіка 1922| том   = | нумар  = 7 (32) | старонкі  = 2 }}
* {{Артыкул| аўтар = Пераклад [[Браніслаў Тарашкевіч|Б. Тарашкевіча]]. | загаловак =Іліяда Гомэра. Песьня І-ая. | спасылка  = https://files.knihi.com/Knihi/Pieryjodyka/mab.lt/Dauniejsyja/Vilnia/Bielaruski_zvon_tydniovaja_casopic_Vilnia,_1921-1923.pdf.zip/221769-1922-9.pdf| мова  = | выданьне  =[[Беларускі звон (1921)|Беларускі звон]] | тып = тыднёвая часопicь | год  = 25 сакавіка 1922| том   = | нумар  = 9 (34) | старонкі  = 2, 3 }}
* {{Артыкул| аўтар = [[Юльян Дрэйзін|Ю. Дрэйзін]]. | загаловак = Гамэр. Разьвітаньне Гэктара з Андрамахай. Іліада VI, 390—496.| спасылка  = https://digital.nlb.by/files/original/a55247ed2b7285c7ff1d8a51dceaf8e8.pdf| мова  = | выданьне  =[[Узвышша (часопіс)|Узвышша]] | тып =часопіс | год  = 1928| том   = | нумар  = 3| старонкі  = 113—115 | issn  = }}
* {{Кніга|аўтар = |частка = |загаловак = Іліяда |арыгінал = |спасылка = |адказны = пераклад са старагрэцкай [[Лявон Баршчэўскі|Лявона Баршчэўскага]]; рэдактар — [[Алесь Жлутка]]  |выданьне = |месца ={{Менск (Мінск)}}|выдавецтва =[[Энцыклапедыкс]] |год = 2024 |том = 1: Песні I―XII |старонкі = |старонак = 257 |сэрыя = |isbn = 978-985-7247-83-7 |наклад = 99}}
* {{Кніга|аўтар = |частка = |загаловак = Іліяда |арыгінал = |спасылка = |адказны = пераклад са старагрэцкай [[Лявон Баршчэўскі|Лявона Баршчэўскага]]  |выданьне = |месца ={{Менск (Мінск)}}|выдавецтва =[[Энцыклапедыкс]] |год = 2024 |том = 2: Песні XIII―XXIV |старонкі = |старонак = 256 |сэрыя = |isbn = 978-985-7247-91-2 |наклад = 99}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.cummingsstudyguides.net/TheIliad.html#Iliad Іліяда]. Cummings Study Guides. Крытычны разбор.{{ref-en}}
* [https://web.archive.org/web/20140815083712/http://www.shmoop.com/iliad/ Іліяда]. Shmoop. Крытычны разбор.{{ref-en}}

[[Катэгорыя:Іліяда| ]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]]