Прагляд крыніцы для Юнікод

'''Юніко́д''' ({{мова-en|Unicode|скарочана}}) — стандарт кадаваньня сымбаляў, які дазваляе адлюстраваць літары і знакі амаль усіх пісьмовых моваў.<ref name="techin">[http://www.unicode.org/standard/principles.html The Unicode® Standard: A Technical Introduction] {{ref-en}}</ref>

Стандарт быў прапанаваны ў 1991 годзе некамэрцыйнай арганізацыяй «Кансорцыюм Юнікоду» ({{мова-en|Unicode Consortium, Unicode Inc.|скарочана}}).<ref name="history">[http://www.unicode.org/history/publicationdates.html History of Unicode Release and Publication Dates] {{ref-en}}</ref><ref name="consort">[http://www.unicode.org/consortium/consort.html The Unicode Consortium] {{ref-en}}</ref> Выкарыстаньне гэтага стандарту дазваляе надаць коды вельмі вялікай колькасьці сымбаляў з розных [[пісьмо|сыстэмаў пісьма]]: у дакумэнтах з выкарыстаньнем Юнікоду могуць разам выкарыстоўвацца кітайскія герогліфы, матэматычныя сымбалі, буквы [[грэцкі альфабэт|грэцкага альфабэту]], [[лацінскі альфабэт|лацінкі]] і [[кірыліца|кірыліцы]], а патрэба ў пераключэньні [[кодавая старонка|кодавых старонак]] адпадае.<ref name="foreword">[http://www.unicode.org/versions/Unicode5.2.0/Foreword.pdf Foreword] {{ref-en}}</ref>

Стандарт складаецца з двух асноўных разьдзелаў: унівэрсальны набор сымбаляў ({{мова-en|UCS, universal character set|скарочана}})і сямейства кадаваньняў ({{мова-en|UTF, Unicode transformation format|скарочана}}). Унівэрсальны набор сымбаляў вызначае дакладную адпаведнасьць сымбаляў [[код]]ам — элемэнтам [[#Кодавая прастора|кодавай прасторы]], якія ёсьць неадмоўнымі [[цэлы лік|цэлымі лікамі]]. Сямейства кадаваньняў вызначае машыннае выяўленьне пасьлядоўнасьці кодаў UCS.

Коды ў стандарце Юнікод разьдзеленыя на некалькі частак. Частка з кодамі ад U+0000 да U+007F утрымлівае сымбалі з набору [[ASCII]] з адпаведнымі кодамі. Далей разьмешчаныя часткі сымбаляў розных пісьмовых сыстэмаў, пунктуацыйныя знакі і тэхнічныя сымбалі. Частка кодаў зарэзэрваваная для выкарыстаньня ў будучыні.<ref name="genstruct">[http://www.unicode.org/versions/Unicode5.2.0/ch02.pdf General Structure] {{ref-en}}</ref> Пад сымбалі кірыліцы выдзеленыя часткі знакаў з кодамі ад U+0400 да U+052F, ад U+2DE0 да U+2DFF і ад U+A640 да U+A69F.<ref name="euroscript">[http://www.unicode.org/versions/Unicode5.2.0/ch07.pdf European Alphabetic Scripts] {{ref-en}}</ref>

== Кодавая прастора ==
Хоць формы запісу UTF-8 і UTF-32 дазваляюць кадаваць да 2<sup>31</sup> ({{nowrap|2 147 483 648}})кодавых пазыцыяў, было прынятае рашэньне выкарыстоўваць толькі {{nowrap|1 112 064}} для сумяшчальнасьці з UTF-16. Зрэшты, нават гэтага болей за патрэбнае — сёньня (у вэрсіі 6.0)выкарыстоўваецца менш за {{nowrap|110 000}} кодавых пазыцыяў ({{nowrap|109 242}} графічных і 273 іншых сымбаляў).

Кодавая прастора падзеленая на 17 плоскасьцяў па 2<sup>16</sup>={{nowrap|65 536}} сымбаляў. Нулявая плоскасьць завецца базавай: у ёй разьмешчаныя сымбалі найбольш ужывальных пісьменнасьцяў. Першая плоскасьць выкарыстоўваецца пераважна для гістарычных альфабэтаў, другая — для рэдка ўжывальных герогліфаў [[кітайскае пісьмо|кітайскага пісьма]], трэцяя зарэзэрваваная для архаічных кітайскіх герогліфаў.<ref name="archchinese">[http://unicode.org/roadmaps/tip/ Roadmap to the TIP] {{ref-en}}</ref> Плоскасьці 15 і 16 выдзеленыя для выкарыстаньня ў прыватных выпадках.<ref name="genstruct" />

Для абазначэньня сымбаляў Юнікоду выкарыстоўваецца запіс кшталту ''U+xxxx'' (для кодаў 0…FFFF), ''U+xxxxx'' (для кодаў 10000…FFFFF), ці ''U+xxxxxx'' (для кодаў 100000…10FFFF), дзе кожны ''x'' — [[Шаснаццатковая сыстэма зьлічэньня|шаснаццатковая лічба]]. Напрыклад, сымбаль «я» (U+044F)мае код 044F<sub>[[Шаснаццатковая сыстэма зьлічэньня|16]]</sub> = 1103<sub>[[Дзесятковая сыстэма зьлічэньня|10]]</sub>.

== Сымбалі-мадыфікатары ==
[[Файл:U nieskładovaje Unicode.svg|thumb|Камбінаваньнем «у» з мадыфікатарам «брэвэ» можна атрымаць сымбаль «[[ў]]».]]
Графічныя сымбалі ў Юнікодзе разьдзяляюцца на падоўжаныя і непадоўжаныя. Непадоўжаныя сымбалі пры выяўленьні не займаюць месца ў [[радок|радку]]. Да іх адносяць, у прыватнасьці, знакі націску і іншую [[дыякрытыка|дыякрытыку]]. Як падоўжаныя, гэтак і непадоўжаныя сымбалі маюць уласныя коды. Падоўжаныя коды інакш называюць базавымі ({{мова-en|base characters|скарочана}}), а непадоўжаныя — мадыфікатарамі ({{мова-en|combining characters|скарочана}}); прычым апошнія ня могуць ужывацца асобна. Напрыклад, сымбаль «á» можа быць ужыты як пасьлядоўнасьць базавага сымбалю «a» (U+0061)і мадыфікатара « ́» (U+0301), гэтак і як маналітны сымбаль «á» (U+00C1).

Асаблівы тып мадыфікатараў — сэлектары варыянту напісаньня ({{мова-en|variation selectors|скарочана}}). Яны ўплываюць толькі на тыя сымбалі, для якіх такія варыянты вызначаныя. У вэрсіі 5.0 стандарту варыянты напісаньня вызначаныя для шэрагу матэматычных сымбаляў, для сымбаляў традыцыйнага [[мангольскі альфабэт|мангольскага альфабэту]] і для сымбаляў [[мангольскае квадратнае пісьмо|мангольскага квадратнага пісьма]].

== Крыніцы ==
{{зноскі|2}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.unicode.org/ Афіцыйны сайт Кансорцыюму Юнікоду] {{ref-en}}

[[Катэгорыя:Юнікод| ]]
[[Катэгорыя:Стандарты Інтэрнэту]]
[[Катэгорыя:Стандарты ISO]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1991 годзе]]