Прагляд крыніцы для Хрэшчацік (вуліца)

{{Іншыя значэньні|Хрэшчацік}}
{{Вуліца
| назва                  = Хрэшчацік
| статус                 = вуліца [[Кіеў|Кіева]]
| выява                  = Khreshchatyk, 2009.jpg
| памер выявы            = 200 пкс
| подпіс выявы           = 
| фота                   = 
| подпіс                 = 
| раён1                  = Шаўчэнкаўскі
| раён2                  = 
| раён3                  = 
| раён4                  = 
| мікрараён              = 
| мікрараён2             = 
| мікрараён3             = 
| мікрараён4             = 
| год заснаваньня вуліцы = 
| загаловак гістарычнага раёну = 
| гістарычны раён        = 
| былыя назвы            = [[Вацлаў Вароўскі|Вацлава Вароўскага]] (1923—1937)
| даўжыня                = ~ 1320 м
| загаловак аўтобусных маршрутаў = 
| аўтобус                = 
| загаловак тралейбусных маршрутаў = 
| тралейбус              = 
| загаловак трамвайных маршрутаў = 
| трамвай                = 
| індэкс                 = 
| на мапе                = 
| на мапе Яндекс         = http://maps.yandex.ru/-/CBQvRKiV
| на мапе Google         = http://maps.google.com/maps?f=q&source=s_q&hl=ru&geocode=&q=%D1%83%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B0+%D0%9A%D1%80%D0%B5%D1%89%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BA,+%D0%9A%D0%B8%D0%B5%D0%B2,+%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B4+%D0%9A%D0%B8%D0%B5%D0%B2,+%D0%A3%D0%BA%D1%80%D0%B0%D0%B8%D0%BD%D0%B0&aq=0&sll=37.0625,-95.677068&sspn=37.819897,92.724609&ie=UTF8&hq=&hnear=%D1%83%D0%BB.+%D0%9A%D1%80%D0%B5%D1%89%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BA,+%D0%9A%D0%B8%D0%B5%D0%B2,+%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B4+%D0%9A%D0%B8%D0%B5%D0%B2,+%D0%A3%D0%BA%D1%80%D0%B0%D0%B8%D0%BD%D0%B0&z=15
| Commons                = Khreshchatyk
}}
'''Хрэшча́цік''' ({{мова-uk|Хрещатик}} ад ''крыж'') — галоўная [[вуліца]] [[Кіеў|Кіева]]. Даўжыня — 1 320 м, напрамак — з [[поўнач]]ы на [[поўдзень]]. Пачынаецца ад Эўрапейскай плошчы, праходзіць праз [[Плошча Незалежнасьці (Кіеў)|Плошчу Незалежнасьці]], і заканчваецца Бэсарабскай плошчай.

== Паходжаньне назвы ==
Назва вуліцы паходзіць ад Храшчатага Яра (гэта значыць перакрыжаванага папярочнымі бэлькамі-ярамі). У дакумэнтах XVII стагодзьдзя ўся гэтая мясцовасьць называлася Храшчатай Далінай.

== Гісторыя ==
Вуліца створана ў пачатку XIX стагодзьдзя. Да гэтага часу Хрэшчацікам называлася мясцовасьць уздоўж [[Дняпро|Дняпра]], дзе [[Уладзімер Вялікі]] храсьціў сваіх дамачадцаў (у цяперашні час там праходзіць Набярэжнай-Хрэшчаціцкая вуліца). Існуе вэрсія, паводле якой у гэтай мясцовасьці працякала невялікая рака Хрэшчацік, якая зьяўлялася прытокам Дняпра.

У часы [[Кіеўская Русь|Кіеўскай Русі]] мясцовасьць на месцы цяперашняга Хрэшчаціка ўяўляла сабой пакрытую лесам даліну, па якой працякаў ручай. Даліна была месцам паляваньня, дзе кіяўляне перавешваюць сеткі для ўлову дзікага зьвера (адсюль старажытная назва мясцовасьці — «Перавесішча»). З возера ў раёне цяперашняй плошчы Незалежнасьці выцякаў ручай, які ў раёне вуліцы Басэйнай зьліваўся з Клоўскім ручаём (якая ўпадае ў Лыбедзь). Уздоўж ручая пралягала дарога на [[Васількаў]].

Да [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] Хрэшчацік быў забудаваны будынкамі ў 3-4 паверхі. Шырыня вуліцы складала каля 35 мэтраў.
 
[[Файл:Khreschatyk street in Kyiv, 2006 (5).jpg|170px|thumb|300px|left|Хрэшчацік]]
[[Файл:Kyiv Chrestjatyk administrative arc.jpg|thumb|300px|left|Хрэшчацік]]
Забудова Хрэшчаціка пачалася ў канцы XVIII — пачатку XIX стагодзьдзя. Спачатку пачынае забудоўвацца ўчастак ад Коннай (Эўрапейскай) плошчы да вуліцы Праразная, пераважна правы бок. У 1803 годзе пачынае забудоўвацца і левы бок вуліцы. Тады вуліца мела назву Тэатральнай (тут знаходзіўся першы ў горадзе тэатар). Канчатковыя абрысы вуліца набывае ў плянах Кіева 1837, прадаўжаецца да Бесарабскай плошчы і носіць назву Хрэшчаціцкай, з 1869 замацоўваецца назва Хрэшчацік.

У 1876 годзе тут пабудаваны будынак Гарадзкой думы; У 1892 — пракладзена першая ў [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]] лінія электрычнага трамваю, якая зьвязвала Хрэшчацік з Падолам.

У 1936 годзе вуліцу заасфальтавалі, [[трамвай]] замянілі [[тралейбус]]ам.
 
У пэрыяд з 14 траўня 1923 да 13 ліпеня 1937 году вуліца насіла імя [[Вацлаў Вароўскі|Вацлава Вароўскага]]. Падчас акупацыі Кіева ў 1941-43 гг немцы перайменавалі вуліцу ў Айхгорнштрасэ (у гонар фэльдмаршала [[Герман фон Айхгорн|Германа фон Айхгорна]]).

24 верасьня 1941, празь некалькі дзён пасьля заняцьця Кіева нямецкімі войскамі на Хрэшчаціку пачалася сэрыя выбухаў (боепрыпасы былі закладзены [[НКУС]] пры адступленьні з гораду). Першым выбухнуў «Дзіцячы мір» (архітэктар В. В. Гарадзецкі) на рагу Хрэшчаціка і Праразной, ад выбуховай хвалі здэтанавалі боезапасы і ў іншых будынках. Выбухі і пажары былі настолькі магутнымі, што цэнтар гораду згарэў цалкам і ў час вайны не аднаўляўся. Празь некалькі дзён, 27-29 верасьня 1941 г., камэндант Кіева [[Курт Эбэргард]] скарыстаўся падпалам Хрэшчаціка як фармальнай нагодай для зьнішчэньня габрэяў Кіева ў [[Бабі Яр|Баб'ім Яры]].

Пасьля вайны было прынята рашэньне зноў адбудаваць цэнтар, захаваўшы канфігурацыю вуліцаў, аднак будынкі былі пабудаваныя зусім новыя, у стылі «сталінскага ампіру».

Вуліца забудавана як адзіны архітэктурны ансамбль. Шырыня Хрэшчаціка павялічана да 75 мэтраў. Профіль вуліцы асымэтрычны — праязная частка 24 мэтры.

З канца 1990-х гг. у выхадныя і сьвяточныя дні рух аўтатранспарту па Хрэшчаціку забаронены — вуліца на гэты час робіцца пешаходнай.

== Літаратура ==
* Енциклопедія українознавства. У 10-х томах. / Головний редактор Володимир Кубійович. — Париж; Нью-Йорк: Молоде життя, 1954—1989.
* Матушевич А. Хрещатик. — К., 1950.
* Хрещатик. Культурологічний путівник. — К., Амадей, 1997. — 160с. Серія «Історія однієї вулиці»

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://maps.yandex.ru/-/CVBQeAMz Панарама вуліцы]
* [https://web.archive.org/web/20070929125826/http://www.1plus1.tv/video/camera.php Вэб-камэра на Майдане Незалежнасьці]
* [https://web.archive.org/web/20210512234041/https://wek.kiev.ua/uk/%D0%A5%D1%80%D0%B5%D1%89%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BA Енциклопедія Києва]{{Ref-uk}}
* [https://web.archive.org/web/20080608161309/http://www.oldkiev.info/ Сайт «Вашъ Кіевъ»] {{Ref-ru}} {{Ref-uk}}

{{Славутасьці Кіеву}}

[[Катэгорыя:Вуліцы Кіева]]