Прагляд крыніцы для Хранічная абструктыўная хвароба лёгкіх

{{Хвароба
|назва          = Хранічная абструктыўная хвароба лёгкіх
|сынонімы       = 
|вымаўленьне    = 
|сымптомы       = [[Дыхавіца]], [[кашаль]] з макроцьцем<ref name="gold">Algusti AG, et al. (2017). [http://goldcopd.org/download/326/ ''«Global Strategy for the Diagnosis, Management and Prevention of COPD»'']. Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease (GOLD). — С. 6–17.</ref>
|ускладненьні   = Абвастрэньне хранічнага абструктыўнага захворваньня лёгкіх<ref name="lancet">Decramer M, Janssens W, Miravitlles M (April 2012). ''«Chronic obstructive pulmonary disease»''. Lancet. 379 (9823): 1341–51. doi:10.1016/S0140-6736(11)60968-9. [[:PMID 22314182|PMID 22314182]].</ref>
|зьяўленьне     = 
|працягласьць   = 
|віды           = 
|прычыны        = [[тытунепаленьне]], [[забруджваньне паветра]], [[генэтыка]]
|рызыкі         = 
|дыягностыка    = тэст функцыі лёгкіх
|падобныя       = 
|прафіляктыка   = 
|лячэньне       = адмова ад [[тытунепаленьне|тытунепаленьня]], [[дыхальная рэабілітацыя]], трансплантацыя лёгкіх
|лекі           = [[прышчэпка|вакцынацыя]], інгаляцыйныя бронхадылататары, [[стэроіды]], працяглая тэрапія [[кісьля]]й
|выжывальнасьць = 
|частасьць      = 174,5 млн (2015)
|сьмяротнасьць  = 3,2 млн за год (2015)
}}
'''Хранічная абструктыўная хвароба лёгкіх''' (ХАХЛ) — звужэньне [[Дыхальная сыстэма|дыхальных шляхоў]] праз [[бранхіт]] і [[Эмфізэма|эмфізэму]] [[Лёгкія|лёгкіх]], што абмяжоўвае паток паветра і абцяжарвае [[дыханьне]]. Асноўнымі сымптомы зьяўляюцца [[дыхавіца]] і [[кашаль]] з макроцьцем<ref name="gold"/>. ХАХЛ зьяўляецца прагрэсавальным захворваньнем, а гэта азначае, што агульны стан, як правіла, пагаршаецца зь цягам часу<ref>Vestbo J (2013). [http://www.atsjournals.org/doi/full/10.1164/rccm.201204-0596PP#.V5Fh3_mANBc ''«Global Strategy for the Diagnosis, Management, and Prevention of Chronic Obstructive Pulmonary Disease»'']. Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease. — С. 1–7.</ref>. У рэшце рэшт, становіцца цяжка выконваць паўсядзённую дзейнасьць, як то хаду ці апрананьне<ref name="who">[http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs315/en/ ''«Chronic obstructive pulmonary disease (COPD) Fact sheet N°315»'']. WHO.</ref>. Тэрмін «хранічны бранхіт» па-ранейшаму выкарыстоўваецца для вызначэньня сталага кашалю, які прысутнічае на працягу па меншай меры трох месяцаў кожны год на працягу двух гадоў<ref name="gold"/>.

[[Тытунепаленьне|Паленьне тытуню]] зьяўляецца самай распаўсюджанай прычынай разьвіцьця ХАХЛ. А такія фактары, як то забруджваньне паветра і [[генэтыка]] гуляюць меншую ролю ў разьвіцьці хваробы<ref name="lancet"/>. У разьвіваных краінах, адна з найбольш распаўсюджаных крыніцаў забруджваньня паветра зьяўляюцца ацяпленьне ў дрэнна вентыляваных памяшканьнях і дым ад агню падчас прыгатаваньня ежы<ref name="who"/>. Доўгатэрміновае ўзьдзеяньне гэтых раздражняльнікаў выклікае запаленчую рэакцыю ў лёгкіх, што прыводзіць да звужэньня дыхальных шляхоў і распаду лёгачнай тканіны<ref name="americanJournal">Rabe KF, Hurd S, Anzueto A, Barnes PJ, Buist SA, Calverley P, Fukuchi Y, Jenkins C, Rodriguez-Roisin R, van Weel C, Zielinski J (September 2007). [http://ajrccm.atsjournals.org/content/176/6/532.long ''«Global strategy for the diagnosis, management, and prevention of chronic obstructive pulmonary disease: GOLD executive summary»'']. American Journal of Respiratory and Critical Care Medicine. 176 (6): 532–55. doi:10.1164/rccm.200703-456SO. [[:PMID 17507545|PMID 17507545]].</ref>. Дыягназ заснаваны на дрэнным паветраным патоку, які вымераецца з дапамогай тэстаў функцыі лёгкіх<ref name="respiratoryResearch">Nathell L, Nathell M, Malmberg P, Larsson K (December 2007). [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2217523 ''«COPD diagnosis related to different guidelines and spirometry techniques»'']. Respiratory Research. 8 (1): 89. doi:10.1186/1465-9921-8-89. [[:PMID 18053200|PMID 18053200]].</ref>. У адрозьненьне ад астмы выкарыстаньне бронхалітыкаў ня значна паляпшае стан хворага<ref name="who"/>.

У большасьці выпадкаў ХАХЛ можа быць папярэджана за кошт зьніжэньня ўзьдзеяньня фактараў рызыкі<ref>Pirozzi C, Scholand MB (July 2012). ''«Smoking cessation and environmental hygiene»''. The Medical Clinics of North America. 96 (4): 849–67. doi:10.1016/j.mcna.2012.04.014. [[:PMID 22793948|PMID 22793948]].</ref>. Гэтыя меры ўключаюць у сябе памяншэньне паленьня і паляпшэньне якасьці паветра ў памяшканьні і на адкрытым паветры<ref name="who"/>. У той час як лячэньне можа запаволіць пагаршэньне стану, на сёньня не існуе аніякага лячэньня<ref name="who"/>. Да лячэньня адносяць адмову ад паленьня, [[прышчэпка|вакцынацыю]], [[дыхальная рэабілітацыя|дыхальную рэабілітацыю]], а таксама інгаляцыйныя [[бронхадылататар]]ы і [[стэроіды]]<ref name="lancet"/>. Некаторым людзям таксама могуць дапамагчы працяглая тэрапія [[кісьля]]й або трансплянтацыя лёгкіх<ref name="americanJournal"/>. У пэрыяды вострага пагаршэньня можа быць неабходна больш шырокае выкарыстаньне лекаў і [[шпіталізацыя]]<ref name="lancet"/>.

Паводле зьвестак у 2015 годзе ад ХАХЛ пакутвала каля 174,5 мле чалавек ці 2,4% ад агульнай колькасьці насельніцтва<ref>GBD 2015 Disease and Injury Incidence and Prevalence Collaborators (October 2016). [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5055577 ''«Global, regional, and national incidence, prevalence, and years lived with disability for 310 diseases and injuries, 1990-2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015»'']. Lancet. 388 (10053): 1545–1602. doi:10.1016/S0140-6736(16)31678-6. [[:PMID 27733282|PMID 27733282]].</ref>. Як правіла, хвароба назіраецца ў людзей, старэйшых за 40 гадоў<ref name="who"/>. Мужчыны і жанчыны пакутуюць ад хваробы ў амаль адсоткавай прапорцыі<ref name="who"/>. У 2015 годзе было зафіксавана 3,2 мільёнаў выпадкаў сьмерці праз хваробу, што перавышае паказчык 1990 году, калі было зафіксавана 2,4 мільёнаў выпадкаў<ref>GBD 2015 Mortality and Causes of Death Collaborators (October 2016). [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5388903 ''«Global, regional, and national life expectancy, all-cause mortality, and cause-specific mortality for 249 causes of death, 1980-2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015»'']. Lancet. 388 (10053): 1459–1544. doi:10.1016/S0140-6736(16)31012-1. [[:PMID 27733281|PMID 27733281]].</ref><ref>GBD 2013 Mortality and Causes of Death Collaborators (January 2015). [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4340604 ''«Global, regional, and national age-sex specific all-cause and cause-specific mortality for 240 causes of death, 1990-2013: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2013»'']. Lancet. 385 (9963): 117–71. doi:10.1016/S0140-6736(14)61682-2. [[:PMID 25530442|PMID 25530442]].</ref>. Больш за 90% сьмерцяў прыпадае на разьвіваныя краіны<ref name="who"/>. Паводле прагнозаў плянуецца далейшае павелічэньне колькасьці сьмяротных зыходаў з-за павелічэньня ўзроўняў паленьня ў разьвіваных краінах, а таксама старэньне насельніцтва ў многіх краінах<ref>Mathers CD, Loncar D (November 2006). [http://dx.plos.org/10.1371/journal.pmed.0030442 ''«Projections of global mortality and burden of disease from 2002 to 2030»'']. PLoS Medicine. 3 (11): e442. doi:10.1371/journal.pmed.0030442. [[:PMID 17132052|PMID 17132052]].</ref>. Згодна зь меркаванай ацэнкай хвароба прывяла да страты 2,1 трлн даляраў у 2010 годзе<ref>Lomborg B (2013). [https://books.google.com/books?id=cRZaAQAAQBAJ&pg=PA143 ''«Global problems, local solutions: costs and benefits»'']. Cambridge University Press. — С. 143. — {{ISBN|978-1-107-03959-9}}.</ref>.

== Чыньнікі ==
Хваробе спрыяе [[тытунепаленьне]], забруджваньне паветра ўнутры памяшканьня і на вуліцы, узьдзеяньне [[пыл]]у і хімічных рэчываў на працоўных месцах.

== Праявы ==
[[Хвароба]] выяўляецца праз [[Дыхавіца|дыхавіцу]] (адчуваньне недахопу паветра), [[макроцьце]] ў выглядзе сумесі [[Сьліна|сьліны]] і сьлізі ў дыхальных шляхах, хранічны [[кашаль]]<ref>{{Артыкул|аўтар=[[Алена Прус]], [[БелТА]].|загаловак=На хранічную абструкцыйную хваробу лёгкіх хварэюць 210 млн чалавек|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/pril/article.php?id=47675|выданьне=[[Краіна здароўя]]|тып=|год=19 лістапада 2009|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/pril/index.php?id=29&prilid=47672 47 (161)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/47678/19lis-5.indd.pdf 5]|issn=}}</ref>.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons}}
* [https://curlie.org/Health/Conditions_and_Diseases/Respiratory_Disorders/Chronic_Obstructive_Pulmonary_Disease/ Хранічная абструктыўная хвароба лёгкіх]. Curlie. {{ref-en}}

{{Накід:Мэдыцына}}

[[Катэгорыя:Захворваньні]]
[[Катэгорыя:Ахова працы]]
[[Катэгорыя:Паленьне]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]]