Прагляд крыніцы для Фэадалізм

{{Формы кіраваньня}}
'''Фэадалізм''' або '''фэўдалізм''' (ад {{мова-en|feudum|скарочана}}) — эканамічная і грамадзкая мадэль, пры якой асноўныя сацыяльныя клясы людзей — фэадалы (землеўладальнікі) і эканамічна залежнае ад іх сялянства; фэадалы пры гэтым зьвязаныя адзін з адным спэцыфічным тыпам прававых абавязаньняў, вядомых як ''[[фэадальныя ўсходы]]''.

Слова «фэадалізм» выкарыстоўвалася ангельскімі юрыстамі XVII стагодзьдзя для пазначэньне тыпу ўласнасьці; як грамадзка-палітычны тэрмін яно ўжываецца ў [[Шарль Люі дэ Мантэск’ё|Мантэск’ё]]. Паданьне пра фэадалізм як пра этап сацыяльна-эканамічнай гісторыі чалавецтва, які адпавядаў у Эўропе [[Сярэднявечча|Сярэднявеччу]], разьвіваецца ў францускай гістарыяграфіі пачатку XIX стагодзьдзя, першым чынам у [[Франсуа-П’ер-Гіём Гізо|Гізо]]. У афіцыйным савецкім [[марксізм|марксізьме]] фэадалізм разглядаўся ў якасьці адной зь пяці [[грамадзка-гістарычная фармацыя|грамадзка-гістарычных фармацыяў]], больш высокай у параўнаньні з [[Рабаўладальніцкі лад|рабаўладаньнем]]м. У XX стагодзьдзі розныя гістарычныя школы высоўвалі розныя канцэпцыі фэадалізму; некаторыя наогул не выкарыстоўвалі гэты тэрмін.

У сучаснай навуцы часта выкарыстоўваюцца тэрміны традыцыйнае грамадзтва, аграрнае грамадзтва. Панавальны тып эканомікі пры фэадальным ладзе — [[натуральная гаспадарка]], уклад — [[традыцыйны уклад|традыцыйны]].

Пры фэадальных адносінах уладальнікі земляў ([[фэадал]]ы) выбудаваныя ў фэадальныя ўсходы: асоба ніжэйшага рангу ([[васал]]) атрымлівае за службу зямельны надзел ([[фэод]] або [[ф’еф]]) і прыгонных у вышэйстаялага ([[сэньёр]]а). На чале фэадальных усходаў стаяў [[манарх]], але яго ўлада звычайна значна слабейшая ў параўнаньні з паўнамоцтвамі буйных сэньёраў, якія, у сваю чаргу, ня маюць абсалютнай улады над усімі землеўладальнікамі, якія стаяць ніжэй за іх у фэадальных усходах (прынцып «васал майго васала — ня мой васал», які дзейнічаў у шматлікіх дзяржавах кантынэнтальнай Эўропы). Сяляне працуюць на землях, належных фэадалам усіх узроўняў, плацячы ім [[паншчына]]й або [[чынш]]ам.

Фэадалізм у заходняй Эўропе, паводле шэрагу канцэпцыяў, пачаў усталёўвацца яшчэ ў V стагодзьдзі нашай эры ў позьняй [[Рымская імпэрыя|Рымскай імпэрыі]]. Адметнымі рысамі фэадалізму ў Заходняй Эўропе былі высокая ступень палітычнай дэцэнтралізацыі, дуалізм сьвецкай і духоўнай улад, спэцыфіка эўрапейскага гораду як цэнтру рамяства і гандлю, раньняе разьвіцьцё гарызантальных грамадзкіх структураў, публічнага прыватнага права. Затым, у [[сярэднія стагодзьдзі]], ён пачаў панаваць у Эўропе да [[буржуазная рэвалюцыя|буржуазных рэвалюцыяў]]. На зьмену фэадальнаму ладу прыйшоў [[капіталізм|капіталістычны]].

У антычным сьвеце найбольш падобную да фэадалізму сыстэму мела [[Пэрсыдзкая імпэрыя]], у якой цяжкаму вершніку даваўся надзел, падобны да фэадальнага [[фэод]]у.

== Глядзіце таксама ==
* [[Фэод]]
* [[Аграрнае грамадзтва]]

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons}}

[[Катэгорыя:Фэадалізм| ]]
[[Катэгорыя:Аграрнае грамадзтва]]