Прагляд крыніцы для Уругвай

{{Іншыя значэньні|тып=артыкул|Уругвай (рака)|дзяржаву|раку ў Паўднёвай Амэрыцы}}
{{Краіна
|Назва              = Уругвай
|НазваЎРоднымСклоне = Уругваю
|НазваНаДзяржаўнайМове = República Oriental del Uruguay
|Сьцяг              = Flag of Uruguay.svg
|Герб               = Coat of arms of Uruguay.svg
|НацыянальныДэвіз   = Libertad o Muerte
|Месцазнаходжаньне  = LocationUruguay.svg
|АфіцыйнаяМова      = [[Гішпанская мова|гішпанская]]
|Сталіца            = [[Мантэвідэо]]
|НайбуйнейшыГорад   = Мантэвідэо
|ТыпУраду           = [[Прэзыдэнцкая рэспубліка]]
|ПасадыКіраўнікоў   = [[Прэзыдэнт Уругваю|Прэзыдэнт]]
|ІмёныКіраўнікоў    = [[Табарэ Васкес]]
|Плошча             = 176 215
|МесцаЎСьвецеПаводлеПлошчы = 90
|АдсотакВады        = 1,5
|ГодАцэнкіНасельніцтва = 2008
|МесцаЎСьвецеПаводлеНасельніцтва = 132
|Насельніцтва       = 3 477 780
|ШчыльнасьцьНасельніцтва = 19
|ГодАцэнкіСУП       = 2008
|МесцаЎСьвецеПаводлеСУП = 90
|СУП                = $42,543 млрд
|СУПНаДушуНасельніцтва = $13 294
|Валюта             = [[Уругвайскі пэса]]
|КодВалюты          = UYU
|ЧасавыПас          = UYT
|ЧасРозьніцаUTC     = -3
|ЧасавыПасУлетку    = UYST
|ЧасРозьніцаUTCУлетку = -2
|НезалежнасьцьПадзеі = — ад [[Бразыльская імпэрыя|Бразыльскай імпэрыі]]
|НезалежнасьцьДаты  = <br />[[25 жніўня]] [[1825]]
|ДзяржаўныГімн      = Himno Nacional Uruguayo
|АўтамабільныЗнак   = 
|ДамэнВерхнягаЎзроўню = uy
|ТэлефонныКод       = 598
|Дадаткі            = [[Файл:Uruguay mapa.png|цэнтар|280пкс|Мапа Ўругваю]]
}}
'''Уругвай''' ({{мова-es|Uruguay}}), афіцыйная назва '''Ўсходняя Рэспубліка Ўругвай''' ({{мова-es|República Oriental del Uruguay}}), але дакладней была б ''Рэспубліка ўсходняга берагу ракі Ўругвай'' — [[дзяржава]] ў паўднёва-ўсходняй частцы [[Паўднёвая Амэрыка|Паўднёвай Амэрыкі]], на ўзьбярэжжы [[Атлянтычны акіян|Атлянтычнага акіяна]]. На поўначы мяжуе з [[Бразылія]]й, на захадзе з [[Аргентына]]й, на ўсходзе і поўдні амываецца Атлянтычным акіянам.

== Гісторыя ==
У 1972—1976 гадах прэзыдэнтам быў [[Хуан-Марыя Бардабэры]]. У сакавіку [[1985]] году пасьля 12-гадовага пэрыяду вайсковай дыктатуры да ўлады ва Ўругваі прыйшоў цывільны ўрад. У апошнія гады становішча ў краіне характарызуецца адноснай стабільнасьцю.
 
== Палітыка ==
=== Унутраная палітыка ===
У адпаведнасьці з Канстытуцыяй [[1967]] году вышэйшы заканадаўчы орган краіны — Генэральная асамблея (парлямэнт), якая складаецца зь дзьвюх палат: Сэнату (31 чалавек) і Палаты прадстаўнікоў (99 чалавек). Сэнатары і дэпутаты абіраюцца тэрмінам на 5 гадоў. Генэральная асамблея ў новым складзе пачала працаваць [[15 лютага]] [[2005]] году. Асноўныя палітычныя сілы краіны — блёк левых і левацэнтрысцкіх партыяў і рухаў «Шырокі фронт», а таксама традыцыйныя цэнтрысцкія партыі «Калярада» і «Блянка».

У кастрычніку [[2004]] году ва Ўругваі адначасова адбыліся прэзыдэнцкія і парлямэнцкія выбары. Перамогу на іх атрымала кааліцыя левых сіл «Прагрэсіўная сустрэча — Шырокі Фронт», старшыня якой Табарэ Васкес афіцыйна ўступіў на пасаду прэзыдэнта краіны [[1 сакавіка]] [[2005]] году, таксама зьяўляецца главой ураду і вярхоўным галоўнакамандуючым ўзброенымі сіламі. Да 2005 году краінай кіравалі традыцыйныя цэнтрысцкія партыі «Калярада» і «Блянка». Адміністрацыя Т. Васкеса ўпэўнена кантралюе сытуацыю ў краіне. Папулярнасьць прэзыдэнта захоўваецца на ўзроўні 70 адсоткаў. «Шырокі Фронт» у цэлым прытрымліваецца лініі папярэдняга ўраду, накіраванай на захаваньне эканамічнай стабільнасьці.

=== Вонкавая палітыка ===
Імкнучыся выступаць з самастойных, ініцыятыўных і прагматычных пазыцыяў, Уругвай выказваецца за няўхільнае прытрымліваньне міжнароднага права, прытрымліваньне Статуту [[ААН]], поўнасьцю падтрымлівае прынцып шматбаковасьці пры рашэньні галоўных міжнародных пытаньняў. Монтэвідэо выступае за нераспаўсюджаньне ядзернай і забарону хімічнай зброі, абмежаваньне і скарачэньне звычайных узбраеньняў, узброеных сіл і вайсковых выдаткаў, актывізацыю прыродаахоўнай дзейнасьці, барацьбы зь міжнародным тэрарызмам і наркабізнэсам. Уругвайская дыпляматыя імкнецца разьвіваць раўнапраўныя ўзаемавыгадныя адносіны з ўсімі краінамі сьвету, але з ухілам на [[Паўднёвая Амэрыка|Паўднёвую Амэрыку]]. Важнае месца адводзіцца праблемам рэарганізацыі міжнародных эканамічных адносін на дэмакратычнай і справядлівай аснове. Уругвай выступае за палітычнае ўрэгуляваньне рэгіянальных канфліктаў.

== Геаграфія ==
Дзяржава адміністрацыйна падзяляецца на 19 дэпартамэнтаў.

Сухапутныя межы маюць працягласьць 1564 км, берагавая лінія — 660 км. Узгорыстыя тэрыторыі да поўдня паступова зьмяняюцца нізінамі, якія зьяўляюцца працягам аргентынскай [[пампа|пампы]]. Акіянічныя берагі нізінныя, роўныя, лягуннага тыпу.

[[Клімат]] [[субтрапічны клімат|субтрапічны]], [[акіянічны клімат|акіянічны]]. Сярэднія тэмпэратуры студзеня 22—24&nbsp;°C, ліпеня 10—12&nbsp;°C. Падчас уварваньня паўднёвых ветравеяў, «пампэра», адбываецца паніжэньне тэмпэратуры да -5&nbsp;°C, ідуць сьнегапады.

Ападкі цягам усяго году з восеньскім максымумам ад 1000 мм на поўдні і ва ўнутраных раёнах і да 1200 мм на поўначы і на ўзвышшах.

== Эканоміка ==
Уругвай — індустрыяльна-аграрная краіна. Карысных выкапняў практычна няма.

У 2005 годзе эканоміка Ўругваю разьвівалася паскоранымі тэмпамі. Новы ўругвайскі ўрад ставіць у аснову эканамічнай палітыкі падтрымку фінансавай стабільнасьці за кошт прытрымліваньня рэкамэндацыям [[МВФ]]. У выніку Ўругваю ў цэлым атрымалася зладзіцца з плацяжамі па вонкавай запазычанасьці, памер якой прыраўноўваецца да аб’ёму [[СУП]] краіны. У 2005 годзе СУП Уругваю вырас на 6,5%. Валютныя рэзэрвы — 2,8 мільярду [[даляр ЗША|даляраў ЗША]]. [[Інфляцыя]] скарацілася з 7% да 6%. Узровень беспрацоўя працаздольнага насельніцтва краіны — 12,5%.

Спрыяльная ў цэлым эканамічная сытуацыя адбіваецца на росьце асноўных паказчыкаў уругвайскага вонкавага гандлю. У 2005 годзе вонкавагандлёвае абарачэньне павялічылася больш чым на 10% у параўнаньні з 2004 годам і склала 6,7 млрд даляраў ЗША, у т. л. экспарт — 3,2 млрд даляраў ЗША (мяса, скура, малочныя прадукты, поўсьць, збожжа і іншае); імпарт — 3,5 млрд даляраў ЗША (машыны і абсталяваньне, нафта і іншае). Галоўнымі гандлёвымі партнэрамі Ўругваю застаюцца краіны-суседзі Бразылія, Аргентына і Парагвай (40%), а таксама [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]] (19%), [[Нямеччына]] (5%), [[Італія]] (3%), [[Гішпанія]] (2,5%), [[Кітай]] (4,2%).

=== Сельская гаспадарка ===
Высокарэнтабэельная сельская гаспадарка — падмурак эканомікі краіны. У сельскай гаспадарцы дамінуе пашавая жывёлагадоўля мяса-воўнавага напрамку — гадоўля мясных парод буйнага рагатага быдла і воўнавых авечак.

Галоўныя сельскагаспадарчыя культуры — [[пшаніца]], [[рыс]], [[цукровы трысьнёг]], [[кукуруза]], [[алейны лён]], [[сланечнік]], кармавая трава для быдла. Вырошчваюць таксама [[вінаград]] і [[цытрусавыя]].

=== Прамысловасьць ===
Прамысловасьць, арыентаваная на перапрацоўку сельгассыравіны. Галоўныя галіны прамысловасьці: харчовая (мясахладабойная, мясакансэрвавая, малочная) і тэкстыльная. Прыкметную ролю ў эканоміцы мае таксама нафтаперапрацоўчая і хімічная галіны.

=== Фінансы ===
У краіне разьвітая банкаўская справа, дзейнічаюць філіі найбуйнейшых замежных банкаў, функцыянуе рынак [[каштоўная папера|каштоўных папер]]. Монтавідэа зьяўляецца адным з найбуйнейшых у [[Лацінская Амэрыка|Лацінскай Амэрыцы]] цэнтраў міжнародных разьлікаў.

Грашовая адзінка — [[уругвайскі пэса]] (1 даляр ЗША = прыкладна 24 пэса).

=== Транспарт ===
Працягласьць [[чыгунка|чыгунак]] каля 3000 км, шашэйных дарог каля 10 000 км.

=== Узброеныя сілы ===
Узброеныя сілы фармуюцца на прафэсійнай аснове. Іх агульная колькасьць складае 40 000 чалавек.

== Дэмаграфія ==
Да прыходу эўрапейцаў на тэрыторыі Ўругваю пражывала толькі некалькі індзейскіх плямёнаў, таму 88% насельніцтва сучаснага Ўругваю прадстаўлена прадстаўнікамі эўрапеоіднай расы, пераважна нашчадкамі гішпанцаў і італьянцаў. 8% насельніцтва складаюць [[мэтысы]].

Узровень [[урбанізацыя|урбанізацыі]] — 88,7%. У сталічным горадзе, [[Мантэвідэо]], пражывае каля каля 1,6 млн жыхароў, 40% усяго насельніцтва Ўругваю.

== Рэлігія ==
Асноўная рэлігія — [[каталіцтва]] (66%).

== Культура ==
Нацыянальнае сьвята: Дзень незалежнасьці — [[25 жніўня]].

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Партал|Паўднёвая Амэрыка}}
* [https://web.archive.org/web/20110809113827/http://portal.gub.uy/ Партал Уругвайскага ўраду]

{{Краіны Паўднёвай Амэрыкі}}