Прагляд крыніцы для Станіслаў Шушкевіч

{{Цёзкі|Станіслаў Шушкевіч (неадназначнасьць)}}
{{Палітык
|лацінка = Stanisłaŭ Šuškievič
|пасада = [[Файл:COA Belorussian SSR.png|25пкс]] Старшыня [[Вярхоўны савет БССР|Вярхоўнага савету БССР]]
|пачатак_тэрміну = 9 верасьня 1991
|канец_тэрміну = 19 верасьня 1991
|папярэднік = [[Мікалай Дземянцей]]
|наступнік = пасада скасаваная
|пасада2 = [[Файл:Coat of Arms of Belarus (1991).svg|20пкс]] 1-ы Старшыня [[Вярхоўны Савет Рэспублікі Беларусь|Вярхоўнага Савету Рэспублікі Беларусь]]
|пачатак_тэрміну2 = 19 верасьня 1991
|канец_тэрміну2 = 26 студзеня 1994
|папярэднік2 = пасада заснаваная
|наступнік2 = [[Мечыслаў Грыб]]
|месца_нараджэньня = [[Менск]], [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|БССР]]
|партыя = [[Камуністычная партыя Савецкага Саюзу|КПСС]] (1968—1991)<br />[[Беларуская сацыял-дэмакратычная Грамада]] (ад 1998)
|сужэнец = Ірына
|дзеці = дачка Алена,<br/>сын Станіслаў<ref>{{Спасылка|url=http://news.tut.by/culture/514573.html|загаловак=Кем стали дети руководителей Беларуси|аўтар=Денис Мартинович.|выдавец=tut.by|мова=ru}}</ref>
|адукацыя = [[Беларускі дзяржаўны ўнівэрсытэт|БДУ]] (1956)
|рэлігія = [[каталіцтва]]
|бацька = [[Станіслаў Пятровіч Шушкевіч|Станіслаў Шушкевіч]]
|маці = [[Гэлена Раманоўская]]
|подпіс = Signature of Stanislau Shushkevich.png
}}

'''Станісла́ў Станісла́вавіч Шушке́віч''' (15 сьнежня 1934, [[Менск]] — 3 траўня 2022, Менск<ref>[https://ria.ru/20220504/shushkevich-1786722293.html Умер первый глава независимой Белоруссии Станислав Шушкевич]</ref>) — беларускі навукоўца і палітык, дэпутат [[Вярхоўны Савет Рэспублікі Беларусь 12-га скліканьня|Вярхоўнага савету 12-га]] і [[Вярхоўны Савет Рэспублікі Беларусь 13-га скліканьня|13-га скліканьня]], чалец-карэспандэнт [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|Нацыянальнай акадэміі навук]], першы кіраўнік незалежнай [[Беларусь|Беларусі]], адзін з трох удзельнікаў падпісаньня [[Белавескія пагадненьні|Белавескіх пагадненьняў]] аб юрыдычным замацаваньні распаду [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]]. Сын беларускага пісьменьніка [[Станіслаў Пятровіч Шушкевіч|Станіслава Пятровіча Шушкевіча]].

== Біяграфія ==
Нарадзіўся 15 сьнежня 1934 у Менску. Маці пісьменьніца [[Гэлена Раманоўская]]. Бацька [[Станіслаў Пятровіч Шушкевіч]], таксама пісьменьнік, быў пазьней рэпрэсаваны савецкімі ўладамі. Бацькі былі дзецьмі беларускіх сялянаў і, як потым стала вядома, зьбяднелай шляхты<ref>{{Кніга|аўтар = Станіслаў Шушкевіч.|загаловак =Маё жыццё, крах і ўваскрошанне СССР|арыгінал=Моя жизнь, крушение и воскрешение СССР |месца =Менск|год =2013|старонкі =15|isbn=}}</ref><ref>{{Артыкул|спасылка=http://www.nv-online.info/by/246/printed/41168/|загаловак=Станислав Шушкевич: Наброски первого (Беловежский консенсус и Беларусь)|выданьне=Народная Воля|год=2012|нумар=9-10 (3548-3549)}}</ref>. Падчас Другой Сусьветнай вайны жыў у Беларусі. У 1951 годзе з мэдалём скончыў сярэднюю школу. У 1956 годзе скончыў фізыка-матэматычны факультэт [[Беларускі дзяржаўны ўнівэрсытэт|БДУ]]. У 1956—1959 — асьпірант [[Інстытут фізыкі|Інстытуту фізыкі]] [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|АН БССР]]. У 1956—1960 — малодшы навуковы супрацоўнік Інстытуту фізыкі АН БССР. Ад 1960 да 1961 старэйшы інжынэр на [[Менскі радыёзавод|Менскім радыёзаводзе]]. Пад час працы на радыёзаводзе навучаў расейскай мове верагоднага забойцу прэзыдэнта ЗША [[Джон Фіцджэралд Кенэдзі|Джона Фіцжэральда Кенэдзі]] [[Лі Гарві Освальд]]а<ref>{{Кніга|загаловак=Гісторыя Освальда. Амэрыканская таямніца|аўтар={{Падказка|Norman Mailer|Норман Мэйлер}}.|месца=New York|выдавецтва=Random House Trade Paperbacks|год=2007|старонак=791|isbn=978-0-345-40437-4|арыгінал=Oswald's tale : an American mystery}}</ref>. Ад 1961 да 1967 — старшы інжэнэр, галоўны інжэнэр, загадчык сэктару лябараторыі ядзернай фізыкі [[Беларускі дзяржаўны ўнівэрсытэт|БДУ]]. У 1963 годзе абараніў кандыдацкую дысэртацыю. У 1966 годзе прызначаны прарэктарам па навуковай працы [[Беларускі дзяржаўны ўнівэрсытэт інфарматыкі і радыёэлектронікі|Менскага радыятэхнічнага інстытуту]]<ref>{{Артыкул|спасылка=http://www.nv-online.info/by/247/printed/41283/|загаловак=Станислав ШУШКЕВИЧ: Наброски первого. (Беловежский консенсус и Беларусь)|выдавец=Народная Воля|год=2012|нумар=11-12 (3550-3551)}}</ref>. У 1971—1973 — выканаўца абавязкаў прафэсара, прафэсар, выканаўца абавязкаў загадчыка катэдры ядзернай фізыкі БДУ.Ад 1973 да 1990 — загадчык катэдры ядзернай фізыкі БДУ, адначасова ад 1986 да 1990 — прарэктар па навуковай працы БДУ.У 1990 абраны першым намесьнікам старшыні [[Вярхоўны Савет Рэспублікі Беларусь|Вярхоўнага Савету Рэспублікі Беларусь 12-га скліканьня]]; быў чальцом канстытуцыйнай камісіі <ref>[https://web.archive.org/web/20180327213508/http://old.bankzakonov.com/d2008/time88/lav88513.htm Постановление Верховного Совета Республики Беларусь от 20 июля 1990 г. №166-XII «Об избрании Конституционной комиссии»] {{ref-ru}}</ref>. Ад 1991 да 1994 — старшыня Вярхоўнага савету Рэспублікі Беларусь. У 1991 годзе абраны чальцом-карэспандэнтам [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|Нацыянальнай акадэміі навук]] па спэцыяльнасьці радыёспэктраскапія<ref>{{Спасылка|url=http://nasb.gov.by/bel/members/correspondents/shushkevich.php|загаловак=Член-карэспандэнт Шушкевіч Станіслаў Станіслававіч|выдавец=Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|дата=22 чэрвеня 2017}}</ref>. Ад 1994 — дырэктар Цэнтру палітычных і эканамічных дасьледаваньняў [[Эўрапейскі гуманітарны ўнівэрсытэт|Эўрапейскага гуманітарнага ўнівэрсытэту]] (зачынены ўлетку 2004). Лідэр партыі [[Беларуская сацыял-дэмакратычная Грамада]]. У 2007 [[Лех Валэнса]] высунуў Станіслава Шушкевіча на атрыманьне Нобэлеўскай прэміі міру<ref>[https://en.wikipedia.org/wiki/Stanislav_Shushkevich Одного из инициаторов развала СССР номинировали на Нобелевскую премию мира] Lenta.ru{{ref-ru}}</ref>.

== Палітычная кар’ера ==
<center><gallery widths=250 heights=150 perrow="3">
Файл:RIAN archive 52076 Leonid Kravchuk, Stanislav Shushkevich and Boris Yeltsin.jpg|Станіслаў Шушкевіч (другі зьлева) пасьля падпісаньня [[Белавескія пагадненьні|Белавескага пагадненьня]]
Файл:Станіслаў Шушкевіч 1994 (заліўка).png|Вынікі галасаваньня за Шушкевіча на [[Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 1994 году|выбарах прэзыдэнта Беларусі 1994]]
Файл:Szuszkiewicz, Barodka i inni.JPG|Станіслаў Шушкевіч (трэці зьлева) у [[Варшава|Варшаве]], 26 верасьня 2011
</gallery></center>
У 1989 годзе абраны народным дэпутатам СССР. Кандыдатам у дэпутаты Вярхоўнага Савету БССР у 1989 годзе Шушкевіча высунулі супрацоўнікі катэдры ядзернай фізыкі фізычнага факультэта БДУ, якую ён у той час узначальваў. Ён апынуўся кандыдатурай на пасаду старшыні Вярхоўнага Савету, бо займаў нэўтральную пазыцыю да апазыцыі БНФ і адначасова заставаўся сябрам КПСС. У красавіку 1992 году было прынята заключэньне [[Цэнтральная камісія па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў Рэспублікі Беларусь|ЦВК РБ]] аб рэфэрэндуме. У гэты час якраз праходзіла сэсія Вярхоўнага Савету, на якой заставалася толькі прызначыць дату рэфэрэндума. Станіслаў Шушкевіч распускае сэсію, і паўгода Вярхоўны Савет не зьбіраецца. Рэфэрэндум забаранілі<ref>{{артыкул|аўтар=[[Зянон Пазьняк|Пазьняк З.]]|спасылка=http://www.zianonpazniak.de/victory/interview/interwiev25.8.2005.htm|загаловак=Незалежнасьці можна дамагчыся малымі сіламі, але ўтрымаць Незалежнасьць малымі сіламі цяжка}}</ref>. У 1994 годзе балятаваўся на пасаду Прэзыдэнта Беларусі, але саступіў у першым туры. У 1995 годзе абраны дэпутатам Вярхоўнага Савету Беларусі 13 скліканьня. У 1998 годзе аднавіў Беларускую сацыял-дэмакратычую Грамаду.

== Узнагароды ==
* 1982 — Заслужаны дзяяч навукі і тэхнікі Беларускай ССР.
* 1985 — Ляўрэат прэміі Савета Міністраў СССР
* 1988 — Ляўрэат Дзяржаўнай прэміі БССР (за падручнік для вну «Асновы радыёэлектронікі»)
* 2010 — летувіскі [[Ордэн Вітаўта Вялікага]]<ref>[http://nn.by/?c=ar&i=40100 Станіслава Шушкевіча ўзнагародзілі Ордэнам Вітаўта Вялікага] // Наша Ніва, 22 чэрвеня 2010</ref>.
* 2009 — дактарат honoris causa Люблінскага Каталіцкага Ўнівэрсытэту Яна Паўла II<ref>[http://www2.polskieradio.pl/wiadomosci/artykuly/artykul104459.html Trzej prezydenci odebrali doktoraty honoris causa KUL]{{Недаступная спасылка|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} // Polskie Radio, 1.07.2009 {{ref-pl}}</ref>
* 2006 — прэмія [[Ян Новак-Езяранскі|Яна Новака-Езяранскага]]<ref>[https://web.archive.org/web/20160307200316/http://nowak-jezioranski.pl/?page=nagroda-jana-nowaka-jezioranskiego%7Claureaci-nagrody Laureaci Nagrody] // Nagroda Jana Nowaka-Jeziorańskiego {{ref-pl}}</ref>
* 2012 — Прэзыдэнцкі мэдаль Свабоды

== Бібліяграфія ==
* {{Кніга|аўтар=Марон Р. С.; Позняк А. Л.; Шушкевич С. С.|загаловак =Аппаратура для измерения электронного парамагнитного резонанса|месца=Л.|выдавецтва=«Энергия», Ленингр. отд-ние|год=1968|старонак=140}}
* {{Кніга|аўтар=Ефимчик М. К., Шушкевич С. С.|загаловак =Основы радиоэлектроники: учеб. для студентов физ. спец. ун-тов|выданьне=2-е изд., перераб. и доп|месца =Минск|выдавецтва =Университетское|год =1986|старонак =302}}
* {{Кніга|аўтар =Шушкевич С.|загаловак =Неокоммунизм в Беларуси: идеология, практика, перспективы|месца =Смоленск|выдавецтва =Скиф|год =2002|старонак =284|isbn =5-2000-0617-1}}
* {{Кніга|аўтар =Шушкевич С. С.|загаловак =Моя жизнь, крушение и воскрешение СССР |месца =Москва|выдавецтва =РОССПЭН|год =2012|старонак =470|isbn =978-5-8243-1708-4}}

== Крыніцы і заўвагі ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Вікіцытатнік|Станіслаў Шушкевіч}}
* {{facebook|100008051289531}}

{{Сьпіс кіраўнікоў Беларусі з 1918 году}}
{{Старшыні ВС БССР}}
{{Старшыні ВС РБ}}
{{Кандыдаты ў прэзыдэнты Беларусі на выбарах 1994 году}}
{{Распад СССР}}
{{Бібліяінфармацыя}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Шушкевіч, Станіслаў}}
[[Катэгорыя:Выпускнікі Беларускага дзяржаўнага ўнівэрсытэту]]
[[Катэгорыя:Выкладчыкі БДУ]]
[[Катэгорыя:Беларускія фізыкі]]
[[Катэгорыя:Народныя дэпутаты СССР]]
[[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савету Рэспублікі Беларусь 12-га скліканьня]]
[[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савету Рэспублікі Беларусь 13-га скліканьня]]
[[Катэгорыя:Старшыні Вярхоўнага Савету Рэспублікі Беларусь]]
[[Катэгорыя:Кандыдаты ў прэзыдэнты Рэспублікі Беларусь (1994)]]
[[Катэгорыя:Дактары honoris causa Люблінскага каталіцкага ўнівэрсытэту імя Яна Паўла II]]
[[Катэгорыя:Ляўрэаты Дзяржаўнай прэміі БССР]]
[[Катэгорыя:Кавалеры ордэна Вітаўта Вялікага]]
[[Катэгорыя:Дактары фізыка-матэматычных навук]]
[[Катэгорыя:Беларускія пэдагогі]]
[[Катэгорыя:Сябры КПСС]]
[[Катэгорыя:Сябры Беларускай сацыял-дэмакратычнай Грамады]]
[[Катэгорыя:Сябры-карэспандэнты Акадэміі навук Беларусі]]
[[Катэгорыя:Узнагароджаныя Прэзыдэнцкім мэдалём Свабоды]]