Аліф: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена

Лінейны

Вэрсія ад 14:43, 10 лістапада 2018

Аліф (па-арабску: ألف‎) — першая літара арабскага альфабэту. У арабскай мове выкарыстоўваецца для пазначэньня гартаннай змычкі [ʔ] (гл. гамза), а таксама можа паказваць на доўгі гук [a:] (у пісьме без харакатаў). У іншых артаграфіях на арабскай аснове можа таксама мець іншае гукавае значэньне.

Аліф не злучаецца з наступнаю літарай (але можа злучацца з папярэдняй), таму мае толькі дзьве формы: адная асобна й на пачатку слова, іншая ў сярэдзіне альбо напрыканцы (пры злучэньні з папярэдняй літарай). У абджадыі мае лічбовае значэньне 1.

Формы літары аліф (араб. ا‎)
ﺎ	ﺎ	ا	ا
напрыканцы	у сярэдзіне	на пачатку	асобна

Лігатура лям-аліф ( لا‎‎) зьяўляецца адзінаю абавязковаю лігатурай у арабскай каліграфіі.

Дыякрытычныя знакі

ا — зазвычай паказвае месца доўгага [a:], напр. у слове "вада" (па-арабску: ماء‎, [mɑ:ʾ]). У такой сытуацыі папярэдняя літара мае быць агаласаваная фатхай. Таксама аліф без дыякрытыкаў выкарыстоўваецца як пратэтычны зычны, калі пазычанае слова пачынаецца з галоснага гуку.

أ — аліф з гамзай зьверху, можа паказваць на кароткі гук [a] ці [u], напр. у назьве літары аліф

إ — аліф з гамзай унізе, паказвае на кароткі гук [i]

ٱ — аліф з ўасьляй, выкарыстоўваецца пераважна ў тэксьце Кур’ану, для пазначэньня нефанэматычнага цьвёрдага прыступу.

ﺁ — аліф з маддай. Замяняе камбінацыю двух аліфаў. Такая камбінацыя можа ўзьнікнуць, калі гартанная змычка, што пазначаецца гамзай, зьяўляецца пасьля доўгага [a:], таксама пазначанага аліфам. Гэтак пазначаецца [a:] пасьля гартаннае змычкі ў назьве Кур’ану, па-арабску: القُرْآن‎.

ى— аліф максура, "зламаны аліф". Паказвае на доўгі гук [a:] напрыканцы некаторых словаў, напр. імя Мустафа, па-арабску: مصطفى‎

ٰ — аліф ханджар, даволі рэдка выкарыстоўваецца па-за тэкстам Кур’ану, дзе таксама пазначае доўгае [a:], напрыклад у слове "Алаг", па-арабску: ﷲ‎

@@ Радок 1: / Радок 1: @@
-'''Аліф''' ({{мова-ar|ألف}}) — першая літара арабскага альфабэту. У [[Арабская мова|арабскай мове]] выкарыстоўваецца для пазначэньня гартаннай змычкі (гл. [[гамза]]), а таксама доўгага гуку [a:]. У іншых артаграфіях на арабскай аснове можа таксама мець іншае гукавае значэньне.
+'''Аліф''' ({{мова-ar|ألف}}) — першая літара арабскага альфабэту. У [[Арабская мова|арабскай мове]] выкарыстоўваецца для пазначэньня гартаннай змычкі [ʔ] (гл. [[гамза]]), а таксама можа паказваць на доўгі гук [a:] (у пісьме без [[Харакат|харакатаў]]). У іншых артаграфіях на арабскай аснове можа таксама мець іншае гукавае значэньне.
-Аліф  не злучаецца з наступнаю літарай (але можа злучацца з папярэдняй), таму мае толькі дзьве формы: адная на пачатку слова, іншая ў сярэдзіне альбо напрыканцы (пры злучэньні з папярэдняй літарай). У [[Абджадыя|абджадыі]] мае лічбовае значэньне 1.
+Аліф  не злучаецца з наступнаю літарай (але можа злучацца з папярэдняй), таму мае толькі дзьве формы: адная асобна й на пачатку слова, іншая ў сярэдзіне альбо напрыканцы (пры злучэньні з папярэдняй літарай). У [[Абджадыя|абджадыі]] мае лічбовае значэньне 1.
 {{Формы арабскіх літараў|літара=аліф|асобна=ا|канец=ﺎ|сярэдзіна=ﺎ|пачатак=ا}}
-Лігатура [[лям]]-аліф ({{мова-ar|{{Ar2|لا‎}}|бяз мовы}}) зьяўляецца адзінаю абавязковаю лігатурай у арабскай каліграфіі)
+Лігатура [[лям]]-аліф ({{мова-ar|{{Ar2|لا‎}}|бяз мовы}}) зьяўляецца адзінаю абавязковаю лігатурай у арабскай каліграфіі.
 == Дыякрытычныя знакі ==
-{{Ar2|ا}} — зазвычай пазначае доўгае [a:], напр. у слове "вада" ({{Мова-ar|ماء}}, [mɑ:ʾ]). Таксама выкарыстоўваецца як пратэтычны зычны, калі пазычанае слова пачынаецца з галоснага гуку.
+{{Ar2|ا}} — зазвычай паказвае месца доўгага [a:], напр. у слове "вада" ({{Мова-ar|ماء}}, [mɑ:ʾ]). У такой сытуацыі папярэдняя літара мае быць агаласаваная [[Фатха|фатхай]]. Таксама аліф без дыякрытыкаў выкарыстоўваецца як пратэтычны зычны, калі пазычанае слова пачынаецца з галоснага гуку.
-{{Ar2|أ}} — аліф з [[Гамза|гамзай]] зьверху, можа пазначаць кароткі гук [a] ці [u], напр. у назьве літары аліф
+{{Ar2|أ}} — аліф з [[Гамза|гамзай]] зьверху, можа паказваць на кароткі гук [a] ці [u], напр. у назьве літары аліф
-{{Ar2|إ}} — аліф з [[Гамза|гамзай]] унізе, пазначае кароткі гук [i]
+{{Ar2|إ}} — аліф з [[Гамза|гамзай]] унізе, паказвае на кароткі гук [i]
 {{Ar2|ٱ}} — аліф з [[Ўасьля|ўасьляй]], выкарыстоўваецца пераважна ў тэксьце Кур’ану, для пазначэньня нефанэматычнага цьвёрдага прыступу.
@@ Радок 15: / Радок 15: @@
 {{Ar2|ﺁ}} — аліф з [[Мадда|маддай]]. Замяняе камбінацыю двух аліфаў. Такая камбінацыя можа ўзьнікнуць, калі гартанная змычка, што пазначаецца [[Гамза|гамзай]], зьяўляецца пасьля доўгага [a:], таксама пазначанага аліфам. Гэтак пазначаецца [a:] пасьля гартаннае змычкі ў назьве Кур’ану, {{Мова-ar|القُرْآن}}.
-{{Ar2|ى}}— аліф максура, "зламаны аліф". Пазначае доўгі гук напрыканцы некаторых словаў, напр. імя Мустафа, {{Мова-ar|مصطفى}}
+{{Ar2|ى}}— аліф максура, "зламаны аліф". Паказвае на доўгі гук [a:] напрыканцы некаторых словаў, напр. імя Мустафа, {{Мова-ar|مصطفى}}
 {{Ar2|ٰ}} — аліф ханджар, даволі рэдка выкарыстоўваецца па-за тэкстам Кур’ану, дзе таксама пазначае доўгае [a:], напрыклад у слове "Алаг", {{Мова-ar|ﷲ}}